Phạt ca sĩ Duy Mạnh: Tranh cãi về quyền tự do ngôn luận

Cơ quan chức năng TP.HCM đã phạt ca sĩ Duy Mạnh 7,5 triệu đồng về phát ngôn trên mạng. Nhiều người ủng hộ việc xử phạt, trong khi một số khác phản đối, viện dẫn quyền tự do ngôn luận.

Truyền thông Việt Nam đưa tin, ngày 7/8, Sở Thông tin và Truyền thông TP HCM đã xử phạt hành chính ông Nguyễn Duy Mạnh, tức ca sĩ Duy Mạnh, 7,5 triệu đồng "vì những phát ngôn phản cảm trên trang Facebook cá nhân".

Lãnh đạo Cục Nghệ thuật Biểu diễn sau đó tuyên bố sẽ tiếp tục theo dõi, giám sát ca sĩ này để "khuyến cáo với các địa phương, đơn vị trong việc cho phép biểu diễn các chương trình nghệ thuật có sự tham gia của Duy Mạnh…"

Trao đổi với BBC News Tiếng Việt từ Đài Loan, luật gia, nhà báo, Tổng biên tập Luật khoa Tạp chí Trịnh Hữu Long bình luận: "Việc công chúng kêu gọi cơ quan nhà nước vào cuộc xử phạt Duy Mạnh, cấm anh ta biểu diễn là một sự ủng hộ của công chúng dành cho chế độ kiểm duyệt, chế độ đàn áp quyền tự do ngôn luận, quyền tự do biểu diễn".

'Phản cảm và phản quốc'

Ca sĩ Duy Mạnh nổi tiếng từ gần 20 năm qua với các ca khúc Kiếp Đỏ Đen, Ta Đâu Có Say, Tình Em Là Đại Dương,… Trên các mạng xã hội, anh này còn được biết đến là người hay có các phát ngôn "dung tục", đặc biệt là các bình luận công kích giới bất đồng chính kiến.

Sự vụ mới nhất khiến Duy Mạnh bị phạt liên quan đến các phát ngôn trên mạng Facebook, trong đó có bình luận đại ý rằng Trung Quốc chỉ chiếm hai đảo không có người của Việt Nam chứ không chiếm đất nước để phải nuôi 90 triệu dân. Nhiều công dân mạng phản ứng, cho rằng phát ngôn này phương hại đến chủ quyền của Việt Nam đối với các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

Bắt Jimmy Lai, TQ giáng đòn chí tử vào tự do báo chí HK?

VN 'siết tự do ngôn luận' và 'tấn công mạng tạo mối nguy cho nhân quyền'

Trên mạng xã hội Facebook, một người tên Ngọc Vũ bình luận: "Hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa bị giặc Tàu ăn cướp và chiếm đóng, nhà nước đã mất bao công sức tìm đủ cách để lấy lại… Chúng ta phải có trách nhiệm và nghĩa vụ sát cánh cùng chính phủ đi đòi lại bằng được…". Từ đó, Ngọc Vũ cho rằng bình luận của Duy Mạnh là "kêu gọi và cổ xúy cho giới trẻ sống vô trách nhiệm với tổ quốc, với đồng bào".

Báo Sạch, một trang Facebook có khoảng 100.000 người theo dõi, khi đưa tin về việc Duy Mạnh bị cơ quan chức năng mời làm việc đã dùng từ "phản quốc" để nói về phát ngôn của ca sĩ gốc Hải Phòng.

Sau khi dư luận xôn xao trên các mạng xã hội, cơ quan chức năng đã vào cuộc, dẫn tới quyết định phạt hành chính nói trên. Ông Từ Lương, Phó giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TP HCM, sau khi thông báo việc xử phạt đã nói thêm rằng "Duy Mạnh thừa nhận những ngôn từ sử dụng trên Facebook là không phù hợp, trái với thuần phong mỹ tục".

Một trong những điểm đáng lưu ý, đó là những phát ngôn "trái thuần phong mỹ tục" của Duy Mạnh đã có từ nhiều năm, nhưng đến nay cơ quan chức năng mới phạt. Có thể hiểu rằng việc xử phạt này được đưa ra do áp lực dư luận.

Có nhiều luồng dư luận sau vụ ca sĩ Duy Mạnh bị xử phạt. Một số ủng hộ quyết định xử phạt mà theo họ là "góp phần làm sạch môi trường mạng". Một số khác ủng hộ phạt do Duy Mạnh thường có phát ngôn tấn công cá nhân, kì thị giới tính, đặc biệt là tấn công các nhà hoạt động, nhà bất đồng chính kiến.

