Robyn Hunter BBC News

‘Không có thông tin gì hôm nay. Không bình luận!’, một cướp biển Somalia hét lên vào máy điện thoại, giữa tiếng sóng lớn, trước khi đột ngột dừng cú điện thoại vệ tinh.

Anh ta có vẻ cáu - một sự căng thẳng chờ đợi xem liệu yêu cầu đòi tiền chuộc hàng triệu đôla có được đáp ứng hay không.

Anh ta đang ở trên con tàu Ukraine MV Faina, bị cướp biển khống chế gần một tháng trước.

Vụ cướp tàu này đồng thời cũng làm nổi lên vấn đề cướp biển ngoài khơi Somalia.

Nhưng những kẻ cướp biển thời hiện đại là ai?

Những cư dân tại khu vực Puntland của Somalia, nơi phần đông những tên hải tặc có xuất xứ, cho biết những tên cướp biển sống một cuộc đời xa hoa.

Hợp mốt

Abdi Farah Juha, một người dân sống tại thủ phủ Garowe của vùng này, nói: “Chúng có tiền, có quyền và ngày càng mạnh hơn”.

“Chúng cưới những cô gái xinh đẹp, ở trong những ngôi nhà to, có xe hơi và những khẩu súng đời mới”.

"Xét về nhiều khía cạnh, cướp biển được xã hội chấp nhận, và dường như trở thành mốt”.

Chúng cưới những cô gái xinh đẹp, ở trong những ngôi nhà to, có xe hơi và những khẩu súng đời mới.   Abdi Farah Juha, người dân sống tại thủ phủ Garowe

Phần đông hải tặc tuổi từ 20 tới 35 tuổi, và gia nhập đội quân này vì tiền.

Những khoản tiền kiếm được đồng nghĩa với sự giàu sang ở một quốc gia với gần một nửa dân số cần lương thực cứu trợ sau suốt 17 năm không ngừng xung đột.

Các thuyền bè bị bắt trên tuyến vận chuyển hàng hải sôi động thuộc Vịnh Aden thường có mức tiền chuộc trung bình khoảng 2 triệu đôla.

Thế nên các con tin được chăm sóc khá kỹ càng.

Về mạng lưới hoạt động của những tay cướp biển, Ahmed Mohamed Ali, phóng viên BBC tại Puntland, nói tiền đã gắn kết những tên hải tặc, khiến chúng không bao giờ đấu đá lẫn nhau.

Cũng hiếm khi thấy các tên cướp biển bị thương. Người dân sống dọc theo bờ biển Puntland thì nói chưa bao giờ phát hiện một cái xác nào dạt vào bờ.

Nếu xét về lịch sử xung đột sắc tộc ở Somalia, điều này dường như là kỳ tích.

Có lẽ thế, nên tin về chuyện bắn giết nhau trên khoang chiếc MV Faina bị những tên cướp biển kịch liệt phản bác.

Phát ngôn viên của nhóm cướp biển Sugule Ali nói với ban tiếng Somalia của BBC vào thời điểm đó: “Mọi người đều vui vẻ. Chúng tôi bắn chỉ thiên để chào đón Eid (lễ Hồi giáo kết thúc tháng ăn chay Ramadan)".

Đầu óc, cơ bắp và kỹ thuật

Con tàu MV Faina thoạt tiên bị một nhóm 62 người đàn ông tấn công.

Nhà phân tích các vấn đề Somalia của BBC, Mohamed Mohamed, nói những tên cướp biển thường có nguồn gốc từ ba nhóm sau:

Các cựu ngư phủ - những người được coi là bộ não của mọi hoạt động vì họ rành về biển khơi.

Các cựu dân quân - những người được coi là có sức lực - vì từng tham gia một loạt các cuộc xung đột sắc tộc phe phái.

Các chuyên gia kỹ thuật - những người rành về máy tính và biết vận hành các thiết bị công nghệ cao phục vụ hoạt động của cướp biển như điện thoại vệ tinh, thiết bị định vị GPS và khí tài.

