Nguyễn Giang www.bbcvietnamese.com

	Hoàng Thuỳ Linh (phải) là nhân vật nổi tiếng của VTV

Trong tiếng Anh hiện đại “celebrity”, hay “celeb” ban đầu chỉ những ai nổi tiếng trong giới văn nghệ sĩ, truyền thông, thể thao, ca nhạc, sau dần thành cách gọi bất cứ ai lên mặt báo nhiều ngày, bất kể tiếng tốt hay tiếng xấu.

Nhìn qua trang Celebdaq của BBC ta thấy làng celebrity ở Anh và Mỹ không thôi cũng đủ cả các tên tuổi, từ người mẫu Kate Moss đến ca sĩ Britney Spears, cầu thủ David Beckham, rồi cả huấn luyện viên tuyển Anh Steve McClaren và cỡ một trăm người khác.

Các nước ngoài khu vực ngôn ngữ tiếng Anh cũng có các celebs của mình, và cô Hoàng Thùy Linh chắc chắn đã lên ngôn “danh tiếng” ở Việt Nam qua vai diễn Vàng Anh và sau đó là vụ video sex riêng tư bay lên mạng.

Hiện tượng làm người của công chúng không chỉ đơn giản là chuyện tào lao, lá cải, mà nói rất nhiều về xã hội thời nay.

Hiểu được chuyện này ở bên Âu Mỹ cũng sẽ giúp ta hiểu chuyện Vàng Anh ở Việt Nam rõ hơn.

Quan hệ ba bên

Thứ nhất, các nhân vật nổi danh là phần không thể tách rời của công nghệ giải trí, tức show-biz, và truyền thông đại chúng. Họ là cầu nối giữa các cơ quan này và công chúng. Mối quan hệ hữu cơ có hai chiều này có thể tìm thấy từ nhu cầu cần có người dẫn đường thời tiền sử. Trong chiến tranh người ta cần thần tượng để vượt khó, vượt khổ, không sợ chết, hoặc thấy cái chết nếu xảy đến cũng có ý nghĩa, vì mình sẽ chỉ “noi gương” các anh hùng, liệt sĩ.

Thời đại tiêu dùng cũng cần có các người mẫu, những vị hướng đạo trong cách ăn mặc, hưởng thụ, mua sắm. “Celebrity” còn có gốc từ “celebrate” và “celebration” là tung hô, vui chung, hoan hỉ chào đón. Đám đông phải vui chung vì gì đó mới thành một xã hội.

Các nhà xã hội học cũng nói thói nhìn trộm (voyeurism) nằm sâu trong tâm thức mỗi người chúng ta. Ai mà không tò mò, muốn biết chuyện riêng tư, thầm kín của thần tượng? Ngược lại, thần tượng do truyền thông tạo nên cũng không ngại “bật mí” chuyện riêng để đáp ứng khao khát đám fan. Bởi thế, khi báo đăng hình cô ca sĩ này, cô diễn viên nọ hở chỗ này, lộ chỗ kia, kể cả cái chỗ cần phải che đậy như Thượng Đế bảo thì bạn đừng nghĩ đó là tình cờ. Giữa ba người: anh chụp ảnh, người xem và người giả vờ hở một chút ấy có một sự đồng ý ngấm ngầm.

	Ca sĩ Mỹ Britney Spears rất nổi tiếng

Thậm chí, trong làng báo có thêm cả một mục là celebrity news tức là tin chuyên về chuyện sinh hoạt, bê bối của những người danh tiếng, các câu nói ấm ớ hay quái gở của họ. Giở trang báo nào ở Anh mà không có các chuyện kiểu như ca sĩ Pete Doherty chữa nghiện, Madonna nhận con nuôi v.v.

Điều thứ ba tôi muốn nói là thế giới đã chấp nhận sống với các các thứ danh nhân mặt báo và nhiều khi còn cố tìm cách dùng hiện tượng này vào việc tốt. Ví dụ như Liên Hiệp Quốc chẳng đã nhờ diễn viên Angelina Jolie đi quảng bá việc từ thiện, hay chính phủ Anh để David Beckham lập trường dạy bóng đá ở các khu bình dân cho trẻ nhà nghèo. Nước nào cũng nghiễm nhiên bắt các cô hoa hậu vào vai yêu trẻ, thương người nghèo dù chẳng ai kiểm tra xem các cô có thực mến trẻ con hay không. Như thế, vai trò đạo đức và giáo dục của hiện tượng người danh tiếng cũng trọn vẹn nếu họ không, hoặc chưa gây ra scandal.

Chuyện đau đầu xảy ra là khi thần tượng tưởng vậy mà không phải vậy. Đang ngoan thế bỗng ‘chuyển sang hư”.

