'Việt Nam có quá nhiều ngân hàng'

Trái với nhận định của Chính phủ Việt Nam, tân Kinh tế gia trưởng của UNDP tại Hà Nội cho rằng khủng hoảng tài chính toàn cầu có thể tác động xấu tới xuất khẩu, thương mại và đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam.

Trả lời phỏng vấn của BBC Việt ngữ hôm thứ Năm, 9/10, ông Alex Warren Rodriguez, dự báo nếu năm 2009 Việt Nam không tạo được đà tăng trưởng, nền kinh tế sẽ tiếp tục ở tình trạng khó khăn như năm nay và kéo dài trong nhiều năm sau đó.

Cựu chuyên gia kinh tế của Liên Hiệp Quốc tại Châu Phi và Philippines trong nhiều năm, trước khi sang Việt Nam từ tháng 7 vừa qua, đưa ra cái nhìn tổng thể từ tài chính, ngân hàng, đầu tư đến nghèo đói và tăng trưởng của Việt Nam:

Ông Alex Warren-Rodriguez: Rất khó có thể dự báo điều gì sẽ xảy ra. Tôi nghĩ Chính phủ nói Việt nam không bị trực tiếp dính líu tới các vấn đề của thị trường.

Và các ngân hàng của Việt Nam không đầu tư vào các thị trường tài chính Mỹ. Do đó, tình hình Việt Nam khác với Mỹ.

Thế nhưng sự xuống dốc của nền kinh tế toàn cầu đang diễn ra và có chiều hướng lan rộng vào năm 2009, có thể sẽ tấn công thị trường xuất khẩu ở Việt nam.

Và có thể sẽ có một sự chậm, chững lại về đầu tư và thương mại.

So sánh khủng hoảng 1997

BBC: Chính phủ Việt Nam tin rằng dự trữ ngoại hối quốc gia của Việt Nam là thoải mái với hơn hai chục tỉ đô-la, mặc dù kinh tế Việt Nam đã tích hợp mạnh hơn vào kinh tế khu vực không như hồi cuộc khủng hoảng năm 1997. Ông có nghĩ Chính phủ hơi quá lạc quan?

Ông Alex Warren-Rodriguez: Tôi nghĩ đây là một nhận định phải chăng. Tình hình hiện nay rất khác với tình hình ở Đông Nam Á vào năm 1997.

Có nhiều dự trữ ngoại hối ở Ngân hàng Nhà nước, cho phép Việt Nam bảo vệ hệ thống tiền tệ của mình.

Một trong những nguyên nhân trong cuộc khủng hoảng 1997 là các quốc gia đã tự do hoá các tài khoản vốn của mình - do đó có nhiều tiền tệ ngắn hạn đổ vào và đi ra khỏi quốc gia dễ dàng.

Nay tình hình không còn như vậy. Có ít hơn các lưu chuyển ra vào và có một khuynh hướng xây dựng nhà máy, mua sắm thiết bị v.v... do đó không còn dễ di chuyển vốn từ nơi này sang nơi khác.

Ngoài ra, cam kết với các nguồn tài trợ phát triển hải ngoại của quốc tế hiện rất mạnh mẽ và ổn định, do đó có thể có những vấn đề vĩ mô đối với lĩnh vực ngân hàng, nhưng rủi ro tiền tệ như đả ra ở Đông Nam Á cuối những năm 1990 là thấp.

BBC: UNDP từng ca ngợi thành tích giảm nghèo của Việt Nam. Một số chuyên gia cho rằng với chuẩn nghèo mới được áp dụng, tỉ lệ nghèo và tái nghèo ở Việt Nam bỗng dâng cao trở lại trong 'chớp mắt', có người cho con số lên tới từ 30-50% các hộ trên cả nước với cả hai nhóm, trong tình hình hiện nay. Bình luận của ông?

Ông Alex Warren-Rodriguez: Tôi nghĩ đây chỉ là phỏng đoán. Chúng ta chỉ biết tỉ lệ thật khi cuộc điều tra mới của Việt Nam về mức sống có kết quả.

