TS Lê Đăng Doanh là cựu cố vấn về kinh tế cho chính phủ

Đài BBC đã có cuộc trò chuyện quanh chủ đề này với nhà kinh tế hàng đầu, tiến sỹ Lê Đăng Doanh, tại Hà Nội.

Nghe phỏng vấn

Tiến sỹ Lê Đăng Doanh (TS LĐD): Tỷ lệ lạm phát ở VN năm 2007 là 12.6%, thuộc loại cao nhất khu vực, chỉ sau Myanmar với trên 40%.

Trong tháng Giêng và tháng Hai chúng ta thấy chỉ số giá cả tiếp tục tăng và tôi nghĩ đây phải là một trong các mối lo ngại hàng đầu và ưu tiên hàng đầu cùa chính phủ VN để ổn định kinh tế vĩ mô cũng như ổn định đời sống cho người lao động, nhất là những người nghèo.

BBC: Thưa ông, nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng lạm phát hiện nay, khiến thu nhập thực tế của những người làm công ăn lương giảm rõ rệt?

TS LĐD: Điều này, theo tôi có ba nguồn gốc.

Thứ nhất là giá vàng và giá dầu thô tăng, không chỉ dẫn tới giá xăng dầu tăng mà tất cả các sản phẩm từ dầu thô như phân bón, thuốc trừ sâu, chất dẻo, nguyên liệu đồ nhựa, sợi tổng hợp vv... đều tăng. Rồi cước phí vận tải cũng tăng, tác động đến mặt bằng giá cả.

Thứ hai, các diễn biến về cung cầu trên thị trường phức tạp. Thí dụ VN hiện nay đang qua một đợt rét lịch sử, khiến cho gia súc bị chết, rau quả cũng bị mất mùa và đương nhiên giá cả tăng lên. Sự mất cân đối cung cầu này cần được xử lý kịp thời, như tìm nguồn cung cấp thay thế hoặc nhập khẩu.

Phải có các biện pháp tích cực để trợ giúp cho người nghèo.

Điểm thứ ba có liên quan tới chính sách tiền tệ. Trong năm 2007, VN đã xuất ra một lượng tiền mặt rất lớn để mua vào 9 tỷ đôla. Theo kinh tế học thì sau khi xuất ra lượng tiền lớn như vậy phải có biện pháp trung hòa, như bán trái phiếu và nâng lãi suất ngân hàng để vô hiệu hóa số tiền vừa phát hành đó. Nhưng các biện pháp này chúng ta làm quá chậm, dẫn tới chỉ số giá cả tăng cao.

Ngoài ra còn một số yếu tố khác như lượng tín dụng cấp cho các doanh nghiệp để xây dựng cơ bản, qua một số vòng quay nhất định cũng sẽ ra thị trường và tác động tới tổng lượng tiền.

Một yếu tố nữa là giá bất động sản ở VN cao một cách phi lý và đang có phương hại tới môi trường đầu tư.

BBC: Giá cả tăng như vậy khiến người nghèo càng nghèo hơn. Khoảng cách giàu nghèo trong xã hội VN, theo ông đánh giá, đang ở mức độ thế nào?

TS LĐD: VN đã tăng được mức thu nhập bình quân đầu người, song đồng thời chỉ số chênh lệch giữa chi tiêu củ̀a người giàu và người nghèo cũng tăng lên một cách nhanh chóng.

Mức thu nhập của chúng ta hiện ở mức 835 đôla/người nhưng chênh lệch chi tiêu giàu nghèo của ta đã ngang bằng với Trung Quốc trong khi mức thu nhập của TQ là khoảng 2.000 đôla/người. Đó là điều cần chú ý.

Tuy nhiên tôi nghĩ ngay cả chỉ số đó cũng chưa phản ánh đúng chênh lệch giàu nghèo ở VN vì chúng ta không kiểm soát được nguồn thu và mức độ chi tiêu bằng tiền mặt trong xã hội còn quá lớn.

Theo tôi, tình trạng này không thể xem thường và phải có các biện pháp tích cực để trợ giúp cho người nghèo.

