Người Pháp vẫn chưa rõ về vai trò của tướng Giáp (người đứng trong ảnh) và cố vấn Trung Quốc trong trận Điện Biên Phủ

Trận đánh kéo dài 57 ngày này đã đi vào lịch sử và được coi là một trong những trận đánh ác liệt nhất của thế kỷ 20.

Với lợi thế về quân số và chiếm ngay được thế thượng phong từ những ngày đầu tháng ba năm 1954, vấn đề quân Pháp bại trận chỉ là sớm hay muộn.

Khi tin thất trận của đội quân do tướng de Castries chỉ huy đổ tới Paris vào ngày 7 tháng Năm, giáo sư Vũ Quốc Thúc đang cùng phái đoàn đại diện cho quốc trưởng Bảo Đại ở Paris để đàm phán thêm về quyền độc lập cho Việt Nam.

Ông nói rằng khi đó người Pháp đã hết sức bực tức và vị bộ trưởng quốc phòng thậm chí đã bị người ta hành hung tới rớt kính.

Giáo sư nhớ lại người Việt Nam khi đó đã không muốn ra đường để tránh những điều không hay có thể xảy ra.

Người Pháp ngày càng thờ ơ

Giáo sư Vũ Quốc Thúc nói trong suốt hơn 50 năm ở Pháp, ông nhận thấy người Pháp ngày càng thờ ơ hơn đối với các đợt kỷ niệm trận đánh Điện Biên Phủ.

Xu hướng này, theo giáo sư Thúc cũng không có gì thay đổi trong năm nay.

Đài báo và TV có nhắc tới nhưng không khí chung vẫn là sự kiện 50 năm không phải là chuyện quan trọng khi so với những vấn đề hiện nay, chẳng hạn như Châu Âu mở rộng.

Họ đang muốn biến một tấn thảm kịch thành một tấm gương về chủ nghĩa anh hùng   Giáo sư Christopher Goscha của đại học Lyon II

Thế nhưng đó là công chúng nói chung còn đối với những quân nhân Pháp đã tham gia trận Điện Biên Phủ, họ vẫn khó có thể thờ ơ đối với những đợt kỷ niệm.

Theo Giáo sư Christopher Goscha, một sử gia tại đại học Lyon II, người Pháp đã cố quên đi thất bại và sử dụng nó theo cách tích cực nhất có thể.

"Với tư cách là một sử gia và một nhà quan sát tôi muốn nói rằng trong vài năm gần đây và nhất là vào dịp 50 năm trận đánh Điện Biên Phủ, một số cựu chiến binh Pháp muốn nhân dịp này nhắc nhở mọi người nhớ tới họ, nhất là khi họ nay đã ngày một già."

"Thứ hai là họ muốn biến thất bại ở Điện Biên Phủ trở thành thất bại như kiểu Gallipoli của Úc ở Thổ Nhĩ Kỳ để khơi dậy một dạng tự hào dân tộc. Họ đang muốn biến một tấn thảm kịch thành một tấm gương về chủ nghĩa anh hùng."

Giáo sư Goscha cũng nói một số người Pháp không muốn kỷ niệm sự bại trận ở Điện Biên Phủ và các chính trị gia cũng thế.

Nhưng cũng có người lại muốn kỷ niệm để nhớ tới các cựu chiến binh. Thứ Sáu ngày 7 tháng Năm, tổng thống Pháp Chirac cùng với đại diện của Bộ Quốc phòng và cựu binh sự vụ gặp gỡ với từ hai tới ba ngàn cựu binh Pháp nhân 50 năm sự kiện Điện Biên Phủ.

Theo ông Goscha, nhiều cựu chiến binh khi đó hiểu lý do tại sao họ phải tham chiến nhưng nay họ đã nghĩ lại và cho rằng đáng ra họ không nên tới Việt Nam.

Cái nhìn của sử gia Pháp

Vấn đề mà dư luận cũng quan tâm là chính các sử gia người Pháp có quan sát và nhìn nhận như thế nào.

Giáo sư Pierre Journoud là người đồng tổ chức các hội thảo về Điện Biên Phủ ở Paris hồi cuối năm ngoái và ở Hà Nội và Bắc Kinh trong tháng trước.

Ông nói: "Đối với nhiều người Pháp, Điện Biên Phủ không có ý nghĩa gì cả. Nhiều người nghĩ Điện Biên Phủ như là một loại võ công phu."

"Dĩ nhiên cũng có người hiểu rằng các quân nhân người Pháp khi đó đã có hành động rất anh hùng trong cuộc chiến."

Ông Journoud nói rằng vẫn còn một số điều mà các sử gia Pháp muốn biết về trận Điện Biên Phủ và các quyết định được đưa ra trong giai đoạn trước khi diễn ra trận đánh.

Đối với nhiều người Pháp, Điện Biên Phủ không có ý nghĩa gì cả. Nhiều người nghĩ Điện Biên Phủ như là một loại võ công phu   Sử gia Pháp Pierre Journoud

Ông nói Việt Nam và Trung Quốc cũng có quan điểm khác nhau về vai trò của mỗi bên trong chiến thắng Điện Biên Phủ. Người Trung Quốc nói tướng Vi Quốc Thanh, cố vấn của họ cho Việt Nam khi đó có vai trò quan trọng hơn cả tướng Võ Nguyên Giáp và chúng tôi không có đủ tài liệu để kết luận về vấn đề này.

Nhưng liệu ngoài vấn đề công lao của các bên trong chiến thắng thì có còn điều gì mà các sử gia Pháp muốn có câu trả lời hay không?

Ông Journoud nói: "Hiện có rất nhiều điều."

"Đầu tiên là việc bắt giữ binh lính Pháp đầu hàng ở Điện Biên Phủ. Họ đã phải đi bộ hàng trăm cây số sau khi bại trận và nhiều người đã bỏ mạng. Chỉ có ông de Castries và một số nhân vật cao cấp được đi ô tô."

"Cho tới nay vẫn còn nhiều thông tin chưa giải mật về chuyện này, chẳng hạn như ai ra quyết định, qúa trình giải tù binh ra sao. Nhiều cựu binh Pháp đã bị sốc do phải đi suốt đoạn đường dài từ Điện Biên Phủ tới biên giới Trung Quốc hơn là do trận đánh mà họ tham gia."

Việt Nam có nhiều công trình và hoạt động kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ

Trong từ điển của Pháp, Điện Biên Phủ được cắt nghĩa là một địa điểm ở miền Bắc Việt Nam gần biên giới với Lào.

Vẫn theo từ điển, trong cuộc chiến Đông Dương, quân đội Pháp đã dùng nơi này làm chỗ cố thủ từ tháng 11 năm 1953. Từ mồng 3 tháng Ba tới ngày 7 tháng Năm năm 1954, quân của tướng de Castries đã chạm trán với quân của tướng Giáp của Việt Minh.

Sử gia Pierre Journoud nói rằng người ta đã dịch Việt Minh thành mặt trận giải phóng của Việt Nam. Và dĩ nhiên không hề có từ thất bại trong các câu giải nghĩa và khi tổng thống Chirac gặp các cựu binh vào đúng ngày 7 tháng Năm.