Trên trang Facebook cá nhân, người dùng Thuc Pham Awake viết: "Về trường hợp bộ 4T xử ca sĩ DM, mình cho là anh em đấu tranh dân chủ nên nhìn sự việc này như là chiến thuật 'dùng vũ khí địch đánh địch'. Nếu xem cuộc đấu tranh vì tự do nói chung và tự do ngôn luận nói riêng như một cuộc chiến, thì anh em đấu tranh đương nhiên phải có vũ khí chính của mình, song lúc này lúc khác anh em vẫn phải sử dụng vũ khí địch để đánh địch…"

"Nói thêm một chút là mình thấy cách vận động, gây sức ép để chính quyền dùng luật của họ phạt bọn bưng bô là rất hay vì đấy là một cách nêu bật lên cái sự gậy ông đập lưng ông, và cũng làm phân hóa nội bộ phe bưng bô", ông Thuc Pham Awake viết tiếp.

Kiến trúc sư Dương Quốc Chính, một nhà bình luận về chính trị - xã hội, viết trên Facebook cá nhân rằng ông "ủng hộ việc pháp luật xử lý các hành vi xúc phạm tổ chức cá nhân, vi phạm các chuẩn mực đạo đức hết sức cơ bản, kiểu như ca sĩ Duy Mạnh, dù anh này phát ngôn với nội dung thuần túy 'dân sự' kiểu như bình phẩm về gái, về cơ quan sinh dục, hành vi giao hợp... hay có liên quan đến chính trị như vấn đề biển đảo".

'Không nên tự bắn vào chân mình'

Dù có nhiều ý kiến ủng hộ việc phạt Duy Mạnh, không ít người cũng cho rằng việc sử dụng quyền lực nhà nước trong trường hợp này sẽ dẫn tới nhiều hệ lụy nghiêm trọng.

Trao đổi với BBC News Tiếng Việt, nhà báo Trịnh Hữu Long bày tỏ: "Điều trước tiên, cá nhân tôi cho rằng phát ngôn của Duy Mạnh xúc phạm danh dự người khác là phản cảm".

Ông Long cho rằng về mặt pháp lý‎, Sở Thông tin và Truyền thông TP HCM có thẩm quyền xử lý những phát ngôn như thế trên cơ sở là phát ngôn của ca sĩ Duy Mạnh trái với thuần phong mỹ tục, ở đây theo được hiểu nôm na là chửi tục.

Có nên giao cho Bộ Công an soạn luật Biểu tình?

Giới đấu tranh nói hoãn luật biểu tình 'đẩy dân vào thế rủi ro'

Nhưng ông Long cũng lưu ý quyết định xử phạt của cơ quan chức năng không đụng đến việc Duy Mạnh xúc phạm danh dự, nhân phẩm của cô Ngọc Vũ hay những người tham gia trao đổi với Duy Mạnh.

"Về mặt áp dụng pháp luật, theo quan sát của tôi, đây không phải là lần đầu Duy Mạnh công khai xúc phạm danh dự người khác trên trang Facebook cá nhân và cũng không phải là người duy nhất xúc phạm người khác trên mạng", ông Long nói.

Nhà báo Trịnh Hữu Long nhận định việc xử phạt ca sĩ Duy Mạnh lần này có tính chất dân túy. "Họ thấy có làn sóng dư luận đủ lớn đang kêu gọi họ xử phạt và đây là cơ hội để ghi điểm, chứng tỏ với công chúng. Đồng thời, đây cũng là hình thức củng cố địa vị của cơ quan nhà nước cũng như chế độ kiểm duyệt", ông phân tích thêm.

Là nhà hoạt động nhân quyền nhiều năm, ông Long cho rằng việc công chúng kêu gọi các cơ quan nhà nước xử phạt Duy Mạnh, cấm anh ta biểu diễn là một sự ủng hộ dành cho chế độ kiểm duyệt, chế độ đàn áp quyền tự do ngôn luận.

"Tôi cho rằng đây là hành vi lấy dây buộc mình, tự bắn vào chân mình. Đây là những cơ quan đã, đang và sẽ cấm đoán tùy tiện đối với bất kỳ công dân nào và điều này đã diễn ra nhiều năm qua. Vụ việc này, vô hình trung, rất nhiều công dân đã trao cho các cơ quan này tính chính danh mà họ đang thèm khát", ông Long lý giải và nêu quan điểm: "Điều này cũng thể hiện tâm lý cậy nhờ cửa quan, nhờ họ trả thù giúp cho mình. Đây là văn hóa chính trị mà tôi không ủng hộ".

