Internet giúp mở ra những chân trời mới

Những công dân sống ở các khu vực ảnh hưởng chủ động cung cấp các thông tin cho trang này, và nội dung có thể được thay đổi bởi bất kì ai.

Đó chỉ là một trong các ví dụ mới nhất cho thấy khả năng sáng tạo đang biến internet thành một lĩnh vực hợp tác có ảnh hưởng chưa từng thấy.

Hàng trăm triệu người dùng internet đã tạo các trang blog, tham gia vào kiểu báo chí nhân dân, phát triển các tư liệu tham khảo, chia sẻ âm nhạc, hoặc tạo các bản tin trong tình trạng khẩn cấp.

Sự hợp tác này đang làm mờ dần khoảng cách giữa người sản xuất và người tiêu dùng.

Báo Financial Times dẫn lại hiện tượng của OhmyNews, trang web ở Nam Hàn thu hút hai triệu độc giả mỗi ngày và được xem là một trong những phương tiện truyền thông quyền lực nhất nước này.

Nó được xem là đã giúp Roh Moo-hyun trở thành tổng thống và thu hút chú ý của các viên chức cao cấp, giới truyền thông chủ lưu.

Được thành lập năm năm trước, 26000 "nhà báo công dân" của OhmyNews có thể đăng bất kì bài gì họ muốn trên trang này sau khi bài đã được một biên tập viên chuyên nghiệp xem qua. Các nhà báo này chỉ được trả một khoản tiền tượng trưng cho mỗi câu chuyện và phải cung cấp tên thật, chịu đầy đủ trách nhiệm cho bài của mình.

Các tờ báo truyền thông cũng đáp lời. Hồi tháng Sáu, báo Los Angeles Times mở trang "wikitorial", một trang xã luận trên mạng mời độc giả viết lại.

Thí nghiệm này nhanh chóng bị chặn lại khi nhiều độc giả đưa lên bài khiêu dâm trên mạng, nhưng các thí nghiệm khác tiếp tục. Ví dụ, CNN khuyến khích mọi người đưa video lên trang web của cơ quan này.

Tính chất khả tín

Một vấn đề lớn là làm sao bảo đảm tin tức trên mạng là đáng tin cậy?

Các chuyên gia internet tin rằng việc bùng nổ các nội dung do chính người dùng tạo ra sớm muộn sẽ tạo nên những cơ chế giúp đánh giá danh tiếng của người viết. Giống như cách trang eBay cho phép khách hàng chấm điểm những người bán hàng.

Sự sáng tạo hợp tác này cũng đặt ra các câu hỏi khó. Ai sở hữu nội dung trên mạng, và nó có thể được dùng, phân phối ra sao? Và khi có vấn đề kiện tụng, ai chịu trách nhiệm?

Ngành công nghiệp băng đĩa có kinh nghiệm đối phó các vấn đề này nhất. Trong nhiều năm, họ đã muốn chấm dứt hàng triệu người chia sẻ âm nhạc qua mạng.

Các vụ kiện ở tòa gần đây đã chống lại nhiều dịch vụ trên mạng khuyến khích chia sẻ file, nhưng khía cạnh pháp lý vẫn chưa được giải quyết xong, và các vấn đề chắc chắn sẽ càng trở nên phức tạp.

Nguy cơ

Một lo ngại khác là nguy cơ 'phân mảnh xã hội', ý nhắc đến hiện tượng công nghệ cho phép con người sống trong một 'bong bóng thông tin' mà họ tự tạo ra, và tự khép mình tránh khỏi các tin tức, quảng cáo và bất kì thông tin nào mà họ không muốn thấy.

Cass Sunstein, giáo sư trường luật đại học Chicago, cảnh báo từ bốn năm trước rằng công nghệ cho phép con người tạo ra một tờ báo "Mỗi ngày của riêng tôi", bao gồm các chủ đề, quan điểm mà họ muốn xem, và loại bỏ những tin tức họ xem là chán, hay không thích.

Ông Sunstein khi ấy viết: "Nền dân chủ bị tổn hại khi con người chọn việc sống trong phòng kín họ tạo nên."

Tuy nhiên, ông Rainee, thuộc Pew Internet American Life Project, nói với báo Financial Times là hiện nay chưa có bằng chứng điều này xảy ra.

Bằng chứng hiện nay cho thấy sự sáng tạo hợp tác qua internet là phương tiện cân bằng cho quần chúng, dẫu cho nó đặt ra các thách thức pháp lý, kinh tế, xã hội cả cho người sáng tạo và người sử dụng. Cả hai bên, vì thế, phải cùng giải quyết các vấn đề bởi vì hiện tượng sáng tạo này sẽ chỉ tiếp tục phát triển.