Câu chuyện tòa tháp ở thủ đô Balan

Đây là món quà không ai muốn cả. Cung Văn hóa và Khoa học được hoàn tất tháng Bảy 1955, và là quà của lãnh tụ Liên Xô hồi ấy, ông Josef Stalin tặng thủ đô nước Balan cộng sản.

Nó được xây theo kiểu các tòa tháp khác như trường đại học Lomonosov ở Matxcơva với nhiều cửa sổ và các góc cạnh nhọn hoặc vuông.

Bên trong có tới 3200 phòng, nhiều căn được xây bằng đá hoa cương đắt tiền, bên ngoài có nhiều tượng dạng ‘Công Nông Binh’ cầm búa liềm đặt quanh khắp các góc.

Cả nước Balan không có tòa nhà nào kiểu như vậy và nó hoàn toàn xa lạ với kiểu kiến trúc của các ngôi nhà cao tầng khác tại Warszawa.

Với người Balan, Cung Văn hóa và Khoa học là biểu tượng của quyền lực Xô Viết phủ bóng lên đất nước họ.

Nhưng hồi ấy không nhận cũng không được. Thậm chí, một thành phố miền Nam Balan còn có thời bị ép phải mang tên Stalin.

Tác phẩm tháp chọc trời duy nhất trong nhiều năm ở Warszawa thời cộng sản do kiến trúc sư Nga Lev Rudniev thiết kế theo kiểu ‘cổ điển pha hiện thực xã hội chủ nghĩa’.

Kiến trúc sư trưởng của TP Warszawa là Michal Borowski, người có văn phòng ngay trong Cung Văn hóa đồng ý rằng tòa nhà là rất xấu. Nhưng ông nói:

Nó đã có mặt ở đây và là một phần của thành phố. Bản thân Warszawa cũng không phải là một thành phố đẹp.

Công trình hữu nghị

Năm 1952, các công nhân Nga được đưa đến Warszawa để xây tòa tháp. Vì họ quá đông nên công nhân Balan phải xây dựng một khu tập thể nhiều nhà bằng gỗ rìa thành phố cho họ ở. Người ta cũng dọn ra một khoảng đất 3,3 hectare ở giữa Warszawa vốn bị bom đạn tàn phá trong Thế Chiến để làm nơi xây công trình.

Tòa tháp có cả thẩy 40 triệu viên gạch và được hoàn tất 22 tháng Bảy 1955.

Trong nhiều năm liền, Cung Văn hóa và nơi họp các kỳ đại hội của đảng cộng sản mang tên là đảng Công nhân Thống nhất Balan. Kỳ đại hội cuối cùng năm 1991 để giải tán đảng này và biến nó thành Liên minh Cánh tả Dân chủ, một lực lượng chính trị kiểu mới, cũng diễn ra tại đó.

Phòng đại hội và cũng là nơi tổ chức các buổi hòa nhạc lớn có 2800 chỗ ngồi. Các nghệ sỹ danh tiếng của Phương Tây như Marlene Dietrich, Ella Fitzgerald, Mick Jagger và nhóm Rolling Stones từng biểu diễn tại nơi này.

Nay dù người Balan đã vứt bỏ chủ nghĩa cộng sản, Cung Văn hóa và Khoa học, mà tiếng Balan và Palac Kultury i Nauki vẫn đứng sừng sững giữa thủ đô. Leo lên tầng để tham quan có thể thấy toàn cảnh Warszawa. Đứng ở ngoài xa cách trung tâm thành phố 15 km người ta cũng vẫn nhìn thấy đỉnh tháp.

Sau khi mô hình XHCN phá sản, đã có nhiều ý kiến đòi đập bỏ thay thay đổi bới hình dạng của Cung, như bỏ bớt tượng hay sơn lại nó, nhưng rút cục thì người ta vẫn để như vậy. Các phòng ốc được cho thuê làm trụ sở công ty, nơi tổ chức hội chợ, triển lãm.

Phòng đại hội to lớn cũng đã từng là nơi nhiều hội đoàn của người Việt Nam ở Balan thuê để biểu diễn ca nhạc với sự tham gia của cả các ca sỹ hải ngoại lẫn trong nước.

Theo tìm hiểu của phóng viên BBC Adam Easton tại Warszawa thì đối với nhiều thanh niên Balan, biểu tượng gắn liền với Stalin và thời cộng sản nay nhạt dần đi. Họ coi nó chỉ là một tòa tháp cao và cho rằng cứ giữ nó ở đó.

Nhưng kiến trúc sư Borowski thì đang muốn phát triển một dự án gồm nhiều công trình bao quanh Cung Văn hóa. Nếu thành công, nó sẽ có một loạt chung cư, bảo tàng, nhà hát, cửa hiệu. Và có thể nhờ thế mà hình dáng gợi lại quá khứ sẽ bớt đi.