Covid-19 lan rộng: Việt Nam 'chưa điều chỉnh' tăng trưởng kinh tế

Dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, nguy cơ lây lan nhanh trong cộng đồng, tác động toàn diện tới các mặt kinh tế và xã hội.

Tuy nhiên, cho đến ngày 26/3/2020 theo Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lưu ý chưa xem xét việc đề xuất việc điều chỉnh các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2020, trong đó có tăng trưởng GDP.

‘Bước vào giai đoạn mới’

Theo các số liệu của Bộ Y tế Việt Nam tính đến 30/3/2020 có tổng số ca nhiễm Covid-19 là 194 ca. Trong đó có 36 bệnh nhân dương tính được chữa khỏi và chưa có tử vong.

Virus corona: Bệnh viện Bạch Mai thành ổ dịch, lỗi tại ai?

Covid-19: Tác dụng, tác hại của MXH thời dịch bệnh

Những gì chúng ta vẫn chưa biết về virus corona

Trong khi Trung Quốc công bố một số ngày không có ca nhiễm mới từ trong nước, thì bệnh dịch này tăng nhanh và mức độ nghiêm trọng lây lan trên toàn thế giới, đặc biệt ở châu Âu và Mỹ.

Mỗi nước có cách phòng chống khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện thể chế, kinh tế và xã hội. Khác với một số quốc gia về cách chống dịch ở Châu Á, như Thái Lan ban bố tình trạng khẩn cấp toàn quốc hay Ấn Độ ‘phong toả’ cả nước trong 21 ngày tính từ 26/3…

Việt Nam dường như tránh ‘cực đoan’ kiểu Trung Quốc, khi cách ly cả tỉnh Hồ Bắc, trong đó có thành phố Vũ Hán, với 60 triệu dân, nhưng cũng ‘quyết liệt’ như ‘chống giặc’ khi huy động cả ‘hệ thống chính trị’ và toàn dân phòng chống dịch Covid-19.

Những ngày cuối tháng 3/2020 tình hình dịch bệnh ở Việt Nam bước vào giai đoạn nguy hiểm, khi đánh giá nguy cơ lây lan từ ổ dịch ‘Bệnh viện Bạch Mai’ khi có các bác sĩ, hộ lý và bệnh nhân bị dương tính với Covid-19 và số người nước ngoài và việt kiều trở về nước từ vùng dịch.

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị yêu cầu các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Cần Thơ, Đà Nẵng cần đóng cửa toàn bộ các hoạt động dịch vụ như mát xa, caraokê, nhà hàng ăn uống, dừng các nghi lễ tôn giáo… đến giữa tháng 4/2020, trừ dịch vụ cung cấp thực phẩm, dược phẩm và các cơ sở khám chữa bệnh, cấm tụ tập trên 10 người được khuyến cáo đến mọi tổ chức, công sở, trường học, công dân…

‘Chưa điều chỉnh tăng GDP’

Đại dịch Covid-19 tác động toàn diện và nặng nề đến tăng trưởng kinh tế thế giới và Việt Nam.

Từ giai đoạn khởi phát từ Trung Quốc đến lan rộng ở châu Âu và Mỹ như hiện nay các dự báo đánh giá về tăng trưởng luôn thay đổi theo hướng xấu hơn.

Các tổ chức thế giới như IMF, ADB và các chuyên gia cho rằng kinh tế thế giới có thể rơi vào suy thoái kinh tế tồi tệ hơn cuộc khủng khoảng tài chính 2008-2009.

Ngân hàng trung ương và chính phủ các nước, đặc biệt các quốc gia có nền kinh tế thị trường phát triển, đưa ra ‘các gói cứu trợ khủng’, thậm chí sử dụng các biện pháp ‘ trực thăng’ rải tiền như Mỹ , trong đó mỗi người dân có thể được nhận đến USD 1.200...

Ngay từ cuối tháng 1/2020 ở giai đoạn đầu phòng chống dịch, các cơ quan chức năng của Chính phủ, như Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đã dự báo sự tác động của bệnh dịch này tới tỷ lệ tăng trưởng GDP năm 2020 với ‘kịch bản’ giảm thấp nhất là 0,5% và cao nhất là 0,9%.

Tuy nhiên, các phương án này có vẻ khá ‘lạc quan’ so với những đánh giá gần đây nhất về sự tác động nghiêm trọng đến kinh tế xã hội Việt Nam.

Đồng thời với việc tích cực phòng chống dịch Chính phủ Việt Nam nhấn mạnh hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Từ đầu tháng 3/2020 Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 11/CT-TTg về các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội ứng phó với dịch Covid-19.

