Đây là chuyến thăm Mỹ đầu tiên của một thủ tướng Việt Nam sau 30 năm

Một trong những nhà quan sát chính trường Việt Nam nói chung cũng như quan hệ Mỹ-Việt nói riêng là giáo sư Carl Thayer, từ Học viện Quốc phòng Australia.

Hiện giáo sư Thayer đang có mặt tại Hà Nội và BBC Việt Ngữ vừa có cuộc phỏng vấn với giáo sư Thayer. Theo ông, khi gặp nhiều người ở Việt Nam bầu không khí nói chung rất lạc quan nhưng cũng có một chút lo lắng.

Carl Thayer: Lạc quan là bởi có những lợi ích lớn trong mặt trận kinh tế mà rốt cùng sẽ có thể thu lượm được. Còn lo lắng là bởi nếu mọi chuyện không thành hoặc không đạt được mục tiêu gia nhập WTO hoặc các vấn đề khác thì có thể sẽ có những điều này nọ trút lên Thủ tướng cũng như những người thực sự muốn ông thúc đẩy Việt Nam quan hệ với Hoa Kỳ.

BBC:Ông có nghĩ rằng ông Phan Văn Khải có được những sự ủng hộ mà ông cần trong Bộ chính trị đối với chuyến đi này hay không?

Thủ tướng hẳn sẽ không thể có chuyến công du này nếu không có sự đồng thuận của Bộ Chính trị. Theo quan điểm của tôi, WTO là vấn đề quan trọng đối với Việt Nam và Việt Nam thấy cần phải đàm phán để đạt được những gì họ muốn nằm gia nhập WTO vào năm nay.

BBC:Khả năng chính quyền Bush ràng buộc các điều kiện về nhân quyền và tự do tôn giáo trong các cuộc đàm phán ra sao? Ông có nghĩ đó là các vấn đề sẽ được nêu trong dịp này?

Đánh giá của tôi là những vấn đề đó đã và đang được giải quyết nhiều theo hướng làm cho chính quyền ông Bush hài lòng.

Chính quyền ông Bush có khoảng 15 mức độ trừng phạt mà có thể áp đặt đối với Việt Nam và họ đã chọn mức phạt thấp nhất, đó là cách đối thoại riêng tư. Và xét về tổng quan thì Việt Nam đang có chỉ dấu tích cực, có hướng đi tích cực đối với các vấn đề này.

Thủ tướng Việt Nam ký một số nghị định nhằm cải thiện tình hình tôn giáo và Hoa Kỳ nói là đó là việc làm tốt, thế nhưng Hoa Kỳ nói là họ sẽ vẫn theo dõi tình hình thêm một năm nữa. Theo tôi, hai bên đều nhất trí về những diễn biến về tôn giáo và nhân quyền này thì mới có chuyến đi của Thủ tướng Phan Văn Khải để nhằm đạt được những tiến bộ về các lĩnh vực khác.

BBC:Ông nghĩ rằng điều đó sẽ có tác động thế nào đối với những người biểu tình tại Washington tới đây?

Tôi nghĩ là đối với những người có chủ trương chống đối mạnh mẽ, họ vẫn sẽ biểu tình. Nhưng thế cờ mà Thủ tướng Phan Văn Khải đang muốn đi là cố gắng thành công trong việc đặt ra một nghị trình cho 10 năm tới theo đó vượt qua những khúc mắc từ những người trong cộng đồng tại Hoa Kỳ có chủ trương chống chế độ cộng sản tại Việt Nam.

BBC:Thế ông có nghĩ là các cuộc biểu tình trong chừng mực nào đó sẽ làm chệch hướng đi của các cuộc đám phán hay các cuộc biểu tình đó sẽ đóng vai trò phụ và thậm chí có ảnh hưởng rất ít?

Tôi nghĩ rằng an ninh tại Washington sẽ đảm bảo là Thủ tướng Việt Nam sẽ không bị làm gián đoạn. Những nơi khác như Boston hay Seattle thì có thể có những kết quả khác. Một cuộc biểu tình qui mô lớn về phương diện nào đó sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực tới tính chất quan trọng của chuyến đi.

BBC:Những người tại Việt Nam họ có biết là sẽ có biểu tình hay không? Và mọi người có nói về việc này hay không?

Có, họ có biết. Truyền thông chính thức không đăng tải gì nhưng người Việt Nam biết rằng vào dịp 30/04 mới đây thì đã có các cuộc biểu tình tại Washington. Tôi gặp các sinh viên Việt Nam đang học ở Hoa Kỳ và họ nói với những sinh viên khác tại Việt Nam về việc họ chứng kiến các biểu tình tại Washington.

BBC:Cựu đại sứ Hoa Kỳ Pete Peterson được truyền thông trong nước trích lời nói rằng chuyến đi của Thủ tướng Việt Nam là chuyến đi cực kỳ quan trọng, ông có chia sẻ quan điểm đó không?

Chắc chắn như vậy. Đây là lần đầu tiên một Thủ tướng của Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tới Washington.

Ngoài ra theo tôi thì chuyến đi này còn đóng vai trò mở đường cho chuyến đi của Tổng thống Bush tới Hà Nội để dự hội nghị APEC vào năm sau. Và nếu chuyến đi của ông Khải trôi chảy thì ông Bush sẽ tới Việt Nam và từ đó họ có thể cùng xây dựng quan hệ. Đây không phải là một bước đi mà đây là hai bước đi với những lợi ích đủ để có thể thực hiện vào thời điểm hiện nay và thậm chí cho những lợi ích trong năm tới nữa.