05 Tháng 10 2008 - Cập nhật 15h07 GMT

Khi người thợ điện Ba Lan nhận Nobel

Đúng 25 năm trước, Lech Walesa, lãnh tụ Công đoàn Đoàn kết ở thành phố Gdansk được tin ông đoạt giải Nobel Hòa bình khi tổ chức của ông còn bị cấm.

Giải Nobel cho Walesa là một hình thức công nhận Công đoàn Đoàn kết và là thất bại của cơ quan an ninh cộng sản Ba Lan vốn tìm mọi cách để phá uy tín Walesa.

Sáng ngày 5/10/1983, Walesa và các nhà đấu tranh dân chủ Ba Lan cùng báo chí nước ngoài chờ đợi tin tại Gdansk còn nhà chức trách vẫn cho công an theo dõi họ 24 giờ mỗi ngày.

Để có sự yên tĩnh, Walesa lái xe cùng một số bàn bè đến nhà ông Henryk Mażul ở làng Kaszub, cách Gdansk chừng 100 km. Họ câu cá và hái nấm trong rừng gần nhà, đợi tin.

Công an theo dõi

Một số phóng viên báo chí nước ngoài bám theo vì ứng viên Walesa đã được điểm cao trong đánh giá quốc tế trước ngày trao giải Nobel.

Công an cộng sản cũng đi theo nhưng được lệnh chỉ quan sát từ xa.

Trước đó, chính quyền đã lập ban chuyên án do đại tá Adam Stylinski chỉ huy nhằm tạo ra các bằng chứng giả bôi nhọ Walesa.

Họ lập hồ sơ như là Walesa có đóng vai trò bán tin cho công an và đặt cả bí danh Bolek cho ông.

Bằng cách đó, chính quyền mong rằng dư luận Phương Tây, và ủy ban giải Nobel của Na Uy sẽ bác bỏ ứng viên Lech Walesa.

Nhưng hoạt động đó đã không có tác dụng.

Lúc 14 giờ chiều, nữ nhà báo của đài Deutsche Welle chạy vào nhà ông Mażul nói: "Lech được Nobel rồi".

Bức hình Walesa, khi ấy chưa đầy 40 tuổi, câu cá ngoài ao trong lúc Oslo tuyên bố ông trúng giải Nobel Hòa bình sau được truyền đi khắp thế giới.

'Chưa thể tin'

Bước vào sân, Walesa còn nói, "Chưa thể tin được", nhưng mọi người đã tung ông lên và hô to những tiếng vui mừng.

Walesa lên xe quay về Gdansk và vẫn tự lái trong im lặng dù các bạn tìm cách trêu đùa ông.

Đến nhà ở Gdansk trong một khu chung cư cho công nhân thì báo chí nước ngoài đã kéo đến.

Xe công an cũng có mặt nhưng không làm gì và truyền thông nhà nước thì hoàn toàn im lặng.

Các bè bạn công kênh Walesa lên cầu thang vào nhà. Từ cửa sổ, ông nhô ra vẫn tay chào đám đông dân địa phương đến chúc mừng.

Bản tin BBC do phóng viên Kevin Ruane thực hiện trong cuộc phỏng vấn ngay lúc đó với Walesa cũng đi vào lịch sử của Ba Lan.

Bước ngoặt

Walesa nói ông coi giải thưởng là của tất cả những ai đấu tranh vì nền dân chủ cho Ba Lan và nói sẽ trao tất cả tiền nhận được cho các quỹ giúp nông dân.

Dù Walesa không được phép sang Oslo nhận giải sau đó mà phải để vợ đi thay, lịch sử phong trào Công đoàn Đoàn kết đã sang một bước ngoặt với giải Nobel.

Cũng từ năm 1983, Tướng Wojciech Jaruzelski và ban lãnh đạo cộng sản chuyển sang hướng đối thoại.

Hội nghị Bàn tròn 1989 đưa đến thỏa thuận chia sẻ quyền lực và thay đổi thể chế.

Năm 1990, Lech Walesa trúng cử tổng thống nước Ba Lan dân chủ.