07 Tháng 5 2005 - Cập nhật 20h58 GMT

Bush lên án Liên Xô khống chế đông Âu

Một ngày của tổng thống Mỹ đã bắt đầu trong không khí nghiêm trang khi ông đặt vòng hoa tại tượng đài tự do ở Riga.

Bằng việc tôn vinh các nạn nhân của Latvia trong thời kì bị Liên Xô đàn áp, ông Bush thừa nhận rằng đối với nhiều triệu người tại vùng này, sau chiến thắng phát xít lại có sự thay thế của một hình thức áp bức khác.

Sau đó trong bài diễn văn, ông gọi việc Liên Xô chiếm đóng Đông Âu là một trong những điều sai trái lớn nhất của lịch sử.

Ông nói 'Việc giam cầm hàng triệu người ở trung và đông Âu sẽ được nhớ đến như một trong những điều sai trái lớn nhất của lịch sử."

Nhưng ông cũng thừa nhận rằng khi đồng ý việc chia cắt châu Âu ở hội nghị Yalta, Hoa Kỳ cũng không tránh khỏi tránh nhiệm.

Trong bài diễn văn tưởng nhớ quá khứ, ông Bush nói về sự cam kết hiện nay để ủng hộ sự phát triển của dân chủ.

Ông kêu gọi có các cuộc bầu cử tự do và công bằng ở Belarus, một đất nước ông mô tả là chế độ độc tài cuối cùng ở châu Âu. Ông nói viễn cảnh tại đây không nên gây lo ngại cho Kremlin.

"Mọi quốc gia có đường biên giới với Nga sẽ có lợi nhờ mở rộng các giá trị dân chủ. Nước Nga cũng vậy. Các nền dân chủ ổn định, thịnh vượng là những láng giềng tốt, buôn bán trong tự do và không đe dọa ai."

Nhưng những ngôn từ đó sẽ không thể làm tổng thống Putin yên lòng.

Tổng thống Nga đã không thích động thái của ông Bush; ông Putin cũng không hài lòng khi nhận được lời kêu gọi của các lãnh đạo vùng Baltic muốn Nga xin lỗi vì thời kì Liên Xô sát nhập ba nước này.

Tại Latvia, tổng thống Bush đã được đón tiếp vô cùng nồng hậu. Nhưng tại Moscow, chắc chắn sự đón tiếp ông sẽ không nồng nhiệt như vậy.

Di sản lịch sử

Các nước vùng Baltic muốn Nga xin lỗi, nhưng Moscow đã từ chối.

Theo cộng tác viên BBC tại Moscow thì trong khi Nga để ơn các anh hùng hy sinh trong Đệ Nhị Thế Chiến thì họ cũng nhận thấy những sai sót trong việc chiếm đóng các nước tại vùng Baltic

Nghe cộng tác viên Lan Hương từ Moscow

Nga đã phản đối chuyến thăm của ông Bush tới vùng trước khi ông tới Moscow để dự các nghi lễ kỷ niệm ngày Đệ nhị Thế chiến kết thúc.

Chỉ có Latvia là một trong ba nước Baltic sẽ tham gia vào các nghi lễ tại Moscow. Estonia và Lithuania không tham gia.

Nga tự thấy họ là cường quốc giúp mang lại tự do cho Âu châu, đánh bại Phát-xít với cái giá về người vô cùng lớn bởi 30 triệu người Liên Xô chết trong cuộc chiến.

Tuy nhiên các nước vùng Baltic lại coi Liên Xô như một nước đi xâm lăng.

Người dân Estonia và Lithuania nói rằng việc họ được giải phóng khỏi Phát-xít đã đánh dấu bằng sự chiếm đóng khởi đầu của Liên Xô.

Cả ba nước mà hiện là thành viên của Nato và EU muốn Nga xin lỗi về việc Liên Xô thôn tính ba nước này vào năm 1940, một bước đi được Washington hậu thuẫn.

Rạn nứt giữa Nga và ba nước này càng thêm phần nghiêm trọng bởi Tổng thống Putin của Nga vào hôm thứ Năm nói rằng Nga không cần phải xin lỗi lại.

Trong một cuộc phỏng vấn với truyền hình Đức, ông Putin nói rằng nhà chức trách thời hậu Xô-Viết đã đưa ra một nghị quyết vào năm 1989 chỉ trích Hiệp ước Molotov-Ribbentrop theo đó giao các nhà nước vùng Baltic mà trước đây đứng độc lập cho Liên Xô.

Nghị quyết này nói rằng đây là "một quyết định cá nhân của nhà lãnh đạo Xô-Viết thời đó là Josef Stalin và quyết định này mâu thuẫn với các lợi ích của người dân Liên Xô''.

Ông Putin nói rằng "Tôi muốn nhắc lại là chúng tôi đã xin lỗi rồi. Vậy thì chúng tôi phải làm điều đó hàng ngày hay hàng năm hay sao?''.

Ông Bush nói rằng khi ông và ông Putin gặp nhau thì ông sẽ nhắc nhở người tương nhiệm phía Nga rằng đối với các nước vùng Baltic thì việc đánh bại Phát-xít không báo hiệu cho tự do.

Thế nhưng ông Bush cũng nói rằng ông sẽ nhắc nhở giới lãnh đạo các nước Baltic về nỗi bất bình của người Nga đối với những cáo buộc bị người Nga thiểu số tại các nước vùng Baltic bị ngược đãi.

Ông Bush nói với kênh truyền hình NTV của Nga vào hôm thứ Sáu rằng "Tôn trọng dân chủ là điều quan trọng, thế nhưng tôn trọng dân chủ cũng là tôn trọng quyền của người thiểu số".

Tổng thống Nga nói rằng một số nhà nước đang đặt vấn đề giàn xếp thời hậu chiến để phục vụ mục đích nội địa của các nước đó.

Từ Nga, ông Putin sẽ bay sang Gruzia nơi ông sẽ trở thành vị quốc khách cao cấp nhất tới đây kể từ cuộc Cách mạng Nhung bất bạo động diễn ra hồi năm 2003 và đưa Tổng thống Mikhail Saakashvili lên nắm quyền.

Các phóng viên nói rằng chuyến thăm Gruzia của ông Bush được thực hiện trong bối cảnh quan hệ giữa Gruzia và Nga đang ngày càng tồi tệ và chính Moscow đã phản đối chuyến đi của ông Bush.

Phóng viên BBC nói rằng lúc này là giai đoạn không lấy gì làm thoải mái đối với ông Putin, người đang đối diện các chỉ trích của Hoa Kỳ về thái độ của ông đối với dân chủ.