Chúng ta biết rằng giá cả gia tăng kéo theo việc gia tăng các hộ hiện sống dưới ngưỡng nghèo. Tôi nghĩ, chính trong tình hình này, Chính phủ đã xem xét lại và nâng chỉnh ngưỡng nghèo để có nhiều hơn các hộ nghèo hưởng thụ các chính sách.

Một vấn đề khác là các biện pháp mới về đối phó với tước đoạt xã hội, hay nghèo đói, tập trung vào các nhóm thiểu số, các vùng thiểu số và cho các đối tượng di dân.

Các ngưỡng nghèo đã được nâng lên, chúng tôi không biết chính xác số hộ nghèo là bao nhiêu, nhưng tỉ lệ có tăng. Và cũng có những hình thức nghèo đói khác như nghèo đói đô thị, rồi với người di dân nông thôn chịu đựng nạn nghèo đói ở các vùng đô thị.

Lạm phát và FDI

BBC: Việt Nam đã có thể kiểm soát được lạm phát chưa? Chỉ số lạm phát của Việt Nam trong 12 tháng qua đều cao hơn so với các nước trong khu vực và ASEAN, chẳng hạn như cao hơn Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia... Chính phủ có vẻ nhìn nguyên nhân chính đến nhiều từ tình hình kinh tế bên ngoài, liệu Chính phủ cần phải cải thiện các chính sách và điều hành vĩ mô trước đây?

Ông Alex Warren-Rodriguez: Tôi nghĩ các vấn đề lạm phát của Việt Nam là một sự kết hợp giữa các nhân tố nội địa và quốc tế. Chính phủ đã thừa nhận rằng năm 2007-2008, đã có một số vấn đề về quản lý kinh tế vĩ mô.

Tôi cho rằng hiện nay Chính phủ đang làm việc tốt ở cấp độ vĩ mô và đang thành công trong việc hạ thấp các mức độ lạm phát. Các con số của tháng 9/2008 là tốt.

Và tôi nghĩ chính phủ có thể sẽ thành công trong việc đưa lạm phát giảm xuống còn 25% vào cuối năm.

Nhưng điều then chốt là cần hiểu được các vấn đề về mặt cơ cấu kinh tế nằm bên dưới bề mặt. Tôi nghĩ, trong lĩnh vực này, Chính phủ có sự hiểu biết tốt về các vấn đề, song còn nhiều việc phải làm.

Các lĩnh vực có vấn đề bao gồm quản lý đầu tư công, khu vực ngân hàng, vận hành tài chính, marketing và các lĩnh vực phân phối v.v... Do đó, lạm phát đang được kiểm soát nhưng một số căn nguyên gốc rễ của lạm phát vẫn còn đó và cần được giải quyết.

BBC: Liệu Việt Nam đang có vấn đề đối với huy động đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)? Có vẻ Chính phủ ưa thích các dự án đăng ký FDI vốn lớn lên tới nhiều tỉ đô-la mà không thực sự quan tâm về vốn thực hiện và giải ngân có thực như vậy hay không; đồng thời nhiều dự án FDI có hàm lượng công nghệ thấp. Ý kiến của ông?

Ông Alex Warren-Rodriguez: Tôi nghĩ đó là điều bình thường Việt Nam vẫn còn là một quốc gia đang phát triển yếu cho đến gần đây. Hiện nay, nền kinh tế đã phát triển hơn và cơ cấu kinh tế đã phức hợp hơn.

Việt Nam đã có phát triển và tăng trưởng kinh tế. Chính phủ cần đảm bảo rằng mọi sáng kiến về FDI đều được đưa vào thành công. Do đó, quả là có một số dự án FDI vào nhưng chưa tạo ra được các hiệu quả năng động.

Nhưng vốn FDI cũng tạo ra được việc làm và trong tương lai, chúng ta cần tối đa hoá lợi ích của nguồn đầu tư này. Cũng có câu hỏi về thành phần của vốn đầu tư FDI.

