Tác giả nói cần hiểu về Iraq như một cuộc xung đột sắc tộc và tôn giáo

Viết trên số mới nhất của tạp chí nhiều ảnh hưởng Foreign Affairs, Stephen Bidle, thuộc Hội đồng Quan hệ Ngoại giao của Mỹ, cho rằng các phe nhóm ở Iraq đại diện cho một cuộc nội chiến sắc tộc, chứ không phải là cuộc chiến tranh nhân dân giải phóng dân tộc.

Tác giả đặc biệt phê phán nỗ lực chuyển giao trách nhiệm chiến đấu cho quân địa phương ở Iraq để liên quân rút sớm, nói rằng chính sách này ‘có thể hiệu quả ở Việt Nam’ nhưng không dùng được cho Iraq.

Năm 1965, chính sách của Mỹ ban đầu ở Việt Nam là cho quân Mỹ trực tiếp tham chiến. Nhưng kể từ 1969, chính phủ Nixon quyết định chuyển trách nhiệm này cho quân đội Việt Nam Cộng Hòa (VNCH).

Tổng thống Nixon tuyên bố: “Việc triệt thoái sẽ diễn ra trên thế mạnh, chứ không phải thế yếu. Khi quân miền Nam Việt Nam trở nên mạnh hơn, tỉ lệ rút quân Mỹ sẽ nhanh hơn.”

Hiện nay, chính sách an ninh của Mỹ ở Iraq cũng có vẻ tương tự: thành lập và đào tạo một đội quân và cảnh sát Iraq đủ sức chiến đấu, và liên quân do Mỹ dẫn đầu sẽ dần triệt thoái.

‘Sai lầm’

Nhưng tác giả Stephen Biddle cho rằng sự tương đương này là sai lầm.

Theo ông, tại Việt Nam, “quân nổi dậy và chính phủ cùng cạnh tranh để có sự trung thành của người dân, mà trên lý thuyết có thể đổi phe. Có thể nói một yếu tính cho thành công của quân nổi dậy là một chương trình ý thức hệ – chiến tranh nhân dân vừa là cuộc chiến về tư tưởng và giết chóc – và chủ nghĩa dân tộc thường là trung tâm của chương trình này.”

“Quân nổi dậy mô tả sự kháng cự của họ như là ý chí nhân dân muốn lật đổ một chính thể phi pháp chỉ đại diện cho quyền lợi hạn hẹp hoặc do chính phủ nước ngoài bảo trợ.”

Còn tại Iraq, theo Stephen Biddle, cuộc xung đột xảy ra giữa các nhóm sắc tộc chia rẽ vì tôn giáo hoặc chủng tộc.

“Trong hoàn cảnh này, ngay cả chính phủ thông thường cũng là công cụ của một nhóm dân tộc, và đối thủ thì cổ vũ cho quyền của nhóm sắc tộc của họ. Những xung đột này không xoay vần theo tư tưởng, vì không có các nhóm nhân dân có thể bị xoay chuyển vì ý thức hệ.”

Tại Iraq, 85% các cuộc tấn công của quân nổi dậy xảy ra ở bốn tỉnh tập trung dân Sunni. 15% bạo lực còn lại là ở 14 tỉnh, với 60% dân số Iraq.

Đa số quân nổi dậy cũng là người Sunni, trong khi phần lớn quân đội và cảnh sát Iraq là người Shia và Kurd.

Stephen Biddle nói xung đột ở Iraq không phải là cuộc chiến giải phóng dân tộc. Một ví dụ là gần như không có bạo lực chống quân nước ngoài tại các tỉnh của người Shia và Kurd, và đa số các vụ bạo lực chống Mỹ là xuất phát từ việc bảo vệ các nhóm sắc tộc và tôn giáo, chứ không phải là vì chống sự chiếm đóng của nước ngoài.

Tác giả nói việc áp dụng chính sách ‘Việt Nam hóa’ ở Iraq (chuyển giao trách nhiệm chiến đấu cho quân địa phương) sẽ làm tình hình tồi tệ hơn. Bởi một quân đội người Shia – Kurd hùng mạnh sẽ chỉ càng khiến người Sunni cảm thấy bị đe dọa và phẫn nộ.