Một loạt các công trình khác nhau đã được khởi công và hoàn thành ở Dung Quất

Đảo Long Sơn cách Vũng Tàu chừng 6 cây số về hướng Tây Bắc, nằm gần giếng dầu Nam Côn Sơn, trong khi Dung Quất-Quảng Ngãi cách đó đến 600 cây số.

Báo Nhân Dân trích dẫn Tuổi Trẻ nói rằng đánh giá bước đầu cho thấy, đảo Long Sơn hội đủ các tiêu chuẩn cho việc xây dựng nhà máy lọc hóa dầu liên hợp hoặc tích hợp, với tổng vốn đầu tư khoảng 3 tỷ USD, lớn gấp hai lần Nhà máy lọc dầu Dung Quất và quy mô sản xuất từ 7-9 triệu tấn dầu/năm.

Petrovietnam không chịu xác nhận tin này, và không rõ có phải dự án trong nam sẽ thay thế cho Dung Quất, nhưng một nguồn tin trong nghành năng lượng cho thông tấn xã Reuters biết công ty sẽ trình quốc hội duyệt trước tháng Tư.

Việc xây nhà máy lọc dầu Dung Quất bị chậm trễ trong mấy năm qua. Ban đầu một số công ty dầu khí nước ngoài đã hăm hở xin đấu thầu cho dự án ước tính 1 tỉ rưởi đôla nhưng sau đó dần dần rút lui vì cho là dự án không kinh tế.

Chúng ta có thể rút được bài học gì trong chuyện này? Hãy dùng hộp tiện ích trên góc phải màn hình để gửi ý kiến tham gia thảo luận đề tài này bằng tiếng Việt unicode có dấu.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Trung, Quảng Ngãi
Tôi là người sinh ra từ Quảng Ngãi. Chúng tôi mong đợi rất nhiều về nhà mấy lọ dầu này. Tôi nghĩ các người quá ích kỷ khi phê phán dự án này. Chỉ mượn cớ tốn kém tiền vận chuyển thì không thuyết phục người ta được. Có người bảo nơi ấy cơ sở hạ tầng còn thấp kém, chẳng lẽ chỉ đầu tư những những nơi đã xây dựng sẵn, mà có khi nào các người đầu tư vào những tỉnh này đâu mà có cơ sở hạ tầng? Có người bảo cán bộ tỉnh còn quan liêu, gây khó dể cho các nhà đầu tư? Thử hỏi trong nước này chỗ nào các bộ không quan liêu? Cái ấy là bản chất của cộng sản mà !

Chuyện mấy công ty nước ngoài họ rút lui có nhiều lý do, nhưng đó là quyền của họ, bởi vì kinh danh nếu họ không thấy lời thì họ rút thôi. Nếu chúng ta bỏ ra một số tiền vào việc vận chuyển (có thể không lời hơn so với xây dựng ở Vũng Tàu) nhưng nó mang lại nhiều điều có ý nghĩ khác thì cũng đáng đầu tư lắm chứ Điều quan trọng tôi nghĩ là nếu nhà máy tạo thành thì sẽ tạo công ăn việc làm cho nhiều người ở xứ sở nghèo này, làm cho sự phát triển cân bằng giữa các vùng trong nước, tránh tạo sự di cư gây mất trật tự về an ninh chính trị. Các người chỉ tính cái lợi ích trước mắt, chỉ đầu tư cái nơi các người sinh sống, các nơi các người đang làm việc. Chỉ xây dựng ở Hà nội và những thành phố lớn, xây dựng những nhà máy xí nghiệp rồi tuyển nhân viên từ vùng quê lên bóc lột sức lao động bằng cách trả lương ít ỏi.

Khi có chiến tranh thì bắt đi lính nhiều ở vùng quê. Khi giành được chính quyền thì các người chiếm những nơi phì nhiêu và chỉ đầu tư xây dựng nơi ấy. Nếu các người xây dựng ở Vũng Tàu thì chỉ phục vụ cho những kẻ có quyền hành thôi. Thành phố Vũng Tàu phần lớn là dân cộng sản chiếm đóng, chính vì vậy mà có rất nhiều công trình đầu tư vào ấy. Còn người dân ngu thì cũng chẳng khá gì ! Còn ở Dung Quất như thế nào ? Thực tế cho tới nay thì cái công trình này chủ yếu xây dựng cho những công ông cháu cha cộng sản thôi, còn người dân thì chẳng hưởng gì mà phải di cư ở chỗ khác. Họ xây những biệt thự, những khách sạn cho những cán bộ từ Hà Nội vô, còn những trí thức ở tỉnh thì không được tuyển dụng mà phải bỏ xứ ra đi.

