11 Tháng 6 2008 - Cập nhật 16h38 GMT

Nhìn vào sự nghiệp của ông Võ Văn Kiệt

Là một trong các nhân vật lãnh đạo gắn bó với cuộc chiến Việt Nam nhưng cũng đóng vai trò quan trọng sau 1975 và giai đoạn Việt Nam mở cửa, ông Võ Văn Kiệt vẫn có ảnh hưởng lớn kể cả khi đã nghỉ hưu.

Kinh tế gia Lê Đăng Doanh, từ Hà Nội, đưa ra nhận định rằng ông Võ Văn Kiệt "có đóng góp rất xuất sắc cho công cuộc đổi mới ở Việt Nam."

"Ngay khi còn làm ở TP HCM, ông đã phát hiện ra những điều bất hợp lý của cơ chế quan liêu bao cấp về kinh tế và có những kiến nghị rất mạnh bạo để sử dụng kinh tế tư nhân, để điều chỉnh giá,"

Ông Võ Văn Kiệt lên làm thủ tướng từ 1991 đến 1997, trong giai đoạn quan trọng mang tính chuyển hướng của Việt Nam.

Đây là thời gian Việt Nam tìm cách thoát ra khỏi thế bị bao vây kinh tế của Phương Tây, đồng thời hòa hoãn, làm lành với Trung Quốc trong khi nước đỡ đầu lớn nhất là Liên Xô tan rã.

Mặt khác, Việt Nam cũng phải xoay sang làm bạn với khối Đông Nam Á và bình thường hóa quan hệ với Mỹ.

Ông Kiệt và những người ủng hộ đường lối Đổi Mới đã giúp chế độ đạt được tất cả các mục tiêu quan trọng đó.

Những ý tưởng về kinh tế của ông khi còn ở TPHCM được áp dụng cho cả nước giai đoạn này, nhất là thu hút đầu tư nước ngoài, ban đầu từ các nước châu Á như Hàn Quốc, Singapore.

Tiến sỹ Lê Đăng Doanh nói:

"Sau này khi làm phó thủ tướng, rồi Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ông đều có những đóng góp trong việc mời đầu tư nước ngoài."

Tiếng nói cải tổ

Từ 2001 tới nay, ông Võ Văn Kiệt đã góp tiếng nói có uy tín trong nhiều chính sách có liên quan tới xã hội - dân sinh.

Ông là cựu lãnh đạo Việt Nam đầu tiên công khai đặt vấn đề hòa hợp - hòa giải dân tộc sau cuộc chiến Việt Nam, đặc biệt là với những người miền Nam không cộng sản.

Trong một phỏng vấn hiếm hoi với BBC tháng 04/2007, ông Kiệt nói:

"Tổ quốc là của mình, dân tộc là của mình, quốc gia là của mình, Việt Nam là của mình, chứ không phải là của riêng của người cộng sản hay của bất cứ tôn giáo hay phe phái nào cả".

Dư luận trong nước thì chú ý đến vai trò "thủ lĩnh Đổi Mới" của ông trong nhiều lĩnh vực.

Giáo sư Lê Đăng Doanh nhận xét:"Cho đến những ngày gần đây, ông Kiệt vẫn còn ấp ủ nhiềù tư tưởng tiến bộ cho công cuộc cải cách và phát triển đất nước."

Đặc biệt là ông không chỉ được coi là nhà lãnh đạo tinh thần cho phong trào đòi tiếp tục đổi mới mà những người bất đồng chính kiến cũng "dựa vào ông".

Cựu chiến binh bất đồng chính kiến Vũ Cao Quận từ Hải Phòng nói:

"Có nhiều người trách ông Kiệt sao không nói khi tại chức mà bây giờ mới nói nhưng theo tôi, ông nói muộn cũng tốt,"

"Chúng tôi đang rất cần ông Kiệt nói, Vì người ta hay đổ cho những người đấu tranh dân chủ là bất mãn, nhận tiền của đế quốc nước ngoài. Nhưng khi ông Kiệt nói là xem lại chủ nghĩa Mác, xem lại quyền của nhân dân thì tôi không cho là muộn mằn, vì muộn mằn như thế là quy luật ở xã hội Việt Nam."

Jean-Claude Pomonti, bình luận viên thời sự chính trị Đông Nam Á của tờ Le Monde ở Pháp nói với BBC Tiếng Việt về ông Võ Văn Kiệt:

"Ông là một cá tính mạnh, luôn lôgíc về tư tưởng đổi mới, kể cả khi hồi hưu, ông cởi mở cả với những người bất đồng chính kiến, bênh vực dân, báo chí, chống báo thủ, tham nhũng,"

So sánh ông Kiệt với những lãnh đạo kế nhiệm, nhà báo Pomonti nói:

"Còn như ông Nguyễn Tấn Dũng hiện nay, ông mới lên làm Thủ tướng, cần nhiều thời gian để khẳng định tính cách."

Theo quan điểm riêng của cựu đại tá Bùi Tín, một nhân vật cao cấp trong nghề báo và truyền thông quân đội nhân dân Việt Nam nay tỵ nạn tại Paris thì ông Kiệt chỉ “đỡ bảo thủ hơn những nhà lãnh đạo khác”.

Nhà báo Bùi Tín cho rằng nếu nói ông Kiệt là một nhân vật đổi mới kiệt xuất thì chưa đúng vì đổi mới phải có cả đổi mới toàn diện, về chính trị, “bỏ chế độ độc đảng”.

Với một bộ phận lớn của người Việt hải ngoại, nhất là những người bị đàn áp sau 1975 và phải bỏ nước ra đi, những gì ông Kiệt phát biểu về họ là chưa đủ.

Theo nhà báo Đỗ Dũng ở California, có tâm lý khó nói trong báo chí hải ngoại về ông Kiệt nên gần đây chỉ có tờ Viet Weekly "dám" phỏng vấn ông.

Đó là vì người ta nghĩ khen ông cũng khó vì dù sao ông vẫn là cộng sản và đã lãnh đạo miền Nam sau 1975, chê ông thì lại ngại làm phong trào đổi mới, dân chủ hóa yếu đi.

Dư luận và tang lễ

Cho đến cuối ngày thứ Tư 11/06, vì không có tin gì trên báo chí chính thức và vì chính quyền VN chưa công bố về cái chết khá đột ngột của ông Võ Văn Kiệt, trong dân chúng xuất hiện nhiều câu hỏi cả về cái chết của ông và chuyện thủ tục tang lễ.

Nhà báo Bùi Tín giải thích với BBC rằng việc lập ban tang lễ nhà nước, ra thông cáo, cáo phó, quyết định chôn cất ở đâu đều rất quan trọng trong trường hợp các nhà lãnh đạo Việt Nam.

Theo ông, đặc biệt với ông Võ Văn Kiệt, vì các phát biểu của ông trong nhiều vụ việc như xây nhà quốc hội, vấn đề khốn cùng của giai cấp nông dân thời nay, câu chuyện kỷ niệm 30-4, đều khiến việc quyết định khó khơn.

Trong hệ thống cộng sản, các đám tang như thế đều có tính biểu tượng và việc xác định vị thế của người đã khuất có ý nghĩa thông điệp chính trị.

Cũng có các ý kiến thuộc phe ủng hộ cải cách mạnh hơn nữa e ngại rằng với sự ra đi không chuẩn bị của ông Võ Văn Kiệt, phe bảo thủ trong đảng sẽ lấn tới, nhất là trong giai đoạn chuẩn bị hội nghị trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, dự kiến vào cuối tháng 07/2008.