Việt Nam - Chuyện gì đang xảy ra?

Đã hoạt động về Việt Nam suốt 14 năm, từ lần đầu thăm viếng năm 1994, tôi chứng kiến Việt Nam thay đổi đáng kể.

Lần đầu tới thăm, tôi thấy đất nước này, từng bị hủy hoại vì chiến tranh, vẫn bộc lộ hậu quả của việc đóng cửa với quốc tế trong thời gian quá lâu.

Tôi vẫn nhớ mỗi đêm quay về khách sạn sau bữa ăn tối; các con phố trống vắng, tối đen và không thân thiện. Quả thực tôi có cảm giác mình ở trong một nước cộng sản.

Thời thế thay đổi làm sao! Tối qua, khi lái xe trở về căn hộ, tôi đi qua 10 chiếc BMW, sáu chiếc Mercedes và rất nhiều nhãn hiệu xe hơi, xe máy ngoại quốc. Các con đường thì sáng trưng và có một cảm giác vui sướng, mọi người cười đùa, nụ cười nở trên môi.

Chúng ta đang ở đâu?

Mấy tháng qua, nhiều chuyên gia và nhà đầu tư đã hỏi: “Bong bóng bất động sản đã vỡ chưa? Kỳ trăng mật phải chăng đã hết?”

Cùng với mức lạm phát kỷ lục, một số phân tích gia bày tỏ nghi ngờ về sự chuyển đổi khó khăn từ nền kinh tế tập trung sang thị trường và liệu Việt Nam có chuyển đổi nổi hay không.

Để chống lạm phát, Ngân hàng Nhà nước đã giảm đà cho lượng cung tiền tệ, tạo ra hậu quả là trong một thời gian, gây khó khăn cho các doanh nghiệp khi hoán đổi ngoại tệ, chủ yếu là từ đôla Mỹ sang tiền đồng.

Đi kèm nó là các quy tắc nghiêm ngặt hơn đối với việc vay tiền, nâng lãi suất, tăng số dự trữ bắt buộc của ngân hàng và phát hành thêm trái phiếu để hút nội tệ khỏi thị trường. Khi mà các ngân hàng phải chịu hướng dẫn chặt chẽ về bảo toàn tài sản nội tệ, đã có tin nói các công ty có vốn nước ngoài gặp tình trạng thiếu tiền đồng ở các ngân hàng trong nước.

Lẽ dĩ nhiên, chuyện này làm tăng đồn thổi về một cuộc khủng hoảng ngân hàng sắp đến.

Thị trường bất động sản là thành tố không thể thiếu của bất kỳ nền kinh tế nào; nhưng ta không thể nhìn vấn đề nhà cửa một cách riêng rẽ để rồi đánh giá sức khỏe của một quốc gia.

Trong thời kỳ đầu cơ, nhiều người Việt đầu tư vào nhà cửa thay vì bỏ tiền vào ngân hàng để nhận lãi suất thấp, thậm chí cũng không bỏ tiền vào chứng khoán.

Khi thị trường bất động sản chứng tỏ dấu hiệu đi xuống và ngân hàng đòi lại tiền vay, các chủ dự án tỏ ra lo ngại thực sự. Cũng chính những người này mới sáu tháng trước không muốn nói chuyện với chúng tôi, vì họ tự hào về dự án. Nhưng nay họ bắt đầu gõ cửa để kêu gọi các nhà đầu tư giải nguy.

Tình trạng kinh tế hiện nay gây lo ngại cho cả người trong và ngoài nước. Nói điều này có lẽ không an ủi gì lắm, nhưng không chỉ Việt Nam mới gặp sức ép lạm phát, mà tình trạng tương tự đang có ở châu Á và thế giới. Đó là hậu quả của việc gia nhập thị trường toàn cầu. Chúng ta đã thấy hậu quả toàn thế giới từ khủng hoảng tín dụng do vấn nạn cho vay mua nhà ở Mỹ.