Xin giấu tên
Tôi là một kỹ sư đang tham gia vào dự án Dung Quất. Tôi đến đây vào năm 1999, các nhà lãnh đạo của PetroVietnam nói rằng dự án này sẽ hoàn thành vào năm 2003, bây giờ là 2004 rồi.

Tôi đã trải qua 3 đời Tổng giám đốc của dụ án này, những thăng trầm của nó tôi đều nếm trải. Những gì các bạn viết về Dung quất đều đúng cả, lý do kinh tế, lý do chính trị... Tôi muốn nói thêm với các bạn về những sự tình xung quanh dự án này:

- Ở dự án DQ nầy như không có ai là người có trách nhiệm để làm việc, những vị có chức sắc là những người chỉ lo đấu đá quanh năm, khi có công việc thì không biết mình sẽ làm gì, có lẽ họ thiếu cả trình độ lẫn tinh thần trách nhiệm. Tất cả đều lo đá các vấn đề cần xử lý sang người khác. Có lẽ họ sống trong chế độ bao cấp quen rồi, bàng quang với việc cần mình xử lý.

- Từ khi LD Vietross bị tan rã việc làm hàng ngày của cán bộ là phe cánh, đấu đá; việc làm hàng ngày của nhân viên là đi muộn, uống cà phê, chơi game, và không làm gì cả.

- Petrovietnam là chủ đầu tư nhưng không có quyền quyết định những sự việc nhỏ nhất, cũng chỉ là những mắt xích "báo cáo".

- Chi phí hành chính hàng ngày của Ban QLDA rất lớn và lãng phí; không ai đau xót cho tiền của này cả, ở Việt nam tiền là của chung mà! Tôi chỉ thương cho những người dân bình thường phải nai lưng ra đóng thuế.

Nguyễn Minh Đức, Orlando, USA
Có người ước lượng tiền xây nhà máy lọc dầu tốn đâu khoảng 1 tỷ đô la, tiền xây cơ sở hạ tầng cho nhà máy lọc dầu bao gồm bến cảng, đường đi và các hệ thống điện, ống cống, nhà ở nhân viên... tốn khoảng 1 tỷ đô la nữa, tiền Việt Nam phải nhập cảng dầu khi chưa có nhà máy lọc dầu là khoảng 200 triệu đô la mỗi năm. Lấy con số đại khái đó ra tính toán thì giả sử nhà máy lọc dầu được xây gần Vũng Tàu thì sẽ xong từ hồi năm 1998 và có thể đưa vào hoạt động lúc đó thì mỗi năm Việt Nam sẽ tiết kiệm được 200 triệu đô la tiền nhập cảng dầu.

Nếu máy lọc dầu tại Dung Quát xây xong và đưa vào xử dụng năm 2005 thì từ 1998 cho đến 2005, trong 7 năm đó Việt Nam phải nhập cảng dầu vì chưa có nhà máy lọc dầu tốn hết 200 triệu x 7 = 1 tỷ 400 triệu đô la. Tính luôn tiền vì phải mua dầu trong khi chưa xây được nhà máy lọc tại Dung Quát vào tổng số phí tổn cho nhà máy lọc dầu Dung Quát là : 1 tỷ USD cho hạ tầng cơ sở + 1 tỷ USD xây cất + 1,4 tỷ USD tiền phải nhập dầu = 3 tỷ 400 triệu USD.

Trong khi đó nếu xây tại Vũng Tàu thì chỉ tốn 1 tỷ mà thôi và Việt Nam đã có nhà máy lọc dầu từ 1998 rồi . Giả sử xây nhà máy lọc dầu tại Vũng Tàu thì trong vòng 7 năm từ 1998 cho đến 2005, Việt Nam tiết kiệm được 2 tỷ 400 triệu . Với số tiền này, Việt Nam có thể xây thêm 2 nhà máy lọc dầu khác nữa . Bài tính khái quát trên cho thấy là nếu đầu tư vào khu vực đã có điều kiện thuận lợi sẵn có thì ít tốn kém và mau sinh lợi . Rồi sau đó có thể dùng số tiền sinh lợi đó mà đem đầu tư thêm vào các công trình khác.

