Lãnh tụ Đại Việt Hà Thúc Ký qua đời
Ông Hà Thúc Ký, lãnh tụ đảng Đại Việt tại miền Nam Việt Nam trước 1975, vừa qua đời ngày 16/10 tại Mỹ, thọ 89 tuổi.
Bị tù thời Ngô Đình Diệm, được thả năm 1963, ông nổi tiếng vì các hoạt động chính trị ở miền Nam với các giai đoạn từ ủng hộ đến chống đối chính quyền.
Năm 1974, ông kiện Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tội vi hiến ra Tối cao Pháp viện.
Sau 1975, ông và đảng Đại Việt Cách Mạng hoạt động tại Hoa Kỳ và Canada.
Ba giai đoạn
Theo cựu đại sứ Bùi Diễm, người thay ông Hà Thúc Ký làm lãnh đạo Đại Việt ở hải ngoại từ năm 2006 thì đảng Đại Việt chống Pháp trong bí mật.
Được ông Trương Tử Anh lập ra năm 1939, đảng này cổ vũ cho đấu tranh vũ trang giành độc lập.
Một số nguồn tin nói trong thập niên 1940, Đại Việt được giới quân sự Trung Hoa Dân quốc huấn luyện.
Họ cũng tham gia nhiều liên minh khác nhau với các đảng không cộng sản.
Ông Bùi Diễm, năm nay 86 tuổi, nói sau khi Cựu hoàng Bảo Đại về nước với tư cách Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam thì ông Hà Thúc Ký và đảng ra hoạt động công khai, và tham gia chính trị tại miền Nam.
Trả lời BBC Tiếng Việt hôm 20/10 từ Hoa Kỳ, ông nói:
 |
  Người bạn đồng hành của tôi, ông Hà Thúc Ký là một chiến sĩ cách mạng kiên cường |
"Thời cụ Ngô Đình Diệm, Đại Việt đã có những hoạt động chính trị nhưng sang thời Đệ Nhị Cộng hòa, thì những hoạt động chính trị mạnh mẽ hơn trước."
Sau này ông Hà Thúc Ký tiếp tục hoạt động cùng đảng Đại Việt ở nước ngoài cho mục tiêu như họ nói là “vì tự do dân chủ và nhân quyền cho Việt Nam”.
Được hỏi vì sao Đại Việt thất bại, chưa bao giờ trở thành một lực lượng chính yếu tại Việt Nam, ông Bùi Diễm nói sau kháng chiến chống Pháp, Đại Việt lớn mạnh nhiều ở miền Nam và đặc biệt là miền Trung, quê ông Hà Thúc Ký.
Nhưng theo ông, thời Ngô Đình Diệm, các đảng quốc gia đều bị hạn chế vì chỉ đảng Cần lao Nhân vị được chính quyền ủng hộ.
Chỉ sau khi chính quyền Ngô Đình Diệm chấm dứt, sang thời quân nhân, Đệ nhị Cộng hòa thì Đại Việt có cơ hội hoạt động nhiều hơn.
Ông Hà Thúc Ký ra tranh cử tổng thống năm 1967 nhưng thất bại. Tuy thế, ông trúng cử dân biểu và cùng một số nhân vật của Đại Việt tham gia Lưỡng viện Quốc hội.
Năm 1974, sau khi “Quy chế chính đảng” được Tổng thống Thiệu ban hành, ông Hà Thúc Ký đưa đơn ra tòa kiện ông Thiệu vi hiến.
Sau 30/04/1975, ông vượt biên sang sống tại Hoa Kỳ.