BBC: Khoảng cách giàu nghèo như vậy có thể gọi là bất công hay không, thưa ông?

TS LĐD: Theo tôi, đó là thể hiện một phần của sự bất công. Nhưng bất công lớn nhất trong xã hội là bất công về cơ hội được tiếp cận với giáo dục và cơ hội được nói lên tiếng nói của mình.

Nghèo không chủ yếu là nghèo tiền, mà đáng sợ là nghèo về trí tuệ, về tri thức. Người nghèo không tiếp cận được báo chí, giáo dục, khi cất tiếng nói không được lắng nghe. Theo tôi nhà nước cần chú ý để bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội có tiếng nói như nhau.

Bất công lớn nhất trong xã hội là bất công về cơ hội được tiếp cận với giáo dục và cơ hội được nói lên tiếng nói của mình.

BBC: Thưa ông bên TQ người ta đã cảnh báo nguy cơ mất ổn định xã hội chính vì khoảng cách giàu nghèo và tình trạng bất công. Tại VN, với mô hình kinh tế nhiều nét tương đồng, liệu có nguy cơ này hay không?

TS LĐD: Nguy cơ bất ổn định xã hội hoàn toàn không thể xem thường. Bởi vì đối với những người nông dân mất đất để xây dựng và công nghiệp hóa, họ được đền bù một khoản nhất định nhưng sau đó không được tạo điều kiện để có thu nhập ổn định, công ăn việc làm.

Đó là nguy cơ lớn và trong thời gian qua đã có một số biểu hiện của nguy cơ mất ổn định.

Sắp tới đây, trong năm 2008 này, chúng ta đã thấy xuất hiện ảnh hưởng của kinh tế Hoa Kỳ tới các nền kinh tế thế giới và có thể đoán được rằng cạnh tranh sẽ trở nên gay gắt. Hàng TQ, nếu không bán được sang Hoa Kỳ thì sẽ tìm cách để tràn ngập thị trường VN.

Điều đó có nghĩa, có những doanh nghiệp hôm nay còn có việc làm nhưng ba tháng nữa thì chưa dám chắc. Chúng ta phải chú ý có những biện pháp về an sinh xã hội để bảo đảm mức sống tối thiểu cho những người tạm thời không có việc làm đó.

TS MInh
Theo định nghĩa của "suy thoái KT" (economic recession) là "sản xuất bị sụt giảm trong hai quý liên tục" thì VN đã bị STKT từ giữa năm 2007, vì trong hai quý đầu năm ngoái TSLQG sau khi điều chỉnh trừ lạm phát bị giảm ít nhất 1% mỗi quý, và trọn năm bị giảm 4% do "tăng KT" 8,5% nhưng lạm phát 12,5%, do đó TSLQG bị giảm 4%. Đó là theo con số chính thức, chứ lạm phát VN năm ngoái ít nhất phải 50%-75%. KT VN, theo tôi, đã đi vào khủng hoảng (economic crisis).

Có ba cách giải quyết: Một là theo Keynians tức CP bơm tiền vào nền KT để gia tăng SX, nhưng đây là vào các công trình ích nước lợi nhà (xem dưới đây);

Hai là giảm thuế, từ đó giảm chi phí SX để tăng ĐT và XK, nhưng trước hết phải tận diệt tham nhũng và đơn giản hóa hành chánh, thủ tục vì các vấn đề này hiện làm tăng chí phí đầu tư (tỉ lệ đầu tư/lợi nhuận cao nhất nhì thế giới), làm tăng giá, giảm lợi nhuận rất nhiều;

Ba là "laissez-faire" tức để yên cho thị trường tự điều chỉnh.

Theo tôi, phải làm hai cách đầu tiên triệt để và lập tức. CP phải "đánh sập" giá BĐS qua tính thuế các khu nhà không thuộc diện ưu tiên (nhà triệu đô phải đóng thuế 30%, hàng năm 10%). Đồng lúc phải lập quỹ CP cho dân mượn tiền mua căn nhà đầu tiên, tại Mỹ có Freddie Mac, Fannie Mae, theo loại này.

