Chủ tịch VN nói chuyện với học giả nước ngoài

Chi tiết đáng nhớ nhất trong ngày khai mạc Hội thảo quốc tế Việt Nam học là phát biểu khiến khán phòng cười sảng khoái, trước câu kết thúc của nguyên thủ quốc gia Việt Nam.

Mệt mỏi tìm phương tiện di chuyển từ Mỹ Đình về Ba Đình, tranh thủ ăn trưa trong lúc cắt và gửi các đoạn âm thanh buổi sáng về London, tôi ngao ngán đi bộ từ cổng Hoàng Hoa Thám vào phủ chủ tịch.

Mệt và nghe diễn thuyết

Con đường này đi dạo chơi thì đẹp, nhưng nếu bạn vừa đi vừa phải chống cơn buồn ngủ và tính toán xem sẽ dùng máy gì, đứng ở chỗ nào, liệu có được ghi âm chụp ảnh hay không, thực là một chuyện chẳng dễ dàng gì.

Cộng thêm 45 phút lắng nghe ý kiến của các đại biểu, rồi lại tính xem sẽ chụp từ góc nào, chút nữa sẽ dùng đoạn ghi âm nào, không còn gì có thể mô tả nổi tâm trạng mệt mỏi của tôi khi chủ tịch nước Việt Nam bắt đầu đứng dậy, tưởng chừng như sẽ giống như đọc diễn văn trên TV.

Thế nhưng lời chia sẻ và áy náy với cánh tay băng bó của giáo sư Carlyle Thayer không chỉ thu hút sự chú ý của các đại biểu mà luôn cả gã phóng viên đứng ở vị trí xa nhất là tôi.

Dẫn dắt và so sánh niềm đam mê học thuật của những người – mà ông Triết gọi là – bạn, với tình yêu trai gái không chỉ là phương pháp metaphor trong lập luận, mà còn được diễn giả khéo léo tạo ra tiếng cười thoải mái từ hết thảy người nghe.

Tất nhiên khi đó người ta dễ dàng chấp nhận các bước suy diễn logic tiếp theo, mà theo như tôi hiểu, thì chủ tịch nước Việt Nam muốn các nhà khoa học nước ngoài đóng góp nhiều hơn nữa cho quốc gia của ông, đặc biệt là cho ngành Việt Nam học.

Scriptwriter

Những lời kêu gọi mang tính tuyên truyền với nội dung tương tự rất thường gặp ở nhiều nơi, không chỉ Việt Nam.

Nhưng vị nguyên thủ quốc gia đang đứng đó không chỉ biết giơ hai tay ủng hộ các đề xuất mà ông cho là hợp lý, mà còn nhận lỗi về chuyện chưa tạo đủ điều kiện cho các nhà khoa học nước ngoài, với nội dung được giới PR coi là biết cách chuyển tin xấu thành tin tốt.

Nếu dùng phương pháp chấm điểm âm dương để đánh giá 15 phút phát biểu của ông chủ tịch nước Việt Nam, chắc không ít vị học giả nước ngoài đang ngồi đây - mà có người không chỉ hiểu tiếng Việt mà còn dám thay đổi quan điểm về nguồn gốc chữ Quốc ngữ – sẽ cho nhiều điểm cộng hơn dấu trừ một ít

Bản thân người ngoài cuộc và vốn rất cảnh giác với các chiêu PR như tôi cũng bị dẫn dắt, ít nhất là đi theo cái logic mà vị diễn giả đang trình bày, chặt chẽ như một bài essay khoa học được nói thay vì đọc.

Nếu như theo kiểu phương Tây, tức là có thư ký viết diễn văn và chính trị gia nhìn vào tấm kính nói trước đám đông, thì có nhiều khả năng người chuẩn bị bài diễn thuyết này sẽ được đánh giá rất cao, và người trình bày cũng được số điểm nhiều tương tự.

Tiếng cười trong cuộc họp

Nhưng ít nhất là bằng mắt thường tôi không nhìn thấy tấm kính nào như vậy, và trong lúc nói ông Triết dùng rất nhiều điểm mà trước đó đã lắng nghe chăm chú và ghi chép từ những trình bày của các vị học giả nước ngoài.

Chắc chắn người đánh giá bài nói chuyện này công bằng hơn ai hết sẽ là quí vị thính giả của BBC, cho nên tôi đang cố gắng chia nhỏ file âm thanh để tải qua đường truyền tốc độ thấp về London, để quí vị nghe toàn bộ qua Internet.

Trong lúc làm các thao tác đó trên máy tính, tôi chợt nhớ lại cái khoảnh khắc mà cả gian phòng, kể luôn tôi, cười sảng khoái khi chủ tịch Nguyễn Minh Triết giơ hai tay minh họa cho câu nói “ủng hộ cả hai tay” cho các đề xuất của giáo sư Phan Huy Lê.

Trước đó ông cũng từng nhanh chóng đứng dậy sửa micro cho vị học giả lão thành để nghe rõ hơn phần phát biểu nọ.

Trên thế giới có những trường hợp tổng thống được đại học phong tặng tiến sĩ danh dự do có công giúp sức cho một ngành học mang tính bứt phá, cũng có học giả bảo vệ học vị tiến sĩ bằng luận văn chính là hồi ký phân tích cuộc đời mình.

Hội đồng chấm thi

Nhưng trong chuyện này tôi cũng chỉ là người ngoài cuộc, và chuyện trao tặng bằng tiến sĩ danh dự cho một người có đóng góp trong khoa học ít nhất cần phải qua một hội đ̀ồng khoa học gắt gao không kém gì bảo vệ theo lối thường.

Nếu coi hôm nay là buổi đánh giá bài phát biểu – essay – cam kết ủng hộ cho sự phát triển của ngành Việt Nam học, thì sự đóng góp của các học giả có mặt ở đây trong tương lai sẽ chính là phiếu bầu của hội đồng chấm thi.