Từ đó mà chúng ta thấy cần phải định ra kế hoạch phát triển ngắn hạn và kế hoạch phát triển dài hạn cho Việt Nam. Trong trường hợp nhà máy lọc dầu thì việc xây nhà máy lọc dầu tại Vũng Tàu có thể nằm trong kế hoạch phát triển ngắn hạn, sau đó số tiền sinh lợi sẽ dùng để phục vụ cho các kế hoạch phát triển dài hạn hơn, như xây dựng cơ sở hạ tầng cho các tỉnh ngoài các khu vực công nghiệp hiện có .

Ý kiến xây dựng các khu công nghiệp tại các tỉnh miền Trung để tránh cho dân số quá tập trung vào khu vực TP HCM và Hà Nội là điều nên làm, nhưng cách thức như thế nào thì có nhiều cách và cần phải nằm trong kế hoạch ngắn và dài hạn được hoạch định trước . Xây dựng nhà máy lọc dầu không phải là cách duy nhất để tạo ra một trung tâm kinh tế mới, mà có nhiều cách khác . Kế hoạch xây khu giải trí Walt Disney cũng là một cách.

Đã có ý kiến miền Trung có thể phát triển về các cây công nghiệp và các công nghiệp chế biến các loại cây này cũng là một trong những giải pháp tạo công ăn việc làm cho Quảng Ngãi và các tỉnh miền Trung . Việc trồng loại cây công nghiệp nào, nhà máy nào lại tùy thuộc nhiều vào sáng kiến cá nhân của các doang gia (nếu doanh gia được đủ tự do để phát huy sáng kiến). Việc đầu tiên để cho các tỉnh miền Trung và các tỉnh khác phát triển về công nghiệp là phải xây dựng hạ tầng cơ sở cho các tỉnh này, cụ thể là xây dựng đường giao thông nối các tỉnh với nhau.

Lấy thí dụ, quốc lộ 1 và quốc lộ 4 nếu được mở rộng, làm tăng tốc độ giao thông lên thì sẽ làm cho các nhà đầu tư thấy là có thể mở nhà máy ở các tỉnh xa hai khu vực TPHCM và Hà Nội mà không sợ bị trở ngại vì giao thông tốn thì giờ.

Một thí dụ về giao thông là tỉnh Vĩnh Long có nhiều người không có công ăn việc làm và tỉnh tìm cách thu hút đầu tư ngoại quốc nhưng không thành công. Lãnh đạo tỉnh cũng tính xây một bến cảng mới để tàu ngoại quốc có thể chở hàng hoá đến thẳng Vĩnh Long . Vĩnh Long chỉ cách TPHCM có khoảng 80 km nhưng từ Vĩnh Long đi TPHCM mất 3 – 4 tiếng đồng hồ.

Nếu quốc lộ 4 được mở rộng thành 4 làn xe, 2 đi, 2 về, tốc độ giao thông tăng lên 80km/giờ thì thời gian đi từ Vĩnh Long đến TPHCM chỉ tốn 1 tiếng đồng hồ . Với thời gian này, hàng hoá có thể chuyên chở đi lại giữa TPHCM và Vĩnh Long mau lẹ, nhà đầu tư ngoại quốc sẽ bớt ngại khi nghĩ đến mở nhà máy tại Vĩnh Long và việc xây thêm một bến cảng tại Vĩnh Long có thể là không cần thiết.

Đây chỉ là một thí dụ cho thấy việc mở mang đường giao thông là điều phải cần làm trước tiên khi muốn phát triển kinh tế, kêu gọi đầu tư. Đường xá giao thông là huyết mạch của nền kinh tế . Đường xá tắc nghẽn là huyết mạch kinh tế bị tắc nghẽn . Huyết mạch cơ thể tắc nghẽn thì cơ thể không thể hoạt động điều hòa, huyết mạch kinh tế tắc nghẽn thì kinh tế ì ạch khó phát triển.

