Khoảng 650 nghi phạm al-Qaeda và Taleban đang bị giam tại Guantanamo

Tuy nhiên, diễn biến mới nhất vẫn lại tạo nên sự giận dữ từ những nhà hoạt động nhân quyền. Họ cho rằng các tù nhân đang bị tước đoạt cơ hội được hưởng một chế độ pháp lý công bằng.

Hơn 650 tù nhân đã bị giam mà không xét xử tại vịnh Guantanamo của Cuba trong hai năm qua, sau khi chiến tranh ở Afghanistan kết thúc.

Tranh cãi

Theo công ước Geneva, họ sẽ được đối xử như tù nhân chiến tranh, nhưng Hoa Kỳ mô tả những người này là “chiến binh đối phương” và nói công ước Geneva không áp dụng trong trường hợp này.

Vì thế, những tù nhân chưa từng được đem ra xử hay thậm chí buộc tội. Những chỉ trích của quốc tế đã tăng lên và vào tháng Tư năm nay, số phận của các tù nhân sẽ được tòa án tối cao Mỹ xem xét.

Nhưng bộ trưởng quốc phòng Hoa kỳ Donald Rumsfeld đã lên tiếng mạnh mẽ bảo vệ chính sách của chính phủ ông:

"Những người mà Hoa Kỳ cầm giữ không phải đang ở đó vì họ cướp ô tô hay cướp nhà băng. Họ không phải là các tội phạm bình thường. Họ là các chiến binh đối phương, là khủng bố, những người này bị tạm giam vì các hành động chiến tranh chống lại đất nước chúng tôi và vì thế phải áp dụng các quy tắc khác."

Tuy vậy, cuối tuần qua, ông Rumsfeld loan báo chính quyền Hoa Kỳ sẽ lập ra một ủy ban đánh giá hàng năm tại Guantanamo mà sẽ cho phép các tù nhân đề đạt nguyện vọng xin trả tự do.

Những ai bị xem là mối đe dọa sẽ vẫn tiếp tục bị giam giữ, trong lúc sẽ có người được trả tự do hoặc hồi hương.

Đại sứ lưu động Hoa Kỳ, Pierre-Richard Prosper, chịu trách nhiêm về các vấn đề tội ác chiến tranh:

"Mục đích của hội đồng này là nhằm bảo đảm có một sự liên tục trong tiến trình cho những người bị giam mà chưa được thả ra trong tương lai gần. Ý tưởng chủ đạo là chúng tôi muốn tiếp tục cải thiện tình hình."

"Vì thế hi vọng là với những việc xem xét thế này, chúng tôi sẽ bảo đảm rằng thông tin được lưua thông để những chỉ huy liên quan có thể có quyết định thích hợp là liệu người bị giam cần tiếp tục tạm giữ hay được trả về đất nước của họ."

Chưa hài lòng

Nhưng kế hoạch này đã tạo nên làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ các tổ chức nhân quyền và luật sư quốc tế.

Những người này nói rằng việc bổ nhiệm một ủy ban gồm ba thành viên không đồng nghĩa với một phiên xử công bằng.

Những người chỉ trích nói làm thế nào các tù nhân có thể ra trước ủy ban để đề đạt nguyện vọng xin được tha nếu như ngay từ đầu họ đã không biết mình bị buộc tội gì.

Ông Rumsfeld nói Hoa Kỳ đang ở trong một cuộc chiến có thật – tức cuộc chiến chống khủng bố – và vì thế các tù nhân này có thể bị giam giữ vô thời hạn. Nhưng ông nhấn mạnh việc giam giữ phù hợp với luật quốc tế trong thời chiến.

Dù vậy, đó không phải là quan điểm của Mark Ellis, giám đốc điều hành của Hội luật gia quốc tế:

"Chắc chắn nó vẫn chưa đủ đáp ứng những yêu cầu chiếu theo luật pháp quốc tế. Một ủy ban như vậy cho thấy là các cá nhân này đã bị xử án và kết tội, và theo công ước Geneva, những người bị giam phải có cơ hội được lắng nghe. Họ phải được cung cấp các bảo đảm pháp lý được cộng đồng quốc tế thừa nhận. Vậy mà họ vẫn chưa được cho cái quyền đó."

Chính phủ Mỹ hi vọng bằng việc thành lập một hội đồng như vậy, Hoa Kỳ có thể làm dịu bớt những lời chỉ trích về vịnh Guantanamo.

Nhưng những phản ứng giận dữ của các tổ chức nhân quyền cho thấy chỉ có một phiên tòa thật sự minh bạch mới có thể làm dịu bớt sự chỉ trích.