22 Tháng 2 2008 - Cập nhật 14h54 GMT
Pavel Phedenko
bbcrussian.com
Thời vận của Dmitry Medvedev
Có tới bốn ứng cử viên cho chức Tổng thống trong kỳ bầu cử tới đây cho cử tri lựa chọn tại Nga, nhưng đa số đều tin rằng người chiến thắng sẽ là ông Dmitri Medvedyev.
“Người kế thừa” của Tổng thống Putin, báo chí đã luôn gọi ông như vậy, ngay trước khi cuộc bầu cử diễn ra, đã đề nghị Tổng thống Putin giữ chức Thủ tướng trong chính phủ tương lai của mình. Và Tổng thống Putin, không hiểu vì sao, cũng đã đồng ý.
Mặc dù được dân chúng hết sức tín nhiệm, nhưng theo hiến pháp, Tổng thống Putin buộc phải rời khỏi chiếc ghế thổng thống, dù chỉ trong một thời gian nào đó.
Sau thời gian vắng bóng đó, ông lại có quyền quay trở lại chiếc ghế Tổng thống của mình.
Hiến pháp không đến mức không thể vượt qua được các rào cản: Putin có đầy đủ khả năng để thay đổi những điều khỏan trong đó một cách hợp pháp.
Chính vì thế mà các chuyện gia đầy vẻ hoài nghi khi nghe Tổng thống nói rằng Hiến pháp không thể thay đổi và sẽ ra đi.
Hơn nữa Tổng thống Putin cũng thường xuyên nói rằng, ông có ý định tiếp tục ảnh hưởng đến những gì đang diễn ra ở nước Nga.
Từ tháng Hai, khi chỉ còn ít thời gian nữa là đến ngày bầu cử Tổng thống, Putin đã phát biểu trong kỳ họp đặc biệt của Hội đồng quốc gia với bài phát biểu về con đường phát triển đất nước đến năm 2020.
Còn người thừa kế Dmitri Medvedev đi đến cuộc bầu cử này cũng với chính chương trình, mà đảng Nước Nga Thống Nhất đã quảng cáo trong kỳ vận động bầu cử vào Đuma, với tên gọi “Kế họach cùa Putin”.
Dù sao thì việc ứng cử nhiệm kỳ thừ ba cũng đã muộn, cho nên Putin buộc phải thả chính quyền khỏi vòng tay của mình trong một thời gian nào đó.
Nhiệm vụ tạm thời
Thật khó nói một cách tin tưởng về một điều gì đó quan trọng.
Người ta gọi Putin là “chiếc hộp đen” – có thể phân tích những sự kiện đang diễn ra và phản ứng của Putin trước những sự kiện đó như thế nào.
Quá trình thông qua các quyết định ở trong Điện Kremlin đã không đủ rõ ràng, nên không thể giải thích nổi những động cơ của Putin.
Sự đồng ý giữ chức Thủ tướng dưới quyền Tổng thống Medvedev cũng gây ra nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời. Đa số các chuyên gia đồng ý rằng, Putin không thích chức Thủ tướng.
Người đứng đầu chính phủ phải gánh trên mình tất cả công việc đen – nói cách khác, chính sách kinh tế xã hội, - và trách nhiệm trước những thất bại là không tránh khỏi.
Ông ta không kiểm soát phần lớn các thành viên bộ máy của mình – các cơ cấu quyền lực phục tùng thẳng Tổng thống – và phí phạm phần lớn thời gian làm việc quí giá của mình cho các cuộc họp với những nhóm quyền lực với Tổng thống.
Còn Tổng thống có thể cho thủ tướng thôi việc trong tích tắc. Chính Putin đã làm như thế vài lần.
Tất cả những điều đó bắt buộc mọi người nghĩ rằng, ở chức Thủ tướng, Putin sẽ chỉ chờ cơ hội thuận tiện cho những di chuyển nghề nghiệp mới.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng, có thể hiểu điều này cả khả năng trở về ghế Tổng thống, cả sự tách dần dần khỏi cấu trúc chính quyền. Chính xác là cái gì, - họ không biết. Có thể , chính Putin hiện nay cũng không biết.
“Cho tới nay không có cơ sở gì để cho rằng những gì Vladimir Putin làm không phải là sự rời bỏ nhẹ nhàng chính quyền, ông Dmitri Butrin, Biên tập viên Ba Chính trị Kinh tế của báo “Commersant” giải thích.