Đường xá thường là được làm trước khi khu công nghiệp được thành lập. Khi xa lộ Hà Nội nối liền Sài Gòn và Biên Hòa được làm vào giữa thập niên 1960 thì khu công nghiệp Đồng Nai chưa có nhưng người vạch kế hoạch muốn biến Biên Hòa thành khu công nghiệp nghĩ đến việc sẽ cần có đường xá để chuyên chở nguyên vật liệu, hàng hóa và công nhân giữa Biên Hòa và Sài Gòn.

Hiện nay xa lộ này bị quá tải nhưng việc xử dụng xa lộ này xảy ra đúng theo dự tính của người lập kế hoạch 40 năm trước đây . Xa lộ vòng đai chạy vòng quanh Sài Gòn được làm vào đầu thập niên 70 . Lúc mới làm xong cũng chẳng có mấy xe chạy nhưng bây giờ cũng trở thành quá tải vì phục vụ các khu công nghiệp tỉnh Đồng Nai.

Việc xử dụng cũng đúng như người lập kế hoạch dự tính! Khu chế xuất Tân Thuận Đông có từ 10 năm nay nhưng các cầu nối liền khu Tân Thuận Đông và TPHCM thì vẫn như cách đây 40, 50 năm cho nên xảy ra nạn kẹt xe thường xuyên trên cầu Tân Thuận, nhất là vào những giờ cao điểm lúc công nhân đi làm và tan sở.

Đáng lẽ người nào qui hoạch khu chế xuất Tân Thuận Đông cũng phải nghĩ luôn đến việc xây cầu đường phục vụ cho khu này vì khu chế xuất sẽ có chục hàng ngàn người từ TPHCM qua Tân Thuận Đông làm việc và sẽ đi đến nhà máy và tan sở cùng một lúc, cộng thêm các xe tải chở nguyên vật liệu và sản phẩm thì khối lượng xe giao thông sẽ tăng lên rất nhiều . Một kỹ sư qui hoạch khi bị nhà báo hỏi về nạn kẹt xe tại trên cầu Tân Thuận đã trả lời là chúng tôi không ngờ là có nhiều xe như vậy . Kỹ sư qui hoạch được trả lương là để nghĩ đến những chuyện “không ngờ” như vậy nếu không thì không còn gọi là qui hoạch nữa .

Chính vì ảnh hưởng rất quan trọng của đường xá đến việc mở mang các trung tâm kinh tế mà thay vì đem tiền xây hạ tầng cơ sở cho Dung Quát, làm xa lộ Trường Sơn thì có thể đem số tiền đó biến quốc lộ 1 thành con đường cao tốc hiện đại, có 4 làn xe, làm cầu vượt, hầm chui và tất cả mọi hình thức làm sao đừng có các xe cộ băng ngang đường để có tốc độ giao thông trung bình 80 – 100 km/giờ suốt từ Bắc xuống Nam thì các tỉnh nằm dọc hai bên đường giao thông này cũng sẽ có được sự thuận lợi để đầu tư vào . Đây chỉ là một yếu tố, còn khi lập kế hoạch thì các nhà qui hoạch sẽ phải cân nhắc nhiều yếu tố phức tạp hơn về nhiều mặt bao gồm giao thông, kinh tế, cách phân bố dân số...

Trần Minh Sơn, Hà nội
Một trong những sai lầm của chính phủ là phải xây bằng được nhà máy tại miền trung (nhằm thúc đẩy kinh tế khu vực này) nhưng họ lại thiếu kiến thức, kinh nghiệm và cả tiền. Theo tôi, trước hết tiến hành xây dựng một nhà máy ở Vũng tàu làm nền tảng cho nền công nghiệp quan trọng này. Nếu XD ở Vũng tàu sẽ có rất nhiều đối tác tham gia và hiệu quả kinh tế sẽ rất cao. Qua đó có thể tiến hành nghiên cứu tự XD nhà máy ở nơi khác.

Dung
Phát triển miền Trung nghèo thành một vùnh kinh tế, như trường hợp của TPHCM-Đồng Nai-Bình Dương hoặc là vùng kinh tế Thẩm quyến ở Trung quốc là một chiến lược nên làm trong giai đoạn hiện nay.