Thí dụ, VN lập quỹ "An sinh Nhà đất" mỗi năm cho mượn thí dụ 3 tỉ USD đủ cất 100 ngàn căn hộ 100m2, vì giá nguyên liệu cất 1 căn chung cư 100m2 không quá 30 ngàn USD. Loại nhà này nên hoàn toàn miễn thuế, thủ tục mau chóng.

Kts Dzi, HN
Rất đồng tình với ý kiến của 2 bạn Linh, Moscow và Long, HN. CP kể công rất nhiều dù chỉ đạt được 1 thành tựu nhỏ nào đó, nhưng đổ cho "khách quan" và nhiều lắm thì "rút ra bài học" với mọi thất bại. Tầm trung lưu thành thị còn chóng mặt với mức tăng giá tiêu dùng này, huống chi người nông dân nơi đồng ruộng!

BCM
Thời nào cũng vậy, lãnh đạo nào thay quyền cũng thế thôi. theo quy luật phát triển thì bao giờ kinh tế xã hội mà chẳng có xu hướng phát triển chứ chẳng phải công lớn của ai , còn chế độ chính sách thì Cộng sản hay tư bản cũng chỉ bảo hộ cho người giàu, giới tài phiệt, phe cánh của nhau còn dân nghèo thì vẫn bị bóc lột xua đuổi . Ví dụ như : cắt bớt ruộng đất của nông dân để xây dựng nhà máy xí nghiệp, xây dựng đô thị làm cho nông đân mất đất rồi ra thành phố lại bị xua đuổi cấm bán hàng rong hết đường sống . Vậy thì kinh tế tăng trưởng thế nào đây?

Linh, Yokohama
Mình không quan tâm đến kinh tế nhiều lắm nhưng theo quan sát của mình thì không thể nào dẹp hết các công ty quốc doanh được, vì nó là một công cụ để nhà nước kiềm chế các hành động lũng đoạn thị trường, và điều tiết nền kinh tế. Nhưng vấn đề lớn nhất chính là tham nhũng trong các công ty quốc doanh, khiến nó không còn hoạt động đúng như chức năng của nó.

Có thể nói, đa số những người trong các công ty quốc doanh là những con sâu của nền kinh tế Việt Nam hiện nay. Điển hình là các công ty cầu đường, cấp thoát nước, điện, bưu chính. Họ không hề quan tâm đến nghĩ vụ của mình. Các bạn có thể thấy trên bờ bè kênh Nhiêu lộc, có công trình trồng luôn cả một dàn mướp trong đó mấy năm nay, còn trung tâm thành phố thì hàng loạt công trìn! h mọc lên, gây cảng trở lưu thông chưa kể thiệt hại về thương mại của các nhà hàng dịch vụ của các hộ kinh doanh gần đó.

Tết vừa qua, tôi về Saigon chơi, thấy cảnh các công trình xây dựng ngổn ngans mấy năm trời ở ngay trung tâm kinh tế của đất nước. Có thể nói, chính cung cách hoạt động của các công ty quốc doanh hiện nay đã đóng góp rất nhiều vào chỉ số lạm phát của đất nước. Nếu chính phủ không thề giảu quyết triệt để tình hình của các công ty quốc doanh này thì lạm phát sẽ còn tăng trong nhiều năm tới.

Chan doi
Thời TT Khải, tham nhũng tràn lan. Đến TT Dũng, CP đã làm được "cách mạng tuyên truyền”. Thực ra vấn đề ở đây chỉ là tuyên truyền: Nào VN vào WTO, FDI tăng ào ào, VN cất cánh, VN là ngôi sao, v.v. Việc này khá thành công, giúp dân cảm thấy lạc quan hơn và "lao động" tốt hơn. Thành công cả ở việc kêu gọi đầu tư: nhà đầu tư vào nhiều. Quản lý nhà nước "vũ như cẩn", chưa có sự đột phá nào.

Long, HN
Xin hỏi TS Lê Đăng Doanh rằng - Tới thời điểm này liệu đã hội tụ đủ điều kiện để công bố rằng nền kinh tế Việt nam rơi vào khủng hoảng chưa? Chính phủ điều hành rối như canh hẹ - bằng chứng là một cơn điên bất động sản đang hoành hành tại các thành phố lớn- kéo theo hệ luỵ là giá đền bù tăng cao - và ngày càng có nhiều những con đường, công trình đắt nhất hành tinh.