''Cho tới nay tôi chưa có sự tin tưởng vào điều đó. Tôi nghĩ rằng ít nhất theo tình trạng hiện nay Vladimir Putin muốn ra khỏi chính quyền trong vòng 1 – 2 – 3 năm”.
“Tôi không biết ý nguyện này lâu dài như thế nào, tôi nghĩ, thậm chí khi ông ta muốn ra khỏi chính quyền trong vòng hai năm, quá trình phân chia chính quyền sẽ gợi dậy ý muốn quay trở lại, ông Butrin nói với trang BBCRussian.com.
Có hai kịch bản chính – Vladimir Milov, giám đốc Viện Chính trị năng lượng công nhận.
''Kịch bản thứ nhất, nói một cách thô thiển, như thế này: Putin quay trở lại sau một thời gian ngắn.
''Kịch bản thứ hai nói rằng, đó đơn giản chỉ là cơ cấu giữa chừng và Putin, giữ chức thủ tướng , sau một thời gian nào đó tự dần dần rời bỏ công việc.''
Chính ông Putin tại cuộc họp báo cuối cùng trong Điện Cremli đã nói rằng, chức thủ tướng hoàn toàn thích hợp với ông ta và thậm chí không nghĩ tới cả về cuộc tranh cử tổng thống năm 2012.
Cơ hội cho Medvedev
Như đã thấy, ông Medvedev rất phụ thuộc tâm lý vào Putin.
Kịch bản trở lại của Putin bắt đầu từ việc Medvedev rời chức Tổng thống trước thời hạn – có thể chỉ sau vài tháng.
Xây dựng những kế hoạch cho bốn, có khi tám năm tương lai đối với Putin là mạo hiểm, còn trong vài tháng đầu Putin sẽ có ảnh hưởng trội hơn bất kỳ ảnh hưởng nào của Medvedev.
Giữ chức Tổng thống, Medvedev sẽ có cơ hội thóat khỏi ảnh hưởng của Putin, nhưng ông ta sẽ sử dụng cơ hội đó hay không?
Nhà nghiên cứu chính trị phái tả Mikhail Deliagin, Giám đốc Viện Các vấn đề Toàn cầu cho rằng điều này khó xảy ra.
“Như đã thấy Ông ta rất phụ thuộc tâm lý vào Putin. – Deliagin nói trong trả lời phỏng vấn BBC Russian.com.
''Ông ta là nhân cách, - chứ không phải là chuyên gia, là luật gia, mà là một nhân cách đuợc hình thành thời Putin, thủ trưởng của ông ta.
''Điều này gây ra dấu ấn rất đáng kể trong quan hệ giữa họ, cả với người thứ nhất cũng như với người thứ hai. Đó là mối quan hệ tâm lý, mà không hình thành và không nhét vào được trong khuôn khổ “anh là thủ trưởng, tôi là phục tùng”, hoặc “anh là thủ trưởng, tôi là thằng ngốc”, như lời câu ngạn ngữ Nga”.
Tuy nhiên, Valdimir Milov cho rằng quyền lực và ảnh hưởng dần dần chuyển từ Putin sang Medvedev. Những người khác sẽ quan tâm tới chuyện này thay cho Medvedev.
“Một phần đáng kể các quan chức sẽ bắt đầu dần dần lobby quyết định này hay quyết định khác thông qua Tổng thống, có nghĩa là thông qua ông Dmitri Medvedev. “ ông Milov nói.
“Đó là sự cám dỗ lớn, khi anh có khả năng bắt đầu tự quyết định, không ngoảnh nhìn lại thủ trưởng cũ của mình, lúc đầu về những vấn đề hòan toàn không lớn, còn sau đó, phạm vi của chúng có thể lớn dần lên.
''Nói thật lòng, tôi nghi ngờ rằng Dmitri Medvedev thắng được sự cám dỗ đó và tự nguyện nói: “Vladimir Vladimirovich, tôi từ chối ảnh hưởng tới quá trình thông qua các quyết định và trong tất cả các vấn đề tôi sẽ chỉ nghe ý kiến của anh”, - Milov nói thêm.