Khi ấy, dư luận thường chia làm hai phe rõ rệt. Một trung thành ủng hộ thần tượng, với tâm lý thông cảm, tha thứ “Họ cũng là người như chúng ta”. Có lỗi thì thần tượng còn gần gũi với ta hơn. Bên kia lên án, thất vọng thì mất niềm tin, vì thấy bị lừa. Có kẻ còn đi tới chỗ bạo hành vì giận dỗi thần tượng.

Cả hai dạng tâm lý này đều có logic của nó, và đều đến từ chỗ đã từng tin yêu, tôn thờ người ấy. Nếu không “đầu tư” tình cảm vào thần tượng thì sẽ chẳng có gì phải lo nghĩ khi giấc mơ tan vỡ.

Việt Nam cũng thế

Nhìn qua các blogs và diễn đàn về vụ Thùy Linh-Vàng Anh thì thấy dư luận Việt Nam cũng không khác gì thế giới khi chia làm hai phe như trên.

Nhưng còn một ý nữa là hệ quả chính trị-xã hội của vụ Vàng Anh.

Ở các nước khác báo chí là của tư nhân, truyền thông và công nghệ giải trí cũng chẳng cố đóng vai rao giảng đạo đức hay văn hóa vì đó không phải là việc của họ nên Britney Spears có mất quyền chăm con, Janet Jackson có hở ti cũng không chết ai. Riêng tại Việt Nam, truyền hình nhà nước, tức là đại diện cho quốc gia, cho thể chế, đã tạo dựng ra celeb Vàng Anh nên rõ ràng là phải hứng tiếng xấu cho vụ scandal tình dục của Thùy Linh. Điều trớ trêu lại ở chỗ nhân vật Vàng Anh được tạo ra như một hình mẫu cho giới trẻ.

	Chương trình Big Brother ở Anh khai thác triệt để mọi hành vi tồi tệ nhất của các nhân vật tham gia

Với các bậc phụ huynh thất vọng vì chuyện cô Thùy Linh sao không ngoan như nhân vật Vàng Anh thì tôi chỉ có mấy lời khuyên sau.

Điều đầu tiên là xin đừng quá tin vào các nhân vật nổi tiếng thời nay. Dù ở Anh, Mỹ, Việt Nam hay Hong Kong, Ấn Độ thì mọi thứ trong giới danh nhân đều rất tương đối, dễ chuyển biến, lằn ranh tốt xấu cũng uốn éo khó lường.

Thứ nữa là theo quan sát của tôi, các tiêu chuẩn đạo đức truyền thống nay thường chỉ còn đọng lại trong gia đình hay các cộng đồng nhỏ chứ ít lan tỏa nơi công cộng, bất kể ở Ta hay ở Tây. Ra ngoài đường bây giờ ngoài sự tung hô, ngưỡng mộ ai đó thái quá, được truyền thông thổi lên tới mức phát ngấy lại là thói thờ ơ lạnh nhạt hay bon chen, vội vã, ai cũng chỉ biết việc mình.

Ở Việt Nam người ta dễ cho rằng những tên tuổi báo chí Phương Tây nói đến là hay, là tốt mà chưa biết đấy chỉ là vở kịch celebrity, một phần của nền kinh tế giải trí. Còn nhiều điều nhảm nhí, ngớ ngẩn sẽ vào Việt Nam nhân danh Hiện Đại và Hội Nhập. Cách tốt nhất là các bạn cứ xem chúng như những hàng hóa bình thường nhất, như nước gội đầu, kem đánh răng hay cùng lắm là chiếc điện thoại di động, cái máy truyền hình. Đừng ngỡ rằng các phim này, kênh nọ, sách báo, tạp chí màu sắc bóng nhoáng là có giá trị giáo dục trẻ em.

Người Phương Tây có câu “Chính trị là thứ quá nghiêm trọng để có thể giao phó cho các chính khách”. Tôi chỉ xin đưa ra một câu tương tự “Chuyện giáo dục con cái là quá quan trọng để giao phó cho tivi”.

Lam Phuong, Việt Nam
Có gì đâu mấy anh ơi. Ở VN này là xứ "tự do" mà, muốn làm gì mà không được, nhưng phải là con ông cháu cha cơ.