Các hạng mục công trình công thì triển khai ì ạch - sử dụng vốn vay không hiệu quả. Nạn tham nhũng tràn lan - Dự án 112 tiêu tùng mất gần 3.000 tỷ mà chỉ được Phó TTg Hùng đánh giá là" một bài học" nhưng không đắt giá đối với CP.

TTg Dũng nên có thông điệp cuối tháng Giêng( tháng ăn chơi) xin lỗi nguời dân về cách điều hành của mình,đặc biệt là những người nông dân nghèo những người chưa được hưởng lợi từ tăng trưởng kinh tế 9% trong năm 2007, nhưng đã lĩnh trọn hậu quả từ thiên tai, và đặc biệt là kết quả điều hành kinh tế Quý I/2008 của TTg Dũng.

Sẽ ra sao khi người nông dân mất đất, mất mùa, người lao động không việc làm, lương không đủ sống ngày một tăng cao tràn về các thành phố lớn - ngắm nhìn những chiếc xe hơi triệu đô, và những căn hộ 3.000usd/m2 - 15.000usd/m2 và đợi chờ một lời hứa? Chắc chắn rằng họ sẽ không đợi chờ quá lâu.Phải có ai đó chịu trách nhiệm và cho họ ăn chứ.

Trần Sơn, HN
TS LĐD đưa ra nguyên nhân gây ra lạm phát ở VN tôi hoàn toàn đồng ý. Theo tôi còn có một nguyên nhân nữa đó chính là tệ nan tham nhũng và hệ thống pháp luật không minh bạch và rườm rà. Những điều này đã hạn chế đến hiệu quả đầu tư của đồng vốn. Những nguyên nhân trên phản ánh một thực tế rằng khả năng điều hành nền kinh tế của chính phủ hiện tại là yếu kém và nhiều vấn đề bất cập.

Cách đây 10 năm khi xảy ra khủng hoảng tài chính ở Châu Á đã cho ta những bài học quí giá nhưng những điều đó hiện lại đang xuất hiện tại Việt Nam. Đó là sự nóng lên quá mức của thị trường BĐS. Sự yếu kém trong chính sách quản lý tiền tệ.

Theo tôi chính phủ cần có những quyết định tỉnh táo và kiên quyết về quản lý giá cả BĐS và tiền tệ. Kiên quyết đấu tranh chống lại nạn tham nhũng vì chinh nguồn tiền bất hợp pháp này là một trong những nguyên nhân hàng đàu dẫn đên hiện tượng đầu cơ bất động sản và tác động trực tiếp đến chi số lam phát

NQ, TP HCM
Tôi nghĩ không phải lúc nào nghe theo các lí thuyết kinh tế là có thể thành công được đâu. Ví dụ như khi xảy ra cuộc khủng hoảng kinh tế , tài chính ở Châu Á , các nước này cũng áp dụng những lí thuyết như vậy . Kết quả, kinh tế còn tệ hại hơn nhiều. Achentina nếu như cứ răm rắp nghe theo các chuyên gia kinh tế của IMF, WB thì đâu có thể thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế ở nước họ.

VN bây giờ đã đã là kinh tế thị trường chứ còn kinh tế XHCN hồi nào vậy anh bạn HT? Ngay cả tại những nuớc Tư Bản như Pháp, Anh, Đức, Ý ... người ta cũng chưa nghĩ đến chuyện dẹp hết các công ty Quốc Doanh như lời anh bạn HT, TPHCM nói đâu ạ!

Bởi vì những ngừơi sống vào nó đâu chỉ là các quan tham mà còn là nhiều người khác nữa . Mỗi lần cổ phần hoá một Công Ty Quốc Doanh thì có khối công nhân phải thất nghiệp. Những người đó phải sống ra sao đây anh bạn HT? Anh bạn đừng cho rằng chỉ có mình mới có quyền sống còn kẻ khác thì không.