Theo ý kiến của ông Dmitri Medvedev cũng nhận thấy được nguy hiểm, ví dụ, nếu ra quyết định và phát biểu chống lại tổng thống Putin”.
“Tôi nghĩ rằng, ông ta sẽ không dễ dàng nếu như ông ta tấn công trực diện để giành thẩm quyền Tổng thống của mình. Tôi nghĩ rằng , ông ta sẽ thay đổi tình trạng bằng cách bò dần dần, đưa dần những người trung thành với ông ta vào, bỏ những người trong bộ máy quan liêu, những người trung thành với Putin, lúc đầu quyết định những vấn đề phạm vi không lớn, còn sau đó sẽ lớn dần lên”, - Milov đưa ra giả thuyết.
Theo lời ông Milov thì trong vòng một năm sau khi Medveđev nhận chức tổng thống, những thay đổi trong hệ thống chính quyền sẽ rõ ràng hơn, còn sau khỏang hai năm hệ thống chính trị sẽ thay đổi tới mức khó nhận ra được – thậm chí nếu như Putin còn trong bộ máy.
Putin nhấn mạnh rằng, ông ta hoàn toàn tin tưởng ở Medvedev, còn công thức phân chia thẩm quyền họ sẽ tìm ra được, không phải thay đổi gì nhiều.
“Tôi sẽ không bao giờ lấn quyền của Nguyên thủ quốc gia, tôi cho rằng điều này có hại và bất hiệu quả. Tất nhiên, tôi có quyền phát biểu ý kiến của mình, ông Putin nói tại cuộc họp báo cuối cùng ở cương vị tổng thống.
''Nhưng cuối cùng thì lời cuối cùng, có nghĩa là trách nhiệm trước việc thông qua quyết định, thuộc về nhân vật thứ nhất, Nguyên thủ quốc gia. Đơn giản là tôi không nghi ngờ vế việc, Dmitri Anatolievich Medvedev – con người , có khả năng quyết đinh, tôi tin rằng, điều đó sẽ như thế.''
Nhưng thậm chí cả điều này có thể hiểu hai cách: nếu như những gì người ta nói về mối quan hệ tôn trọng của Medveđev đối với Putin là thật, thì Putin có thể phát biểu ý kiến của mình, còn Medveđev sẽ biến những ý kiến của ông ta thành những quyết định quốc gia, đặc biệt nếu như quyết định có thể không được lòng dân.
Tất nhiên, đọc những từ ý nguyện tốt của Putin đó là sự công nhận thẳng thắn, rằng ông ta đã quy thuận với vi trí mới của mình trong cấu trúc chính quyền. Điều đó có nghĩa là cái điểm cao nhất trong sự nghiệp chính trị của ông ta tới đầu tháng năm sẽ qua.
Dự trữ hành chính
Nhiều chuyên gia cho rằng, thậm chí ngay cả khi Medveđev đã không còn phụ thuộc vào Putin, ông ta không vội tước chức Thủ tướng của Putin – đơn giản là ở chức Thủ tướng dễ mất sự nổi tiếng hơn là tạo ra nó.
Nhưng Mikhail Deliagin nhấn mạnh rằng, Putin không muốn ở lại, nếu hiểu rằng, Medvedev sẽ không nhường chỗ cho ông ta.
“Nếu như trong vòng nửa năm đồng chí Medvedev không bị bệnh viêm phế quản mãn tính, hoặc là một bệnh gì đó nguy hiểm hơn và không tự từ chức, có nghĩa là đồng chí Putin đã bỏ mất thời điểm của mình”
“Tôi nghĩ, chỉ cần ông ta cảm nhận rằng, ông ta không thể từ chức Thủ tướng trở về chức Tổng thông, chức này sẽ trở thành nơi đi đày với ông ta”, - Deliagin nói tiếp.
Lúc đầu, trong bất cứ trường hợp nào, Medvedev sẽ bị hạn chế trong hành động của mình, vì không có đội quân của riêng mình.
Trong khi đó các đội quân cao nhất trong chính quyền đầy rẫy các kiểu người được bổ nhiệm, người được che chở và những người phục vụ cũ của Putin. Đặc biệt đó là những người đã cùng ông ta phục vụ trong Cơ quan An ninh quốc gia (KGB)
Theo ý kiến của các chuyên gia, cả Putin cả Medveđev đều có lợi khi họ loại bỏ một số người . Putin vì quan hệ riêng lâu dài khó mà thực hiện một bước như thế. Nhưng Medvedev với sự ủng hộ im lặng của Putin dễ làm hơn.