Quả thực các lực đẩy thị trường toàn cầu, như giá dầu tăng vọt, giá thực phẩm, đã gây ảnh hưởng. Nhưng còn cả những nguyên nhân trong nước. Do sự bùng nổ xây dựng từ vài năm qua, vật liệu xây dựng, đặc biệt là thép, đã tăng giá mạnh.

Vấn đề là quá nhiều tiền đổ vào quá nhanh, khiến nguồn cung cấp tiền nội địa tăng nhanh. Tại buổi họp gần đây của Diễn đàn Kinh doanh Việt Nam, vấn đề lạm phát và thâm hụt mậu dịch được thảo luận. Trong hai tháng đầu năm 2008, thâm hụt là 4.2 tỉ đôla, so với 12.4 tỉ của cả năm 2007, và tăng mạnh so với con số 4.8 tỉ của năm 2006.

Chủ tịch Phòng Thương mại châu Âu, Alain Cany (từng đứng đầu HSBC ở Việt Nam), nói: “Các vấn đề tiền tệ là nguyên nhân chủ yếu của lạm phát hiện nay. Theo chúng tôi, chính phủ nên tập trung vào chính sách tiền tệ để giải quyết vấn đề trong nước.” Ông này cũng hy vọng chính phủ sẽ không tái thiết lập các rào cản mậu dịch.

Không thiếu những lời khuyên cũng như lo ngại được biểu lộ bởi các phòng thương mại tại Việt Nam. Nhưng chính phủ Việt Nam có nhiệm vụ khó khăn là làm sao tìm ra phương thuốc tốt nhất để vượt qua bất ổn hiện thời.

Tương lai?

Một năm trước, Việt Nam được mô tả sắp trở thành Phép thần châu Á với mức tăng trưởng dự kiến từ 7 đến 8%.

Nhưng cùng với lạm phát, ngày càng có nhiều tranh chấp lao động và đình công vì tiền lương và điều kiện làm việc. Theo thống kê chính phủ, từ 1995 đến tháng Giêng 2006, hơn 1000 vụ đình công xảy ra. Năm ngoái có 387 vụ, và 300 trong số này là ở các công ty có vốn nước ngoài.

Theo Bộ Lao động, hai tuần đầu năm nay đã có 50 vụ đình công.

Ba mục tiêu lớn của chính phủ là kiểm soát lạm phát, bình ổn kinh tế vĩ mô, bảo đảm ổn định xã hội và phát triển bền vững. Các biện pháp gần đây, thông qua Ngân hàng Nhà nước, để kiểm soát nguồn tiền và thị trường hối đoái, có vẻ có kết quả.

Lạm phát tháng Bảy chậm lại, chỉ tăng 1.13% so với tháng trước đó – đây là mức tăng thấp nhất kể từ đầu năm. Nhưng việc tăng giá xăng dầu gần đây sẽ tác động đến lạm phát của cả năm. Các viên chức cảnh báo sẽ khó lòng giữ mức tăng CPI hàng năm ở mức 24-25%.

Theo một công ty định giá hàng đầu, thị trường nhà ở Hà Nội sẽ đóng băng cho đến 2009, sau đó dần dần tan băng và nóng trở lại vào 2010. Các căn hộ tiện nghi, sang trọng vẫn đang bán được ở Hà Nội. Nhưng doanh số bán nhà ở TP. HCM đã giảm.

Trong lúc các chủ dự án đang cần tống bớt dự án, thì đây là lúc để các nhà đầu tư tiến vào thị trường. Các địa điểm ngon ăn đang ra thị trường ở giá phải chăng và còn có thể thương lượng.

Nhưng những thủ tục hành chính phức tạp có thể làm các nhà đầu tư nản lòng, trừ phi họ có đối tác địa phương có khả năng.