Tuy nhiên, việc đặt nhà máy lọc dầu ở Quảng Ngãi thực sự vẫn chưa là tốt nhất, tại sao không phải là Đà Nẵng với cơ sở hạ tầng tốt hơn. Nếu đặt ở Đà Nẵng thì chắc chắn có nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm hơn ít ra là hơn tình cảnh chợ chiều như hiện nay.

Hoàng Thanh, Hà Nội
Nếu Chính phủ dời nhà máy này như thông tin của BBC thì có thể là 1 tín hiệu tốt lành.Trước đây,ý định đặt NMLD tại Dung Quất có thể do tư duy cục bộ, nịnh thủ trưởng mà có. Chẳng hạn ở Hà Nội của tôi nếu có gia cư của Chủ tịch TP, thậm chí thân nhân của CT ở đâu thì lập tức đường sá, nước sạch sẽ có ngay ở đó, chứ nếu là dân thì cứ mà chờ đấy.

Hồi định làm lọc dầu ở DQ, có vị LĐ quê ở vùng này mà. Ai chả thích làm việc gì đó cho quê nhà. Người ta còn định làm thêm 1 nhà máy ở Thanh Hoá cũng theo cách này, lại đúng theo nguyên tắc "cân bằng" như làm chính trị. Bên cạnh đó, sự ấu trĩ, manh mún, hám lợi tư đã lấn át cách nghĩ về một phương án tối ưu. Với lại, cái động lực của việc tìm cách tiêu cho nhanh, cho trôi tiền bạc nó không phụ thuộc vào hiệu quả dài lâu của dự án này nọ.

Trò này may mắn hơn vụ "chương trình mía đường". Có người bảo cầm đầu CTMĐ là một ông học ở TQ về, con cháu có rất nhiều đất đẹp. Người ta thấy hậu quả CTMĐ thật là tệ hại, khi người TQ bán tống bán tháo được công nghệ, thiết bị lạc hậu của họ cho hầu như cả chương trình này, để rồi họ "tợa sơn" nhìn đầu tư của Anh (tại Nghệ An), của Pháp (Tây Ninh) chết sặc.

Nhà máy đường của châu Âu chết thì hỡi các nhà đầu tư FDI khác, hãy coi chừng! Chưa hết, CTMĐ bị khai tử nhưng chưa chết hẳn mà chôn, thì cứ phải tiếp tục bỏ tiền nuôi. Hậu quả tiền mất, tật mang (do tác động xấu có tính chất đa nghành lên môi trường kinh doanh, đầu tư) còn chưa kinh khủng bằng nội bộ quan thầy lục đục để ngoại bang thêm một phen "toạ sơn" mà giật chính trường.

Nói thật, cái chuyện người Tàu làm cho ông láng giềng lục đục để dễ bề trục lợi thì nhiều vô kể. Chẳng hạn mới đây là vấn đề biên giới V-T. Tương tự câu chuyện này, tôi mới xem đâu đó cái tin TQ chào bán điện cho VN khoảng 4 cent/kw trong khi VN loan báo khuyến cáo của WB, IMF gì đó, rằng EVN nên tăng giá bán lên 7 cent mới chuẩn. BBC nên đem việc này ra thảo luận thử xem?

Quay lại nhà máy lọc dầu, có nhiều chỉ tiêu để đánh giá,trong dó quan trọng nhất bao gồm tính hệ thống công nghiệp, nguồn nguyên liệu và vận tải, tính tập trung quy mô, suất đầu tư, giá thành, hiệu quả... tôi tin chắc phương án mới là tốt hơn nhiều. Tuy nhiên, còn vấn đề xã hội và công nghiệp hoá miền Trung nghèo khó, đề nghị BBC và quý vị trở lại với câu chuyện Disney ở Bình Thuận để bàn luận và tiếp tục tìm lời giải.

Phước, San Jose
Một nhà máy chỉ cách giếng dầu 6km,một giếng cách 600km. Lợi hại đã rõ, nhưng nhà nước VN cứ dậm chân tại Dung Quất cho đến giờ nầy vẫn còn lừng khừng chưa chịu buông tay ?

