07 Tháng 5 2005 - Cập nhật 10h51 GMT

Nước Nga và quá khứ Xô-Viết

Nước Nga dưới sự lãnh đạo của tổng thống Vladimir Putin có vẻ gặp khó khăn trong việc đánh giá quá khứ Xô-Viết.

Hôm thứ Năm 05.05.2005 điện Kremlin bác bỏ lời kêu gọi Nga xin lỗi về chuyện chiếm quyền tại các nước vùng biển Baltic hồi sau Thế Chiến Hai.

Người phụ trách các vấn đề châu âu tại Kremlin, ông Sergei Yastrzemsky nói ‘Không ai có thể dùng từ chiếm đóng để chỉ những sự kiện lịch sử đó’.

Trước ngày nước Nga tổ chức lễ trọng thể kỷ niệm 60 năm chiến thắng phát-xít Đức, ba nước Baltic là Estonia, Latvia và Litva đã muốn Matxcơva nhìn lại quá trình sát nhập họ vào Liên bang Xô-Viết sáu thế kỷ trước.

Cho đến ngày 6.05, chỉ có tổng thống Latvia, bà Viara Vike-Freiberga nhận lời đi Matxcơva dự lễ vào ngày 09.05. Hai nước còn lại không muốn đi dự chừng nào Nga chưa xin lỗi về điều họ coi là chiếm đóng nước họ cho tới khi Liên Xô tan rã.

Các nước này nói họ là nạn nhân của hiệp ước Ribbentrop-Molotov ký giữa Liên Xô thời Stalin và Đức Quốc xã thời Hitler năm 1939. Hai bên đã cùng chia nhau vùng ảnh hưởng ở Đông âu và Baltic. Hồng quân Liên Xô đã vào Latvia, Litva và Estonia từ tháng Tư 1940.

Kremlin, qua lời ông Yastrzemsky cho rằng khi ấy ba nước Baltic đã tình nguyện gia nhập Liên Xô. Năm 1941, phát-xít Đức đem quân chiếm ba nước này và đến năm 1944 Liên Xô chiếm lại. Chế độ dân chủ tư sản ở cả ba nước bị xóa sổ và tiếng Nga trở thành ngôn ngữ số một.

Tuy vậy, cũng phải nói rằng nước Nga phần nào đó đang muốn nhìn lại quá khứ tuy với một sự khó khăn.

Tổng thống Putin cũng phát biểu ngày 5.05.2005 một cách phê phán về thời đại Stalin. Theo ông, trước khi bước vào Thế chiến năm 1941, ‘tổ quốc và nhân dân đã đứng vững và có sức sống dù bị nhiều năm chịu sự thanh trừng và lạm dụng của chính quyền’.

Có thể hiểu rằng giai đoạn nhà nước thanh trừng nhân dân ở đây là thời Đại Khủng Bố trong thập niên 1930, khi chế độ Stalin đã giết trực tiếp hoặc gián tiếp hàng triệu người Xô-Viết đủ mọi dân tộc.

Tổng thống Nga đã không nhắc đến tên tuổi Stalin trong tuyên bố đưa ra trong một lễ trao huân chương cho các cựu chiến binh, nhà du hành vũ trụ, giáo viên và học giả.

Nhưng trong một cuộc phỏng vấn chung với thủ tướng Đức Gerhard Schroeder cùng ngày, ông Putin nói thêm ‘tuyên bố kia không nói rằng Stalin là một bạo chúa, người mà có nhiều ý kiến nay gọi là tên tội phạm’.

Lời của ông Putin có thể hiệu như sự ngợi ca nhân dân và những công dân bình thường thời Xô-Viết và phê phán các nhà lãnh đạo thời đó.

Dù chính người dân Nga và các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ là nạn nhân đau khổ nhất của các chiến dịch thanh trừng, bắt bớ, tù đày thời Liên Xô, nhưng nước Nga sau Chiến Tranh Lạnh lại có nhu cầu duy trì hoặc tạo dựng hình ảnh vĩ đại của mình.

Vì thế, chấm dứt với quá khứ có vẻ không dễ dàng nhất là khi chủ nghĩa dân tộc dễ trở thành lá bài chính trị.