Nhiều lượng vốn FDI vào Việt Nam đang đi vào lĩnh vực công nghiệp xây dựng. Đây có thể có một tác động tích cực. Tôi nghĩ, nhà ở là một vấn đề lớn, việc thiếu không gian cho các văn phòng cũng vậy. Lĩnh vực này tạo ra thu nhập.

Do đó, mặc dù nhiều vốn FDI hiện đi vào lĩnh vực xây dựng thay vì vào lĩnh vực sản xuất, đây có thể có một hiệu quả tích cực. Tuy nhiên, Chính phủ cần đảm bảo rằng các dự án được quản lý tốt và dự án sản ra được các lợi ích như hoạch định.

Tôi cũng hiểu rằng có một lượng lớn các dự án FDI dành cho xây dựng các nhà máy thép v.v... với vốn đầu tư tập trung rất cao.

Các dự án này có thể bị chỉ trích vì tạo ra không đủ việc làm, nhưng mặt khác, chúng có thể tạo ra một nguồn thu nhập then chốt cho nền kinh tế.

Do đó trong tương lai xa, các dự án này có thể hỗ trợ cho cán cân thanh toán.

Hạ tầng là một lĩnh vực thu hút nhiều vốn đầu tư khác, nhưng hiện Việt Nam còn thiếu phát triển cơ sở hạ tầng, do đó hướng đầu tư này sẽ có những tác động quan trọng dài hạn.

Ngân hàng và các vấn đề

BBC: Nhân diễn biến cuộc khủng hoảng tài chính, tiền tệ toàn cầu đang diễn ra, xin hỏi ông hiện nay hệ thống ngân hàng Việt Nam có điểm yếu gì dễ bị tổn thương không? Tình hình nợ xấu có nghiêm trọng không?

Ông Alex Warren-Rodriguez: Nợ xấu là một vấn đề quan trọng đối với ngành ngân hàng và có thể còn có vấn đề về cơ cấu. Việt Nam có khoảng 41 ngân hàng, ở một số nước khác, số lượng ngân hàng ít hơn nhiều.

Do đó, chất lượng các khoản nợ ngân hàng, số lượng các ngân hàng, việc kiểm soát khá yếu kém của ngân hàng trung ương hay ngân hàng Nhà nước Việt Nam, rồi quản lý rủi ro là những vấn đề của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Nhưng hiện Chính phủ cũng đang có những biện pháp để giải quyết và đa số tin tức ở Việt Nam hiện nay đều chỉ ra rằng chính phủ có dự định tăng cường các điều luật quản lý ngân hàng chặt chẽ hơn.

BBC: Xin ông cho biết dự báo về kinh tế Việt Nam cuối năm nay và năm tới, 2009.

Ông Alex Warren-Rodriguez: Tình hình sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Một trong số đó nằm ngoài kiểm soát của Chính phủ, đó là diễn biến của nền kinh tế thế giới.

Nếu kinh tế thế giới tiếp tục đi xuống, mà hiện có các dấu hiệu như vậy, năm 2009 sẽ có thể khó khăn hơn năm nay đối với phần lớn các quốc gia trong khu vực.

Tôi nghĩ Việt Nam sẽ đạt tỉ lệ tăng trưởng từ 5%-7% trong năm tới, trong bối cảnh tình hình lành mạnh.

Về nhân tố bên trong, đó là khả năng của Chính phủ giải quyết các vấn đề thuộc về cơ cấu mà tôi đã nói ở trên. Nếu Chính phủ giải quyết được, tăng trưởng năm 2009 sẽ có thể đạt mức như năm nay, nhưng phải đặt được cơ sở cho tăng trưởng tốt hơn trong tương lai.

Nếu Chính phủ không giải quyết được những vấn đề trong lĩnh vực ngân hàng, đầu tư công v.v..., khi đó Việt Nam sẽ ở trong tình trạng tương tự như kinh tế năm nay và có thể kéo dài trong nhiều năm nữa.