Stalin chứng kiến Ribbentrop và Molotov ký hiệp ước vùng ảnh hưởng ở châu Âu

Sau Thế Chiến I, nước Đức theo chủ nghĩa phát-xít còn Liên Bang Xô Viết ra đời sau cuộc nội chiến đẫm máu thì theo chủ nghĩa cộng sản. Cả hai chế độ có điểm chung là đặt con người dưới sự chỉ đạo của tập thể trong xã hội bị quân sự hóa sâu rộng.

Sau khi nước Balan theo chế độ dân chủ tư sản bác bỏ đề nghị tham gia hiệp ước phòng thủ với Matxcơva, Stalin đã quyết định cùng Hitler chia đôi nước Balan.

Hiệp ước Liên Xô-Đức Quốc xã

Stalin đòi cho Hồng Quân đi qua lãnh thổ Balan để phòng ngừa Wehrmacht (quân đội Đức) đánh Liên Xô từ phía Tây.

Không nhận được cam kết đó, Liên Xô đã ký một hiệp ước bí mật với phát-xít Đức. Ngày 23.08.1939, Bộ trưởng Ngoại giao Liên Xô Vyacheslav Molotov và Ngoại trưởng Đức Joachim von Ribbentrop đã ký hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau giữa Đế chế Đức và Liên Xô tại Matxcơva.

Quân đồng minh ở chiến trường Pháp năm 1944

Điều khoản bí mật của hiệp ước này đã quyết định đưa vùng Đông Balan, một số nước biển Ban-tích và Phần Lan vào vùng ảnh hưởng của Liên Xô và cho phép Đức làm chủ phần Tây Balan.

Phải mãi tới ngày 3.09 Anh và sau đó là Pháp mới tuyên chiến với Đức, căn cứ vào hiệp ước phòng thủ đã ký với chính phủ Balan. Tuy vậy, chỉ ít lâu sau nước Pháp đầu hàng Đức, để nước Anh còn lại một mình chống chọi Hitler.

Thế chiến bắt đầu

Lúc 4 giờ 45 sáng ngày 1.09.1939 chiếm hạm Đức Schleswig-Holstein nã pháo vào pháo đài Westerplatte ở thành phố Gdansk, tiếng Đức gọi là Danzig. Cùng ngày, 62 sư đoàn quân đội Đức (Wehrmacht) với sự hỗ trợ của xe tăng và 1300 phi cơ đã đánh vào Balan từ vùng Đông Phổ và Slovakia.

Ngày 17.09 Hồng Quân Liên Xô cũng tràn vào nước Balan từ phía Đông. Mười ngày sau, chính quyền Balan sụp đổ và rút lực lượng còn lại chạy theo hướng Đông Nam ra nước ngoài.

Hồng Quân Liên Xô và phát-xít Đức cùng duyệt binh mừng thắng lợi ở Brest. Hình ảnh của cuộc duyệt binh này sau không được đăng ở các nước cộng sản Đông Âu vì lý do 'tế nhị'.

Sau đó, Liên Xô bắt chừng 1 triệu rưỡi người Balan đi đày ở vùng Siberia và bắn chết 22 nghìn tù binh Balan ở rừng Katyn, bất chấp Công ước quốc tế về chiến tranh. Khi vụ thảm sát bị phát hiện, Matxcơva đổ tội cho quân Đức. Mãi đến thời Gorbachov nước Nga mới nhận lỗi về vụ này.

Các nước Baltic mất độc lập

Ngày 28.09.1939, ba nước vùng Baltic không còn cách nào khác là ký hiệp ước với Liên Xô cho phép Hồng Quân đồn trú ở Estonia, Latvia and Litva.

Cùng ngày, một biên bản phụ cho hiệp ước Ribentrop-Molotov giữa Berlin và Matxcơva cho phép chuyển phần lớn lãnh thổ Litva từ vùng đáng ra thuộc Đức sang cho Liên Xô.

Ngày 30.10.1939, Liên Xô đưa quân xâm lăng Phần Lan nhưng phải rút lui sau ba tháng giao tranh bị thiệt hại nặng nề.

Về phần mình, nước Đức phát-xít sau khi chiếm được Balan và các nước Đông Âu khác đã bắt tay vào việc thực hiện dự án diệt chủng khổng lồ. Chừng sáu triệu người Do Thái và nhiều triệu người dân châu Âu bị giết một cách có hệ thống trong các lò thiêu người và trại tập trung.

Phe Đồng Minh đánh phát xít

Tù binh Đức sau thảm bại ở Stalingrad, trận báo hiệu chiến dịch phía Đông của nhà độc tài Hitler sụp đổ

Chiến dịch được mang tên Barbarossa. Bị tấn công bất ngờ, Liên Xô đã thiệt hại nặng về quân, dân và lãnh thổ. Hàng trăm thành phố ở phần châu Âu của Liên Xô bị chiếm sau mấy tháng giao tranh. Quân Đức đã bao vây Leningrad và Stalingrad. Sự hy sinh của quân lính và nhân dân Liên Xô là vô cùng to lớn.

Thủ tướng Anh Winston Churchill hiểu rằng nếu không lôi kéo Hoa Kỳ vào trận tuyến chung thì nước Anh không có hy vọng đứng vững.

Sau nhiều tháng ngần ngại, nước Mỹ dưới thời tổng thống Roosevelt đã tham chiến chỉ sau khi phát-xít Nhật tấn công Trân Châu Cảng 07.12.1941.

Tháng 10.1943, Liên Xô chiếm lại Kiev nhưng phải đến tháng Giêng 1944, Leningrad mới được giải phóng sau 900 ngày tử thủ.

Chiến tranh kết thúc sau khi Liên Xô và quân Đồng Minh tiến vào Berlin, tiêu diệt chế độ phát-xít.

Cuộc chiến đã gây ra thiệt hại vô cùng to lớn về con người cho hầu hết các nước châu Âu với hàng chục triệu thường dân và binh sỹ các bên bị thiệt mạng. Hàng nghìn thành phố bị tàn phá và toàn bộ kinh tế châu lục coi như không còn bao nhiêu.

Cuộc chiến đã thay đổi suy nghĩ của nhiều thế hệ và sinh ra các dòng tư tưởng mới.

Phong trào Nhân quyền và dân chủ ở các nước Tây Âu phát triển mạnh sau Thế Chiến Hai, nhiều nơi là do những người chứng kiến sự tàn bạo của các chế độ phát-xít và cộng sản.

Nhiều nhân vật hàng đầu cho phong trào nhân quyền là trí thức gốc Do Thái sống sót sau các trại tập trung Nazi hay trại cải tạo của Liên Xô.

Họ quan niệm rằng nếu không được bảo vệ bằng pháp luật và báo chí, cá nhân và gia đình dễ bị các chính quyền lạm dụng, đàn áp, thậm chí tiêu diệt nhân danh các loại ý thức hệ.