“Putin muốn loại bỏ người thứ hai trong bộ máy của mình, ông Igor Sechin – tôi có cảm nhận như vậy”. – Milov nói.
Nhưng nếu như Medvedev loại bỏ nhân vật mức như vậy – ai đó trong số lãnh đạo bộ máy Tổng thống còn lại sau Putin – điều đó có nghĩa là ông ta tự trở nên tự chủ hơn.
Các nhóm quyền lực trong những năm cuối cư xử theo kiểu ngoài Putin trên họ không có quyền lực nào khác (ví dụ như vụ bắt thứ trưởng bộ tài chính Sergei Storchak), sẽ chấp nhận ông chủ mới.
Theo ông Dmitri Butrin, Medvedev – người xuất thân từ giới pháp sư, và đối với các nhóm quyền lực gắn liền với các cơ quan thẩm phán và an ninh, họat động trong nước, ông ta còn là của họ hơn là Putin, người đã từng làm việc trong KGB ở nước ngoài.
Chuyên gia Trung tâm Carneghi Matxcơva, bà Masha Lipman nhận xét rằng, quyền lực của Putin được hình thành từ vài yếu tố: đó là những thẩm quyền hiến pháp , thẩm quyền hình thức, cả “những thẩm quyền không chính thức”, gắn liền với sự nổi tiếng của ông trong xã hội Nga, cả vai trò “trọng tài, có khả năng giải quyết mâu thuẫn giữa các nhóm chính quyền, mà có trong tay cả quyền chủ sở hữu”.
Những thẩm quyền không hình thức này được gây dựng lên bằng sự mô tả không ngừng và phi phê bình họat động của Putin trong giới truền thông Nga, hầu như hòan tòan bị Kremlin kiểm soát, đặc biệt là truyền hình.
Khi Putin còn là Tổng thống, ông là trung tâm chú ý của giới truyền hình.
Khi ông ta rời điện Kremlin tới Nhà Trắng, sự chú ý này sẽ dành cho Medvedev.
Đối với Putin nó sẽ phụ thuộc vào tấm lòng của Kremlin, nói chính xác hơn của một phần nào đó của dân Điện Kremlin, bà Lipman nói.
Hai trung tâm
Ở một chừng mực nào đó Putin và Medvedev thay đổi vai trò cho nhau.
Các kênh truyền hình trung ương đã bắt đầu phản ánh họat động của Medvedev với tư cách phó thủ tướng và người thừa kế có thể từ tháng 11 năm 2005.
Mùa thu năm 2007 khối lượng mô tả hoạt động giảm đi đáng kể - và nảy sinh ra ngay nghi ngờ, - rằng Putin không thấy ở Medvedev vai trò thừa kế nữa, sau này trở nên rõ ràng, nghi ngờ đã không đúng. Các kênh trung ương quay ngay 180 độ theo lệnh đầu tiên từ Kremlin.
Và vai trò trong tài cho các nhóm tranh giành đối đầu nhau, Putin sẽ khó giữ được khi không còn chiếc ghế Tổng thống nữa.
Bà Masa Lipman gợi lại rằng, trong lịch sử Nga chưa bao giờ có gì giống như thế. Đã từng có tình huống hai chính quyền – như năm 1993; nó đã dẫn tới khủng hoảng.
Putin với vai trò Thủ tướng và Medvedev với vai trò Tổng thống, chắc hy vọng trở thành hai trung tâm chính quyền – không tranh giành, mà hợp tác với nhau.
Nhưng điều này lại mâu thuẫn với hướng đi, mà Putin thực hiện nhất quán tất cả tám năm, tập trung trong tay nhiều quyền lực.
“Có cảm giác rằng hệ thống này cần phải hướng tới để trở về trạng thái trước đây, có nghĩa là trạng thái trung tâm thống nhất”, - bà Lipman nói thêm.
Trong trường hợp ngược lại những con chó bu-lơ-đô khét tiếng của điện Kremlin sẽ càng điên tiết cắn nhau dưới thảm: cả Putin bị yếu đi, cả Medvedev chưa dung sức sẽ không thể giữ chúng được.