Ly Hồng Yến, Sài Gòn
Trước đây đã có ý kiến cho rằng Dung Quất, Quảng Ngãi, rất xa nơi khai thác dầu khí. Vì vậy việc di chuyển rất là tốn kém từ khâu chuyển đến và sản xuất đi. Dù rẳng cần mở mang cơ sở lớn ở Dung Quất để cân bẳng về địa lý của nước ta; nhưng lại thất thu về kinh tế. Sao ta không mở cơ sở lớn cho Dung Quất với ngành nghề nào thích hợp cho nơi đây và có lợi cho cả nước một cách thực tiễn.

Trong khi xây dựng nhà máy lọc dầu Long Sơn cách giếng dầu có 6 km, mà Dung Quất tới 600 km. Nếu tính về chi phí chuyên chở thì lợi gấp 100 lần hơn. Và lợi thế hơn nữa là mở mang bờ cõi và giữ gìn đảo ngoải biển. Trong tương lai còn có thể mở cơ sở du lịch cho thành phố và cho cả nước.

Lê Văn Nghĩa, Montreal, Canada
Dự án xây nhà máy lọc dầu ở Dung Quất đã có từ lâu. Phía VN có ý phân bể nguồn lợi kinh tế đến đó, vì thứ nhất đây là quê hương của thủ tướng Phạm Văn Đồng. Nơi đây không có phát triển kỹ nghệ. Muốn giúp dân có việc làm. Sau đó phía LX rút vốn ra, VN cũng nhất định làm, nhưng chắc thiếu tiền, đành bỏ dở. Vận chuyển dầu thô đến một nơo xa xôi hẻo lánh, chì vì đem lợi ích cho địa phương là việc tréo cẳng ngỗng, vừa tốn kém lại mất thời gian, các nước bỏ vốn ra họ không bao giờ làm thế. Nay lại xây dựng tại chỗ đang khai thác dầu là hợp lý thôi.

Tôn Thất Mai, Copenhagen, Đan Mạch
Đến ngày hôm nay, VN có hai dự án xây dựng nhà máy lọc dầu. Một, Dung Quất, Quãng Ngãi, Nam Trung Phần. Hai, Thanh Hoá, Trung Bắc Phần. Sự chọn lựa hai nơi này để đầu tư mang nặng tính cách chính trị nhiều hơn là kinh tế xã hội. Do đó, dự án Dung Quất đã gặp rất nhiều bế tắc về hợp tác vốn đầu tư nước ngoài. Cuối cùng, VN đành bao sân một mình.

Đối với việc đầu tư lớn như thế, theo thông lệ hoạt động dầu khí, khu vực mà hệ số rủi ro rất cao, các công ty dầu khí thường hợp tác với nhau. Khả năng rủi ro tài chính, về hậu quả môi trường giảm thiểu. Tận dụng được chiến luợc thị trường, khoa học kỹ thuật và ưu thế về quản trị. Do đó,VN đã phải và còn phải một mình trăn trở về mọi mặt trước khi tìm ra ánh sáng cuối đường hầm cho Dung Quất. Trong khi dự án có thành công lại là chuyện khác.

Là một người may mắn làm về đầu tư ngành dầu khí cho nhiều công ty Mỹ, Pháp và Hoà Lan, và đã từng đến Dung Quất, làm việc với các quan chức dầu khí VN, tôi cho rằng: quyết định đầu tư nhà máy lọc dầu Dung Quất là một chiến luợc kinh tế sai lầm. Còn dự án nhà máy lọc dầu thứ hai ở Thanh Hoá, nổi lên từ thời ông ông Lê Khả Phiêu. Ông là người Thanh Hoá. Dự án này nhỏ hơn, chưa thuyết phục được vốn nước ngoài, trừ một công ty của Nhật tham gia nghiên cứu dự án tiền khả thi. Dự án này sẽ chẳng đi đến đâu. Có thể dự án Long Sơn, Bà Rịa Vũng Tàu thay thế cho dự án Thanh Hoá. Dự án Long Sơn có khả năng nhiều hơn là Thanh Hoá nhưng cần phải thuyết phục về luận chứng kinh tế nghiêm túc và tham gia dầu tư vốn với các tập đoàn dầu khí nước ngoài.

Theo đánh giá của các chuyên gia dầu khí (về upstreams) thế giới, trữ lượng dầu khí tại VN không lớn nhưng VN cần phải có nhà máy lọc dầu riêng. Đây là yêu cầu từ khách quan thực tế cho chiến lược phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật đất nước.