Dungcivil, Hà Nội
Theo tôi Việt Nam có thể có các quan niệm giống với các nước Phương Tây trong một tương lai không xa đó có thể là một tất yếu của lịch sử những quan niệm đó chẳng có gì là đáng chỉ trích tuy nhiên đó là trong tương lai khi mà Việt Nam đã có một nền tảng giáo dục giới tính cho lứa tuổi vị thành niên vững chắc, còn như hiện nay nếu cứ coi nhân vật HOÀNG THUỲ LINH là thần tượng của lớp trẻ và video nóng của nhân vật này là chuyện bình thường , vô phạt thì nếu có một ai đó thống kê thif chắc chắn trong thời gian tới số ca nạo phá thai sẽ tăng mạnh, tình trạng sống thử sẽ diễn ra tràn lan và khó kiểm soát hơn, số lượng bao cao su bán ra sẽ tăng , hoặc tình trạng "yêu râu xanh" hoành hành cũng sẽ tăng...

Một bạn đọc
Nhân vật V.A quá tốt đến mức phi thực tế, nhưng do độc quyền truyền thông nên bộ phim trở thành áp đặt văn hóa lên người dân. Diễn viên HTL, VTV3 hay rộng ra toàn Đảng kiếm lợi trên thứ văn hóa giả tạo mà họ gọi là của Phương Đông đó để rồi thu lợi phục vụ cho bản thân và gia đình theo văn hóa Phương Tây, văn hóa ở đây đã được sử dụng như công cụ, dùng văn hóa Phương Đông để cai trị và bóc lột, văn hóa Phương Tây để hưởng thụ. Một mặt Đảng hô hào XHCN, mọi người noi gương sống giản dị, hy sinh cho người khác theo tư tưởng HCM... nhưng mặt khác đồng tiền bóc lột được đem tiêu pha cho lối sống TBCN. Sự mâu thuẫn càng được đẩy cao bao nhiêu thì Đảng càng đắc lợi, và đồng hành với nó là sự gia tăng bất công.

Văn hóa Phương Tây không phải là xấu, về thực chất lại rất nhân bản nên có sức hấp dẫn ghê gớm, trớ trêu thay HTL (bộ mặt của Đảng) được bênh vực còn hàng chục bạn cùng lứa tuổi của HTL bị trừng phạt hé lộ sự thật: luật pháp của Đảng không bảo vệ đức hạnh Á Đông hay mang đến sự công bằng xã hội, nó đơn thuần bảo vệ nhóm đặc quyền đặc lợi. Có lẽ cả người Phương Tây cũng bị mắc lừa bởi lối tuyên truyền của Đảng nên họ có vẻ phấn khích khi nhờ vụ NKVA phát hiện ra Đảng rất thích hưởng thụ văn hóa Phương Tây.

Hu Khong, TPHCM
Tôi nghĩ là anh Giang chỉ nhìn thấy môt khía cạnh thật nhỏ của scandal này. Đây là một chuyện tiêu biểu cho sự bê bối và phá sản đạo đức của COCC ở VN hôm nay. Cô bé Vàng Anh chỉ là một món đồ chơi nhỏ của họ mà thôi. Hãy suy nghĩ cho kỹ tại sao có hai bản video: 5 phút với âm thanh và 16 phút không âm thanh được tung lên Internet mà CA chỉ quan tâm đế vài sinh viên liên quan đến phim 16p?

Nếu anh theo dõi thật kỹ những vụ án liên quan đến các COCC ở Hà Nội như - Tai nạn Láng Hòa Lạc. - Vụ disco New Century. Chuyện bê bối của những người danh tiếng thì xã hội nào, quốc gia nào cũng có và không ảnh hưởng nhiều đến người dân đen. Chuyện đám nhóc COCC mà cha me chúng đang nắm hết quyền lực và hầu hết tài sản ở VN mới là vấn đề trầm trọng. Đề nghị anh Giang tìm đọc những bài viết của những người trong nước không ai dám đăng.

Một ý kiến
Theo tôi có nói cũng vậy thôi, đâu cũng vào đó cả, con ông cháu cha làm gì cũng được "cũng nhờ cha mẹ các cô cậu ấm ăn trên mồ hôi nước mắt của người dân lao động thấp cổ bé họng cả"

Toan, Berlin
Bạn Nguyễn Giang này muốn ám chỉ gì đây. Tôi nghĩ phải làm nghiêm vụ Hoàng Thuỳ Linh để xã hội tìm ra con đường đi. Chúng ta biết rằng thật sự điều đó cũng không tốt đẹp lắm, nếu con cái chúng ta ngày càng biết đến chuyện yêu đương quá sớm. Việt Nam không thể đi theo phương Tây mặc dù chúng ta có bị ảnh hưởng nhiều. Rõ ràng đây là sự thiếu sót trong việc xây dựng tư tưởng. Tất cả chúng ta phải xem ai đã tạo ra cho chúng ta cái tư tưởng như vậy. Phải nhìn vào cái gốc của vấn đề. Thanh niên dường như muốn thể hiện mình ngày càng tăng. Tôi bất đồng ý kiến với Nguyễn Giang.