"Việc cơ quan hành pháp định đoạt thế nào là ngôn luận tốt hay xấu sẽ dẫn đến việc lạm dụng, diễn giải quyền lực của mình theo hướng rộng ra. Đó là lý do các cơ quan hành pháp, đặc biệt các cơ quan kiểm duyệt, chấp pháp như công an thường xuyên lạm dụng pháp luật".

"Bản thân pháp luật Việt Nam vốn tùy tiện, xâm phạm mạnh mẽ quyền con người rồi. Trong quá trình thực thi pháp luật, những cơ quan chấp pháp còn tùy tiện và mở rộng quyền lực của mình hơn nữa. Thực tế, những nước dân chủ cũng có xu hướng này nhưng họ có cơ chế để ràng buộc các cơ quan hành pháp lại".

Trong bối cảnh Việt Nam, nhà nước đã sử dụng luật pháp để trừng phạt người bất đồng chính kiến, dập tắt các tiếng nói chỉ trích chính quyền của công dân.

Do đó, theo ông Long, việc nhờ đến các cơ quan này để trừng phạt "cũng tương tự việc trao cho họ thanh kiếm để họ đâm chính chúng ta. Đồng thời, nó giúp cho các cơ quan này có thêm lý do để mở rộng quyền hành của mình".

Giải pháp nào?

Có ý kiến khác nhau về phương pháp xử lý, nhưng dư luận nhìn chung đồng tình ở một điểm: phát ngôn kiểu như Duy Mạnh là "không chấp nhận được", là "phản cảm". Vậy cơ chế nào để xử lý?

Nhà báo Trịnh Hữu Long đưa ra gợi ý: "Thay vì đề nghị cơ quan hành chính xử phạt thì thực hiện kiện dân sự. Người nào thấy bị xúc phạm thì lên tiếng, tìm đến tòa án dân sự để kiện, chứ không có cơ quan nhà nước nào tự ý suy đoán rằng phát ngôn này là có tính xúc phạm và dựa trên suy đoán đó để xử phạt công dân".

"Quan trọng, trước tòa, nguyên đơn và bị đơn ngang hàng nhau. Còn Sở Thông tin và Truyền thông TP HCM và Duy Mạnh là hai bên không bình đẳng, một bên ở địa vị áp chế, bên còn lại ở thế tuân thủ. Nó mang tính cưỡng chế từ phía cơ quan hành pháp và có tính bắt buộc phải thi hành", ông Long lưu ý.

Nhà báo Trịnh Hữu Long nhận định rằng việc người dân viện đến tòa để đòi quyền lợi hay bảo vệ mình là thể hiện tinh thần chính trị chủ động của người dân.

"Dân chủ, suy cho cùng, là việc người dân tích cực tham gia vào tiến trình pháp l‎ý, bảo vệ quyền lợi chính mình và cộng đồng. Việc chúng ta dựa vào pháp l‎ý, tòa án sẽ tốt hơn nhiều so với việc kêu gọi một ông quan nào đó đưa ra quyết định xử phạt nhanh chóng để trả thù giúp mình. Văn hóa cậy nhờ cửa quan là văn hóa chính trị thụ động".

"Trong bối cảnh Việt Nam, chúng ta không nên trao thêm quyền cho những cơ quan kiểm duyệt (Ban Tuyên giáo, Bộ TT&TT) và cơ quan đàn áp người dân (Bộ Công an)".

"Củng cố quyền lực của cơ quan tư pháp không nguy hiểm bằng trao cơ quan hành pháp thêm quyền lực vì cơ quan tư pháp thường đóng vai trò là dây hãm các cơ quan hành pháp, lập pháp. Bằng cách phân tán quyền lực, chúng ta có thể loại bỏ dần cơ chế kiểm duyệt hiện nay. Văn hóa chính trị Việt Nam cần sẵn sàng cho việc đứng lên tự đòi quyền lực của mình. Đây cũng là hướng chúng ta cần hành xử trong vụ Duy Mạnh", ông đề xuất.

Ở một khía cạnh khác, nhà báo Trịnh Hữu Long gợi ý rằng công chúng có thể kêu gọi tẩy chay: "Duy Mạnh sẽ hứng chịu hậu quả nhãn tiền về những hành vi của mình. Việc chúng ta lên tiếng phản đối cái xấu là rất tốt, kêu gọi tẩy chay nó là cực kỳ tốt và kêu gọi cộng đồng tẩy chay là quá tốt. Một nền dân chủ lành mạnh luôn cần sự tham gia tích cực như vậy của người dân", ông Long kết luận.

Nhiều quan điểm khác nhau đã được đưa ra quanh vụ xử phạt ca sĩ Duy Mạnh, trong đó có những ý kiến đối nhau cho thấy vụ việc đã khơi lên tranh luận về vấn đề dân chủ, về quyền công dân và quyền lực của nhà nước.