Trong đó nêu bảy nhóm giải pháp, bao gồm: Tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi về tiếp cận vốn, tín dụng, tài chính, thuế, thương mại, thanh toán điện tử; Rà soát, cắt giảm thủ tục hành chính, chi phí cho doanh nghiệp; Tạo thuận lợi cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy xuất, nhập khẩu; Đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân vốn đầu tư và cải thiện môi trường kinh doanh…

Trên cơ sở chỉ thị này, các bộ, ngành, địa phương đề xuất và thực thi các chính sách cụ thể…

Đây được cho là động thái phù hợp với hoàn cảnh cụ thể và phương pháp điều hành kinh tế của Chính phủ Việt Nam.

Ngoài ra, ngày 26/3/2020 theo Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lưu ý chưa xem xét việc đề xuất việc điều chỉnh các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2020, trong đó có tăng trưởng GDP.

‘Tăng’ tính chính danh chế độ

Tăng trưởng kinh tế phản ánh tính chính danh của chế độ đảng cộng sản lãnh đạo toàn diện, bởi vậy chỉ tiêu này được coi là ‘sức ép’ đối với chính phủ và chính quyền địa phương. Hơn thế, phương thức điều hành nền kinh tế cũng dựa trên nguyên tắc lãnh đạo tập thể.

Hàng năm,12 chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có tỷ lệ tăng GDP, được coi là ‘pháp lệnh’ khi được đảng và quốc hội có nghị quyết cụ thể. Năm 2020 chỉ tiêu tăng GDP từ 6,8 đến 7% được nêu tại kết luận số 63 của Ban Chấp hành TƯ Đảng khóa 12, Nghị quyết số 85/2019 của Quốc hội thông qua. Bởi vậy Chính phủ muốn điều chỉnh phải theo những ‘quy trình điều hành’ như trên với các luận cứ ‘thuyết phục’.

Chính phủ đang nỗ lực thúc đẩy các biện pháp hỗ trợ kinh tế hướng tới duy trì mục tiêu tăng trưởng, ‘ưu tiên’ thúc đẩy từ phía cung. Một gói cứu trợ 285 nghìn tỷ đồng và chính sách tiền tệ chưa đủ lớn đối với tình hình suy giảm kinh tế hiện nay. Tuy nhiên, Chính phủ đang tìm giải pháp thúc đẩy đầu tư công.

Một trong những giải pháp ‘cấp bách’ là đề nghị Bộ Chính trị, cơ quan quyền lực cao nhất của đảng cộng sản, chuyển đổi một số dự án từ hình thức hợp tác công tư (PPP) sang đầu tư công, như các dự án đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông (8 dự án) và dự án đường cao tốc Mỹ Thuận – Cần Thơ… Trong đó có lưu ý các biện pháp cụ thể và chế tài mạnh mẽ trong triển khai thực hiện để chống tham nhũng, lãng phí và nâng cao hiệu quả…

Tuy nhiên, theo tôi, mặc dù có nhiều khó khăn về thu ngân sách song Chính phủ cần tập trung nguồn lực nhiều hơn để hỗ trợ cho công nhân đang và sẽ nguy cơ mất việc trong các doanh nghiệp sản xuất phục vụ xuất khẩu như may mặc, da giày, đồ gỗ… cũng như người lao động trong khu vực phi kết cấu, người nghèo và yếu thế… Và đặc biệt tránh sa vào ‘bệnh thành tích’.

Đại dịch Covid-19 chưa biết khi nào chấm dứt, tác động của nó có thể còn lâu dài và nặng nề tới kinh tế - xã hội, trong những tình huống cấp bách những giải pháp chính sách xã hội có thể ‘làm tăng’ tính chính danh của chế độ. Bởi vậy, khi cân đối nguồn lực giữa tăng trưởng kinh tế và an sinh xã hội, theo hướng ưu tiên hơn cho ổn định cuộc sống người dân, thì Chính phủ có thể đưa ra các kịch bản giảm chỉ tiêu tăng trưởng GDP năm 2020. Tốc độ tăng trưởng chắc chắn không đạt mục tiêu, tuy nhiên các phương án đưa ra khiến Chính phủ có thể chủ động hơn, ít nhất trong phân bố nguồn lực, và thúc đẩy các giải pháp tái cơ cấu nền kinh tế ngay từ lúc này.

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, nguyên Chủ nhiệm Khoa Chính sách Công, Học viện Chính sách và Phát triển, Bộ Kế hoạch & Đầu tư, Việt Nam.