Đặng Tuyên, Hà Nội
Ts. LĐD nêu ra những vấn đề đã được nhiều báo và truyền hình trong nước đề cập đến. Chính phủ cũng đã phân tích nhiều nguyên nhân gây ra lạm phát, giá leo thang, khoảng cách giàu nghèo tăng. Nguyên nhân khách quan có, nguyên nhân chủ quan cũng nhiều. Nhưng tôi lạc quan rằng : Suy thoái kinh tế Mỹ, kéo theo toàn cầu đang được tất cả các nước trên thế giới khắc phục. Việt nam học hỏi các nước cũng sẽ vượt qua được giai đoạn khó khăn này.

Ẩn danh
Ông Lê Đăng Doanh có nói nên kinh tế Hoa Kỳ suy thoái dẫn đến sự suy thoái của các kinh tế Việt Nam, Việt Nam suất siêu mỗi năm 8,5 tỷ Dollars sang Hoa Kỳ.

Nhưng trong VTV1 cách đây khoảng 2 tuần thì nói rằng theo các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước nhận định thì sự suy thoái của nền kinh tế Hoa Kỳ không ảnh hưởng đến Việt Nam. Hoa Kỳ là bạn hàng lớn nhất của Việt Nam mà nói suy thoái của nền kinh tế Mỹ không ảnh hưởng đến Việt Nam thì đúng là buồn cười.

Bây giờ ông Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế hàng đầu của Việt Nam lại khẳng định sự suy thoái kinh tế Mỹ ảnh hưởng đến Việt Nam, như vậy là VTV1 nói xạo hay ông Lê Đăng Doanh nói xạo?

HT, Sài Gòn
Hệ thống quản lý kinh tế vĩ mô, vi mô tối ưu, các giáo sư tiến sĩ kinh tế giỏi thì trên thế giới & VN có nhiều. Quan trọng là mấy người nắm quyền lực có chịu làm theo không?

Thí dụ hệ thống kinh tế thị trường thì làm cho bao nhiêu đất nước phát triển giàu mạnh (Mỹ, Nhật, Hàn...) còn hệ thống kinh tế XHCN thì làm nghèo khổ bao nhiêu đất nước (Bắc Hàn, Cu Ba, VN...) nhưng các nước CS vẫn kiên trì áp dụng kinh tế XHCN. Vì sao, vì sao và vì sao???

Ông Hoàng Minh Chính nói các cty quốc doanh là con bò sữa để các quan đua nhau hút. Các bạn thử tưởng tượng nếu dẹp hết các cty QD thì khối lượng quan chức khổng lồ lấy gì ăn, tiền đâu xây nhà lầu, cá độ, cho con học nước ngoài?

Pinochio
Tôi chỉ xin đặt câu hỏi: TS LĐD là cựu cố vấn về kinh tế cho CP và đã thấy những điều nguy cơ đó, vậy thì các cố vấn hiện tại của CP ở đâu mà lại để xảy ra chuyện "Trong năm 2007, VN đã xuất ra một lượng tiền mặt rất lớn để mua vào 9 tỷ đôla. Theo kinh tế học thì sau khi xuất ra lượng tiền lớn như vậy phải có biện pháp trung hòa, như bán trái phiếu và nâng lãi suất ngân hàng để vô hiệu hóa số tiền vừa phát hành đó. Nhưng các biện pháp này chúng ta làm quá chậm, dẫn tới chỉ số giá cả tăng cao... "

Chúng ta tự hào có lắm người tài chung quanh Đảng và Nhà Nước mà tại sao để ra nông nỗi này?

Ẩn danh
Tình hình VN có thể nói gọn lại trong 4 chữ: "ổn định, phát triển". Bác Doanh có phát biểu gì thì cũng chỉ phát biểu về chuyên môn của bác thôi nhé!

VN
"VN liên tục tăng trưởng KT" - câu nói này nghe được, đọc được, nhìn được rất nhiều. Nhưng VN vẫn là một nước nghèo. Sao lạ thế nhỉ? Tôi không biết TS Doanh nghỉ hưu chưa mà dám nói đúng sự thật vậy. Đáng tiếc là các vị đã về hưu mới dám nói thật, còn khi đang tại vị thì chỉ "nói theo, làm theo".

