Phóng viên Judith Miller đã ngồi tù gần ba tháng

Viên trợ lý này của phó tổng thống, Lewis Libby, đã từ chức sau khi có sự buộc tội.

Cố vấn chính trị của Tổng thống Bush, ông Karl Rove, không bị buộc tội nhưng luật sư của ông nói ông Rove đã được khuyên rằng ông tiếp tục bị điều tra về đạo đức và ông có thể bị buộc tội trong tương lai.

Những lời buộc tội ông Libby liên quan đến việc để lộ tên một nữ nhân viên Cục tình báo Trung ương Mỹ năm 2003, ngay sau khi chồng của bà, một cựu đại sứ Mỹ, trở thành người dẫn đầu trong việc chỉ trích cuộc chiến tại Iraq.

Để độc giả hiểu rõ hơn về vụ việc đang là điểm nóng chính trị ở Mỹ, dưới đây là các thông tin nền tảng.

Bồi thẩm đoàn điều tra những vấn đề gì?

Bồi thẩm đoàn muốn biết liệu có đủ bằng chứng để CIA buộc tội chống lại (những) người bị quy trách nhiệm để lộ tên điệp viên Valerie Plame cho báo chí vào năm 2003 hay không.

Để lộ tên của một điệp viên ngầm của CIA là tội danh cấp liên bang, và công tố viên Patrick Fitzgerald đã bỏ ra hai năm điều tra xem nguồn để lộ là từ đâu.

Trước lúc có loan báo của bồi thẩm đoàn, có đồn đoán rằng ít nhất một viên chức cao cấp trong Nhà Trắng đã tiết lộ cho phóng viên Robert Novak.

Bồi thẩm đoàn đã buộc tội ông Lewis Libby, cố vấn chính của phó tổng thống Cheney, với năm tội danh trong đó có việc cản trở công lý, khai man. Ông này ngay lập tức đã từ chức.

Karl Rove, cố vấn thân nhất của tổng thống, không bị buộc tội, nhưng vẫn tiếp tục bị điều tra.

Tổng thống Bush từng nói sẽ đuổi việc bất kì trong chính quyền bị quy là có tội.

Vì sao tên của Valerie Plame bị tiết lộ?

Bà Plame, điệp viên CIA, kết hôn với ông Joseph Wilson, một nhà ngoại giao đến Niger ở châu Phi năm 2002 điều tra tin tức nói Iraq đã tìm cách mua uranium ở đó.

	Libby là một trong những cố vấn được trọng dụng nhất của chính phủ

Ông Wilson trở về và nói ông không tin vào báo cáo, và như thế gần như bác bỏ lời của Mỹ rằng Iraq tìm cách làm bom hạt nhân.

Tuy nhiên, tổng thống Bush vẫn nhắc tới điều này trong diễn văn tháng Giêng 2003.

Ngày 6-7 năm ấy, ông Wilson viết bài trên New York Times, nói ông tin "một số tin tình báo liên quan chương trình hạt nhân của Iraq bị bóp méo để phóng đại mối đe dọa của Iraq."

Một tuần sau, nhà báo Novak viết rằng một viên chức cao cấp nói với ông là chuyến đi của ông Wilson lấy cảm hứng từ vợ ông, một người được mô tả là "nhân viên CIA làm việc về vũ khí hủy diệt hàng loạt."

Từ đó đến nay, xuất hiện cáo buộc rằng tên bà Plame bị để lộ như cách trả đũa lời chỉ trích chính phủ của chồng à.

Vì sao Nhà Trắng muốn làm mất uy tín của Joseph Wilson?

Ông này từng làm việc trong Hội đồng an ninh quốc gia của Tổng thống Bush và bị Nhà Trắng thời ông Bush xem là người chống đối.

Nhà báo Novak nói ông Wilson đã trở thành nhà chỉ trích chính sách Iraq của Mỹ và góp phần vào chiến dịch của Al Gore trong cuộc bầu cử năm 2000 và của John Kerry năm 2004.

Người ta không biết rõ vai trò thật sự của Valerie Plame trong cơ quan CIA, nhưng việc CIA có hành động pháp lý chứng tỏ bà quả thật đóng vai trò điệp viên chìm.

Việc điều tra diễn ra thế nào?

Công tố viên Patrick Fitzgerald muốn tìm ra ai đã để lộ danh tính, và ông sử dụng quyền hạn của mình chống lại các phóng viên.

Hồi tháng Sáu, hai phóng viên gián tiếp làm về câu chuyện được lệnh tiết lộ ai đã cho họ thông tin.

Hai phóng viên này, Matthew Cooper và Judith Miller, không trực tiếp nhận tin về bà Plame, nhưng những điều tra của họ gây chú ý cho công tố.

Phóng viên Cooper của tạp chí Time đồng ý hợp tác, nói với bồi thẩm đoàn rằng ông Rove và ông Libby nói với ông về bà Plame, mặc dù không nói hẳn ra tên bà.

Phóng viên Judith Miller của New York Times, từng được giải Pulitzer, đã nghiên cứu về các vấn đề liên quan nhưng chưa in bài báo gì. Tuy vậy, bà ngồi tù 85 ngày sau khi từ chối nêu nguồn tin từ Nhà Trắng.

Bà được thả vào tháng Chín 2005 và đồng ý làm chứng chỉ sau khi nguồn tin của bà chính thức cho phép bà làm thế.

Miller nói bà nói chuyện với ông Libby, nhưng ông này không nêu tên bà Plame.

Ông Libby đã thể hiện rằng ông đồng ý để biên bản lời nói chuyện giữa họ gửi đến bồi thẩm đoàn. Luật sư của ông nói ông Libby không biết tên điệp viên CIA cho đến khi ông đọc bài của Robert Novak.