Người ta đang nói nhiều về thâm hụt mậu dịch của Việt Nam. Các mặt hàng nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam là máy móc (17.75%), vật liệu xây dựng (8.16%), và dầu lọc (12.3%). Nhưng sẽ không lâu trước khi Việt Nam có khả năng tự sản xuất nhiều thứ mà hiện nay đang phải nhập.

Các yếu tố cơ bản của nền kinh tế là tốt, và có nhiều tiềm năng. Việt Nam thực sự có cơ hội vượt qua thời kỳ khó khăn hiện nay.

Chính phủ đang trên bước đường học hỏi để quản lý một nền kinh tế thị trường. Dẫu sao đây vẫn là một nước cộng sản mặc dù thỉnh thoảng người ta dễ quên điều này.

Những nhà kỹ trị đang học hỏi nhanh và quan trọng hơn, chính phủ đã chứng tỏ họ có ý chí hành động.

Tôi tin rằng nếu vượt qua được các khó khăn ngắn hạn, thì khi giai đoạn yên ổn quay trở lại trong vài năm tới, chuyện kinh doanh lại sẽ như xưa nhưng người ta sẽ có cách tiếp cận thận trọng hơn bởi vì khi đó, tất cả đã học được bài học cơ bản trong kinh tế - có lên thì có xuống. Để tận dụng được lợi thế trong mấy năm tới, những nhà đầu tư có thừa tiền mặt và không phải vay, sẽ có lợi thế.

Về tác giả:Ông Karl D John là Chủ tịch của TCK Group, công ty tư vấn đầu tư đặt ở Việt Nam. Đã làm việc ở Việt Nam hơn một thập niên, tác giả hiện sống ở Hà Nội.

Quang
Việt Nam chấp nhận nền kinh tế thị trường và ngày càng đi qũy đạo của nó. Đã là kinh tế thị trường ắt hẳn phải chấp nhận khoảng cách giàu nghèo ngày càng nới rộng, một bộ phận trở nên giàu có thì một bộ phận lớn hơn phải nghèo đi.

Vấn đề là chính quyền phải làm cách nào mà khoảng cách ấy không quá xa dẫn đến bất ổn xã hội. Bài học từ các nước trong Asean như Inđô, Phi -lippin, Thái lan cũng quá rõ, các nước này thường xuyên bất ổn, phe phái đấu đá liên miên nên 40-50 năm nay vẫn chưa thoát khỏi nước đang phát triển.

VN phải theo kinh tế thị trường nhưng phải khôn ngoan hơn, chú ý đến an sinh xã hội và đầu tư phát triển nông thôn nhiều hơn để xóa đi phần nào sự chênh lệch giàu nghèo, bất công xã hội.

Về điều này VN nên học tập mô hình các nước Bắc Âu, phát triển kinh tế thị trường nhưng điều tiết mạnh của nhà giàu cho người nghèo thông qua các chính sách thuế khóa nghiêm minh với bộ máy nhà nước trong sạch.

Hoàng Mai
Nhận định của tác giả về nền kinh tế VN hoàn toàn có cơ sở. VN đang ở giai đoạn chuyển đổi nên kinh tế từ bao cấp sang thị trường chứ chưa thoát khỏi hoàn toàn cái bóng bao cấp (vẫn tạo các lợi thế cạnh tranh cho các công ty quốc gia có nguồn vốn nhà nước).

Không phải người ta sợ sự đổ vỡ của các công ty này ảnh hưởng đến nền kinh tế đất nước hay thu nhập người lao động mà chỉ vì sự tồn tại của nó sẽ kéo theo sự tồn tại và lãnh đạo của Đảng.

Nhưng nhận định về xã hội của tác giả thì cần xem lại:"VN vẫn là một đất nước cộng sản". Có chăng VN là một nước thống trị bởi sự lãnh đạo của một đảng duy nhất mang tên CS nhưng bản chất đâu có như CS nữa.