Ba nhóm này chia sẻ lợi lộc ngày càng gia tăng, tức các khoản tiền chuộc từ các công ty vận chuyển hàng hải.

Báo cáo của nhà nghiên cứu Chatham House từ Anh cho biết nạn cướp bóc ở ngoài khơi Somalia cho tới nay đã gây thiệt hại khoảng 30 triệu đôla.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các tên hải tặc ngày càng trở nên quyết tâm và thách thức hơn, mà chuyện đòi tiền chuộc ban đầu tới 22 triệu đôla cho tự do của con tàu MV Faina đã minh chứng cho điều đó.

Giờ giá đã hạ xuống 8 triệu đôla.

Yemen nằm ở bờ phía kia của Vịnh Aden được coi là nơi các tên cướp biển tậu vũ khí.

Một số lượng lớn khác thì mua trực tiếp từ thủ đô Somalia, Mogadishu.

Các nhà quan sát nói những tay buôn vũ khí ở Mogadishu nhận tiền đặt cọc cho các đơn hàng thông qua công ty ‘hawala’ – một hệ thống chuyển tiền không chính thức dựa trên lòng tin.

Các dân quân sau đó chuyển vũ khí cho các tên cướp biển ở Puntland, nơi chúng trả nốt khoản còn lại khi nhận hàng.

Đổi ngôi

Trước đây từng có tin rằng những doanh nhân giàu có ở Dubai hỗ trợ tài chính cho các tên hải tặc.

Nhưng ban tiếng Somalia của BBC cho rằng ngày nay chuyện đó có vẻ như ngược lại, khi các doanh nhân thường vay tiền của cướp biển.

Điều đó là một hấp lực lớn đối với các thanh thiếu niên Puntland, những người có rất ít hy vọng nghề nghiệp tại một đất nước bị chiến tranh tàn phá.

Khi đã kiếm chác kha khá, một tay cướp biển thế nào cũng lấy thêm hai, ba vợ nữa - thường là những cô gái rất trẻ và nổi tiếng xinh đẹp từ các bộ lạc di cư.

Nhưng không phải ai cũng bị hút hồn trước một tầng lớp trọc phú mới của Somalia.

Một người dân có tên là Mohamed Hassan than vãn: “Nạn cướp biển đã mang tới ảnh hưởng tiêu cực tới nhiều khía cạnh cuộc sống ở Garowe”.

Ông Hassan dẫn chứng tình trạng ngày càng thiếu an toàn vì ‘hàng trăm đàn ông có vũ trang’ tới gia nhập các nhóm hải tặc.

Người dân này cũng nói rằng cuộc sống trở nên đắt đỏ hơn đối với tầng lớp dân thường vì chúng “bơm một lượng tiền lớn” vào kinh tế địa phương, dẫn tới sự dao động trong tỷ giá hối đoái”.

Lối sống của chúng cũng khiến nhiều người không hài lòng.

Ông Hassan nói tiếp: “Chúng kích thích chuyện dùng ma túy, hút thuốc phiện và rượu chè”.

Vỏ bọc thành công có thể mới, nhưng vấn nạn cướp biển đã hoành hành trên lãnh hải Somalia ít nhất là mười năm qua - khi các ngư phủ Somalia mất kế sinh nhai.

Các phương thức đánh bắt truyền thống giờ không thể chọi lại với những tàu đánh cá bất hợp pháp ngay trên chính lãnh hải của họ.

Thoạt đầu nạn hải tặc bùng phát dọc theo bờ biển phía nam Somalia, nhưng bắt đầu chuyển hướng hoạt động sang phía bắc từ năm 2007, và dẫn tới kết cục là trên Vịnh Aden, có mạng lưới hoạt động của các nhóm hải tặc đa sắc tộc.

Nhưng công dân Garowe Abdulkadil Mohamed nói những kẻ này không tự coi mình là cướp biển.

“Đánh bắt hải sản trái phép là nguyên nhân sâu xa của vấn đề hải tặc hiện thời. Chúng luôn tự coi mình là quân tuần duyên”.