02 Tháng 5 2005 - Cập nhật 01h07 GMT

Kêu gọi các siêu cường hạt nhân giải giáp

Các siêu cường hạt nhân ngày hôm nay sẽ phải đối mặt với những lời kêu gọi giải giáp vũ khí hạt nhân nhanh hơn tại cuộc họp về kiểm soát vũ khí nguyên tử ở New York.

Đại diện của gần 190 nước sẽ gặp nhau trong cuộc gặp tổ chức định kỳ năm năm một lần, để xem xét về tình hình thực hiện Hiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân, tiếng Anh viết tắt là NPT.

Hiệp ước này ra đời cách đây đúng 35 năm

Các nhà chỉ trích nói rằng Mỹ, Pháp, Anh, Trung Quốc và Nga đã không làm theo cam kết giải giáp của họ.

Các hoạt động hạt nhân của Iran và Bắc Hàn cũng sẽ được bàn thảo tại New York.

Hôm Chủ Nhật, hàng ngàn người biểu tình phản đối vũ khí hạt nhân đã tuần hành bên ngoài trụ sở của Liên Hiệp Quốc.

Những người Nhật Bản tham gia đoàn biểu tình mang theo các biểu ngữ với dòng chữ ''Hủy bỏ vũ khí hạt nhân ngay bây giờ'' và ''Không có thêm Hiroshima nữa''.

Ông Tadatoshi Akiba, thị trưởng thành phố Hiroshima bị bom nguyên tử của Mỹ tàn phá cách đây 60 năm nói rằng ''Không quốc gia, không một nhóm nào có thể thử nghiệm và chế tạo vũ khí hạt nhân.''

35 năm Hiệp ước

Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân được nhiều nước coi là nền tảng cho việc ngăn chặn và phổ biến vũ khí hạt nhân trên toàn cầu.

Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân NPT là loại hiệp định kiểm soát vũ khí được nhiều nước ủng hộ nhất.

Khi bắt đầu có hiệu lực vào năm 1970, lúc đó chỉ có năm cường quốc tuyên bố họ sở hữu vũ khí hạt nhân.

Vào lúc đó người ta lo ngại rằng có thể số nước sở hữu vũ khí hạt nhân phải tăng lên đến 15 cho đến 20 quốc gia.

Và hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân đã góp phần ngăn cản chuyện này xảy ra.

Tuy nhiên những người chỉ trích hiệp ước nói rằng họ ngày càng thất vọng với những chính sách của chính quyền Tổng thống Bush của Hoa Kỳ trong đó có chuyện bác bỏ hiệp ước cấm thử vũ khí hạt nhân và việc Mỹ rút khỏi hiệp ước chống tên lửa đạn đạo cũng như việc phát triển vũ khí hạt nhân mới của Mỹ.

'Ông Bush Hooligan'

Các phóng viên có mặt tại New York nói rằng Hoa Kỳ và các đồng minh muốn hội nghị chú trọng tới các hoạt động hạt nhân của Iran và Bắc Hàn.

Tháng trước Tehran đe doạ sẽ tái tục chương trình tinh luyện uranium và Bình Nhưỡng bắn thử tên lửa tầm ngắn vào vùng Biển Nhật Bản.

Washington nghi ngờ Iran đang ngầm phát triển vũ khí hạt nhân cho dù Tehran kiên quyết bác bỏ cáo buộc này.

Đàm phán giữa các nhà đàm phán Iran và các đối tác Châu Âu kết thúc tại Luân Đôn hôm thứ Sáu nhưng hai bên vẫn ở trong thế bế tắc.

Tuy nhiên người ta tin rằng hai phía sẽ tiếp tục đàm phán bên lề cuộc họp ở New York.

Về phía Bắc Triều tiên, họ gọi Tổng thống Bush là ''Hooligan'' và nói rằng họ không mong đợi có giải pháp cho cuộc đối đầu hiện nay liên quan tới vũ khí hạt nhân của Bắc Triều tiên trong nhiệm kỳ của ông Bush.

Bình Nhưỡng đã rút hỏi Hiệp ước NPT từ năm 2003 và tuyên bố họ đã có vũ khí hạt nhân.

Người đứng đầu đoàn đại biểu Hoa Kỳ tại cuộc họp hôm nay, ông Stephen Rademaker nói với Quốc hội Mỹ hôm Thứ Năm tuần trước rằng ''Hội nghị phải lên án hành động sai trái của Bắc Triều tiên''.

Tuy nhiên Washington cũng tránh có những hành động cứng rắn vì họ đang muốn đưa Bình Nhưỡng trở lại bàn đàm phán.

Đoàn đại biểu Hoa Kỳ cũng sẽ kêu gọi cấm các loại thiết bị ''lưỡng dụng'' vốn có thể vừa dùng để sản xuất năng lượng và vừa dùng để sản xuất vũ khí hạt nhân đối với tất cả các nước trừ Hoa Kỳ và các nước hiện đang có các loại thiết bị này.

Tại cuộc họp, Cơ quan Nguyên tử Năng quốc tế IAEA cũng sẽ kêu gọi các quốc gia chấp nhận cái họ gọi là Nghị định thư Bổ sung theo đó IAEA có quyền tiến hành các chuyến thanh tra kỹ càng hơn trong ngắn hạn.

Cho tới nay chỉ có một nửa trong số 187 thành viên của NPT thông qua Nghị định thư Bổ sung.

Ngay cả trước thời gian diễn ra cuộc họp, ban tổ chức đã không đồng ý nổi chương trình làm việc giữa các nước hội viên.

Trước đòi hỏi hội đàm sẽ kéo dài trong khoảng một tháng, đây là dấu hiệu cho thấy các nước chia rẽ đến mức nào.

Các chuyên gia lo ngại các bên khó có thể đồng ý được điều gì trong cuộc họp lần này.

Nhiều người tin rằng bất cứ tiến bộ gì liên quan đến các chủ đề gây tranh cãi sẽ chủ yếu diễn ra qua các khuôn khổ ngoại giao đang có sẵn, nằm ở bên ngoài hiệp định.

Ví dụ như hội đàm ba bên giữa LHAC, Hoa Kỳ và Iran nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân của nước này. Hay là cuộc họp sáu bên, mà hiện đang đổ vỡ, để nhằm kiềm chế tham vọng hạt nhân của Bắc Hàn.