Ẩn danh
Theo tôi, KT VN đang giống KT LX cuối thập niên 1980, tuy trong vài năm KT và chính trị VN có giống LX đầu thập niên 1990 hay không thì không ai dám chắc. CNCS và CNTB là kình địch của nhau ngay cả ghê gớm hơn trước đây thường nghĩ, và người ta không thể "làm tôi hai chủ". Đơn giản thôi, độc quyền độc tài độc đảng thì không thể cai trị một quốc gia có nền KT thị trường.

LX chính vì không hiểu điều này mà sụp đổ KT, sau đó rất may mắn là kéo theo sụp đổ chính trị, để nay dân LX sống sung túc hơn thời CS, khi người ta phải sắp hàng cả ngày để mua giấy vệ sinh, và bưởi VN đem qua đủ làm Moscow kẹt xe vì người ta nghỉ làm sắp hàng suốt đêm chờ mua.

Chính phủ VN làm sao quản lý ba việc: tiền tệ, chứng khoán, nhà đất? Nhiều người có quyền làm luật, hành xử luật lại là các người mua bán nhà đất, chứng khoán hạng nặng nhất. Họ dại gì ra hoặc thi hành luật có hại cho các dự án đầu tư họ bỏ vào hàng chục tỉ đồng?

TTCK sụp, theo tôi, vì quan chức bán ra ồ ạt 'bao nhiêu cũng lời", có vụ bán không kịp liền... ly dị vợ chia hơn 100 triệu USD cổ phiếu nhờ bán dùm, vì họ mua vào theo "giá ưu đãi" trước IPO, bán ra theo giá thị trường cao gấp nhiều lần.

Sự đòi hỏi lợi nhuận quá cao không thể kiểm soát, bây giờ qua nhà đất, sau nữa đến sòng bạc, rồi gì gì nữa khó thể đoán trước. Chính phủ VN đang "nuôi ong (đầy) tay áo", dung dưỡng tư bản đỏ nay đang và sẽ bị chúng cắn sưng tay, ngày nào sụp đổ nh! ư LX cũng do họ mà ra, nhưng vậy càng tốt cho dân chúng như dân Nga thời hậu LX.

Dai Nguyen, Beaverton, USA
Trong phỏng vấn đài BBC, TS Lê Đăng Doanh đã nói lên được sự thật về nền kinh tế - tài chính ở VN.

Linh, Moscow
TS LĐD nên nhấn mạnh nguyên nhân chính phủ cấp tín dụng cho các doanh nghiệp nhà nước vô tội vạ để hòng nâng cao chỉ số GDP. Những tổ chức này đã sử dụng vốn không hiệu quả, thất thoát có và tham nhũng có.Thay vì tập trung vào lĩnh vực của mình họ lại lao vào các cuộc đỏ đen chứng khoán, bất động sản… Do đó mới có chuyện 30 tết ở HN và SGN bị mất điện, trong khi đó EVN trở thành “tập đoàn đa ngành nghề”.

Năm qua CPVN đã “có công” lập ra các “tập đoàn” chân đất sét với các chức năng kinh doanh giống hệt nhau : bất động sản, tài chính… đã thổi nên trái bong bóng khổng lồ kéo theo lạm phát phi mã.

Nguyên nhân thứ 2 là do thời tiết? Vậy ở SGN có rét “lịch sử” đâu mà rau quả, thực phẩm cũng “theo ông Táo lên giời”. Đáng lẽ hàng hóa miền Nam phải tràn ra “sưởi ấm” miền bắc có phải không ạ…

Bác Doanh nên khuyên chính phủ đứng đầu là TT Dũng - dũng cảm xin lỗi nhân dân vì đã làm họ nghèo đi đáng kể. Giảm huênh hoang đi, đừng khoe khoang kiểu “phất triển không ngừng”, “VN lột xác”, “thế giới kinh ngạc”… chối lắm. Bác Hồ đã có câu :Nhiệt tình cộng ngu dốt bằng phá hoại.