Tăng cường tìm hiểu ý kiến nhân dân liệu có thể làm giảm các cuộc khiếu nại, biểu tình?

Trong tháng Giêng vừa qua, Viện Nghiên cứu Dư luận Xã hội được thành lập với mục tiêu như chính họ nói là để nắm bắt, phân tích, tổng hợp và phản ánh nhanh dư luận của người dân ở Việt Nam trước những vấn đề, sự kiện chính trị, xã hội quan trọng.

Các nhà hoạch định chính sách cũng ý thức được rằng việc xem xét các ý kiến mang tính phản biện đang trở thành một đề tài quan trọng.

Đặc biệt Viện do Ban Tuyên Giáo Trung ương lập ra hôm 26.01 còn có nhiệm vụ thăm dò các phản ứng, dư luận xã hội trước các chính sách, pháp luật của Đảng CS và Nhà nước Việt Nam.

Giáo sư Trịnh Duy Luân, Viện trưởng Viện Xã hội học ở Hà Nội nói với BBC Việt ngữ hôm 13.02 rằng dù nghiên cứu dư luận xã hội là một lĩnh vực cực kỳ quan trọng nhưng cho tới nay Việt Nam vẫn chưa có được một đội ngũ chuyên gia có đầy đủ khả năng, năng lực và điều kiện để nghiên cứu mảng này.

Nghe cuộc phỏng vấn GS. Trịnh Duy Luân

Bình luận về việc Viện Nghiên cứu Dư luận Xã hội thuộc Ban Tuyên giáo Trung ương mới được thành lập, ông Luân cho rằng chỉ một Viện này là chưa đủ:

"Chắc chắn trong trường hợp này phải cần có các Viện nghiên cứu độc lập thì mới đủ tính khách quan được, về mặt khoa học mà nói".

Chắc chắn trong trường hợp này phải cần có các Viện nghiên cứu độc lập thì mới đủ tính khách quan được, về mặt khoa học mà nói   GS Trịnh Duy Luân, Viện trưởng Viện Xã hội học

Được biết, Viện Dư luận Xã hội được thành lập dựa trên cơ sở kiện toàn bộ máy trước đây của Trung tâm nghiên cứu dư luận xã hội thuộc Ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương cũ, song có quy mô, sứ mạng và nhiệm vụ mở rộng hơn.

Viện vẫn phục vụ công việc nội bộ của khối tư tưởng, văn hoá, khoa giáo của Đảng do bản thân là một tổ chức thuộc cơ quan Đảng.

Khuynh hướng mới

Thực ra, công tác nghiên cứu dư luận xã hội đã được thực hiện một cách trực tiếp hay gián tiếp với nhiều cấp độ qua nhiều nghiên cứu xã hội bởi các cơ quan, tổ chức nghiên cứu tâm lý, xã hội khác nhau trong nước.

Bản thân Viện Xã hội học của Giáo sư Luân, chẳng hạn, cũng đã triển khai việc tìm hiểu ý kiến người dân qua các điều tra xã hội học của mình.

Giáo sư Trịnh Duy Luân cũng nói "Gần đây tại Việt Nam, được biết, xuất hiện hai khuynh hướng mới trong mảng nghiên cứu chính sách cũng như dư luận xã hội ở Việt Nam,"

Theo ông, khuynh hướng đầu tiên có thể thấy qua việc thành lập một cơ quan nghiên cứu chuyên về tư vấn giám định và phản biện xã hội, Văn phòng OSEC, nằm trong Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA).

	Chủ tịch Nguyễn Minh Triết từng phụ trách Ban dân vận Trung ương

VUSTA là một cơ quan thuộc khu vực được cho là xã hội dân sự, đồng thời có tính chất bán nhà nước (semi-state).

OSEC thành lập theo Quyết định số 22 của Thủ tướng Chính phủ này có sứ mạng khai thác tính khách quan và chuyên môn của các nhà khoa học trong việc nghiên cứu, phản biện độc lập chính sách của nhà nước.

Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam, sau đó, cũng thành lập một bộ phận phản biện, giám định xã hội có các nội dung tương tự; nhưng bộ phận này thiên về chức năng chính trị nhiều hơn.

Khuynh hướng thứ hai được thấy qua việc lần đầu tiên xuất hiện một tổ chức nghiên cứu chính sách tư nhân. Đó là trường hợp của Viện Nghiên cứu Chính sách Tư (IDS) do ông Nguyễn Quang A và các đồng nghiệp chủ xướng.

Giáo sư Trịnh Duy Luân cho rằng cả hai tổ chức nghiên cứu như Văn phòng OSEC và Viện IDS đều có tính chất độc lập và đạt được độ khách quan, đại diện nhất định, song do mới thành lập nên chưa làm được gì nhiều.

Tầm nhìn còn yếu

Mục tiêu là làm sao để cho các chính sách đi sát được với tâm tư, nguyện vọng và nhu cầu của người dân.

Theo ông, những chủ đề quan trọng nhất mà nghiên cứu dư luận ở Việt Nam hiện nay và trong tương lai không thể bỏ qua là những vấn đề mang tính chất phản biện chính sách của nhà nước và chính phủ.

Hiện nay, nhiều chính sách, chiến lược, kể cả các quy hoạch phát triển kinh tế, đô thị v.v... xây dựng còn chưa có sự tham gia của người dân, do đó không đảm bảo được tính khả thi.

Về mặt thực lực của đội ngũ nghiên cứu dư luận xã hội ở Việt Nam hiện nay, ông Luân đánh giá:

	Có thể những cuộc biểu tình như thế này làm Đảng cầm quyền phải quan tâm hơn đến dư luận

"Kỹ năng thì có thể học được nhanh, nhưng về tầm nhìn, độ nhạy cảm đối với các vấn đề cần hỏi thì vẫn còn hơi yếu, chưa quen với độc lập tính, với tính khách quan ở đây".

Ông Luân cho rằng ngay ở nhiều tổ chức nghiên cứu xã hội ở Việt Nam hiện nay, người ta còn né tránh nhiều vấn đề chính trị xã hội phức tạp mà ông gọi là những vấn đề nhạy cảm.

Đối với Viện Nghiên cứu Dư luận Xã hội của Đảng mới được thành lập, ông cho rằng mỗi tháng triển khai từ một đến hai báo cáo nhanh thì hoàn toàn có thể được.

Đó là những vấn đề như lương, giá cả, cải cách hành chính, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, quy hoạch, đền bù, thiên tai, dịch bệnh, tệ nạn xã hội v.v...

Nhưng một thách thức lớn là làm sao đảm bảo được tính khách quan và đại diện.

Các phương pháp điều tra phổ biến ở quốc tế như phỏng vấn qua điện thoại thì ở Việt Nam khó có thể thực hiện được với các đối tượng. Chẳng hạn như người nông dân bình thường khó có thể trả lời được qua điện thoại.

Hiện các chuyên gia Việt Nam đang tìm cách khắc phục vấn đề này và tìm kiếm sự hỗ trợ về phương pháp của giới chuyên gia quốc tế.

Vẫn theo ông Luân, việc có được các tổ chức nghiên cứu, trưng cầu dân ý, dư luận xã hội độc lập, khách quan ở Việt Nam vẫn còn chưa thể thực hiện được:

"Một Viện nghiên cứu độc lập mà thoải mái làm việc thì chắc là cũng còn phải đợi có thời gian nữa".