Trọng Hiền
Cảm ơn tác giả Karl D John về bài viết. Việt Nam đang đứng ở đâu trong nền kinh tế thế giới (mình là ai và mình đang ở đâu) là câu hỏi vô cùng quan trọng giúp các nhà hoạch định chính sách vĩ mô nhìn nhận và đánh giá đúng để định chế ra bước đi tiếp theo.

Theo tôi đừng quá kỳ vọng mà cũng không nên quá bi quan trước thực trạng của nền kinh tế Việt Nam hiện nay. Công bằng mà nói Việt Nam đang đi đúng hướng nhưng bước đi quá thận trọng, sự thay đổi về kinh tế đang đi trước thay đổi về cơ chế, hệ thống, tạo ra sự khấp khiễng, không đồng bộ.

Chúng ta đang thiếu một tư duy lý luận nhất quán làm kim chỉ nam cho nền kinh tế hoạt động trong giai đoạn sắp tới và lâu dài. Nếu các nhà kỹ trị của chúng ta nhìn xa hơn, hy sinh nhiều hơn thì tương lai của dân tộc này, đất nước này sẽ tươi sáng biết bao.

Mai Nam, VN
Các đặc trưng của kinh tế thị trường ngày càng lộ diện và phát triển, còn cái "định hướng XHCN" như cái đuôi nhân tạo gắn vào cơ thể thị trường đang sắp rụng. Nó sẽ rụng hẳn, nhưng thời điểm lịch sử nó "rụng" thì rất khó xác định.

Hong Anh, Viet Nam
"Để tận dụng được lợi thế trong mấy năm tới, những nhà đầu tư có thừa tiền mặt và không phải vay, sẽ có lợi thế." - Đây là kết luận cuối cùng cho 1 chiến dịch "chọc vỡ bong bóng" của các đại gia tiền tệ thế giới đã thực hiện suốt hàng trăm năm qua. Mong rằng kinh tế Việt Nam né khỏi điều này.

Khoa
Bài phân tích này qúa chính xác, bây giờ ai có tiềm lực về tài chính thu gom bất động sản chắc chắn sẽ thắng lớn trong tương lai gần, dù gì đi nữa Việt Nam vẫn là một nước đang phát triển. Việc di dân và hình thành các khu dân cư mới là xu hướng không thể tránh khỏi, nên hôm nay bắt đầu nghĩ đến việc đầu tư bất động sản là người khôn ngoan nhất.

bachtuot, bbc
Tôi khuyên các chuyên gia Việt nam không nên có ý kiến nhận định hay đánh giá gì về kinh tế Việt nam.

Họ không hiểu một tý gì bên trong của nền kinh tế, mà chỉ nhìn bề ngoài mà phán. Làm như vậy chả khác nào nối giáo cho "giặc". Lãnh đạo Việt nam thích khen, không bao giờ thích chê bai. Điều hành đất nước như hiện nay sẽ đưa Việt nam đến tình trạng "hỏng hệ thống".

Ở Việt nam có thể sẽ có những chiếc xe sang trọng, tòa nhà đẹp,nhưng người dân VN sẽ nghèo, giai cấp phân hóa mạnh; đặc biệt là nền văn hóa của dân tộc sẽ bị hủy hoại. Các vị hãy tìm hiểu câu thành ngữ VN "biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe".

KTT
Những đánh giá của tác giả về tình hình kinh tế VN rất đúng. Điều này cho thấy nền kinh tế của Việt Nam đang dần vận động theo nền KT thị trường.

Thể hiện ở chỗ, chúng ta đang dần gắn kết và vận động theo các nền KT trên thế giới. Từ trước đến nay, khi KT thế giới có dấu hiệu tăng trưởng hay suy thoái thì KT Việt Nam chẳng có dấu hiệu gì "suy suyển", nhưng nay đã khác. Đấy là dấu hiệu đáng mừng cho tương lai đất nước.