Đỗ Mạnh Tri Bài viết cho tờ Tin Nhà số 01, Mùa thu năm 1990

	Từ một trí thức dấn thân chính trị, ông Nguyễn Ngọc Lan mang nhiều tâm sự lúc cuối đời

BBC đăng lại một bài viết năm 1990 của Đỗ Mạnh Tri, một chuyên gia thần học hiện sống ở Pháp, như một tư liệu lịch sử.

Linh mục Chân Tín và ‘người cộng sự đắc lực’ của ông, giáo sư Nguyễn Ngọc Lan, đã bị bắt ngày 16.5.1990.

Cái mà Ủy ban Nhân dân TP. HCM gọi là ‘xử lý hành chính’ và báo Sài Gòn Giải Phóng coi như ‘kiên quyết và thỏa đáng với đương sự’, thực thụ chỉ là một biện pháp quyền lực của Đảng cộng sản Việt Nam nhằm bưng bít tiếng nói của lương tri, cũng là tiếng nói của đông đảo quần chúng.

Tính cách quảng cáo rộng rãi chính quyền đã dành cho sự kiện này, trong khi hàng chục người khác có tên tuổi bị bắt giữ một cách kín đáo, chứng tỏ rằng biện pháp xử lý đã được quyết định từ những cơ quan tối cao của Đảng, chứ không phải ở cấp một Ủy ban Nhân dân thành phố. Mục đích chủ chiến dịch khủng bố này là hù dọa những ai yếu bóng vía, hoặc những người dân đen thấp cổ bé miệng đương khao khát và đòi hỏi một sự thay đổi cơ bản và toàn diện, hòng dẫn tới tự do, dân chủ. Mặt khác đó cũng là tín hiệu chính quyền chiếu cố riêng đồng bào công giáo. Với dụng ý gì? Đây là cả một vấn đề rồi sẽ phải đặt lại một cách thẳng thắn và sòng phẳng.

Mực độ lưng chừng – nếu không nói là lừng khừng – của biện pháp cho thấy chính quyền chưa muốn cạn tàu ráo máng với đương sự. Không phải vì khoan hồng nhưng vì luống cuống và dao động trong cái tình trạng ‘khạc không ra nuốt chẳng vào’ đối với hai nhân vật không thể chụp cho cái mũ phản động mà cũng chẳng dễ đường uốn nắn. Tội, nếu có, đáng bỏ tù đến 15 năm, vậy ba năm quản chế và lưu đày thì ‘thỏa đáng’ ở chỗ nào? Thỏa đáng cho ai? Và ‘cương quyết’ đây có phải là cương quyết ‘giữ vững cái lập trường’ vô tưởng, lung lay và mục nát chỉ còn rơi rớt trong bộ óc luẩn quẩn của một đám người tham quyền cố vị?

Đằng sau những lời vu cáo dữ tợn của bản thông cáo của Ủy ban Nhân dân Tp HCM người ta thấy gì? Chỉ thấy cái ‘tội’ mà chính báo Tuổi Trẻ ngày 17.5.1990 đã ghi : "Kích động giáo dân đòi nhân quyền và dân quyền". Đảng cộng sản và Nhà nước xã hội chủ nghĩa đã xử lý một cách phi lý, lên án một cách mập mờ chính vì dân quyền và nhân quyền chỉ là những mỹ từ để che đậy những hành động của bạo lực, bao cấp, quan liêu và độc tài.

Bắt Chân Tín và Nguyễn Ngọc Lan và một số người can đảm nói lên nguyện vọng của quần chúng, Đảng cộng sản Việt Nam đã lộ rõ bộ mặt thực của chính sách đổi mới: bảo tồn cái cũ. Từ nay, mọi người đều thấy rõ hơn chuyện đổi mới không còn là chuyện của đảng nữa. Cái lô-gích của một đảng độc tài đã biến danh từ ‘đổi mới’ thành đồ trang trí cho đặc quyền đặc lợi. Đảng chỉ đổi mới với điều kiện đảng giữ độc quyền đổi mới, nghĩa là đảng vẫn độc tài. Đã độc tài tất phải có ‘an ninh tư tưởng’, muốn có an ninh tư tưởng phải loại trừ những ai dám nghĩ khác và ngoài Đảng.

Tội của Chân Tín và Nguyễn Ngọc Lan không phải là ‘xâm phạm an ninh quốc giă’ như lời thông cáo của Ủy ban Nhân dân Tp HCM. Trong cái chế độ làm giả nói giả này, ‘an ninh quốc gia’ chỉ có thể hiểu là ‘an ninh tư tưởng’. Hai ông đã dám nói điều mình nghĩ giữa một xã hội nên tránh suy nghĩ, dám nói khác Đảng trong khi Đảng luôn luôn đòi thống nhất tư tưởng và nhất là hai ông sẵn sàng trả giá cho điều mình nói trong khi cái sợ là dụng cụ thiết yếu của chính quyền.

Tiếng nói của Chân Tín và Nguyễn Ngọc Lan từ mấy chục năm qua là tiếng nói của độc lập và tự do, tiếng nói của những người không có tiếng nói. Tất nhiên, không phải chỉ có Chân Tín và Nguyễn Ngọc Lan. Vẫn có bao nhiêu người khác. Nhưng, đối với chúng tôi, điều cần chú ý là cái chỗ đứng của tiếng nói đó, cái nguồn gốc phát sinh một đòi hỏi thâm sâu, tuyệt đối mà Chân Tín và Nguyễn Ngọc Lan đã là những chứng nhân. Nếu hai ông đã mang cái tội ‘kích động giáo dân đòi nhân quyền và dân quyền’, hoặc ít nhiều đồng điệu với những tiếng nói sáng suốt và can đảm, kể cả tiéng nói của một vài đảng viên, phù hợp với nguyện vọng của dân, lợi ích của nước, thì đối với chúng tôi tiếng nói đó còn là, trước hết là và chính là tiếng nói trung thực của lương tâm công giáo. Một tiếng nói rất riêng biệt, mà vì thế không bao giờ nói riêng cho mình. Một tiếng nói đến từ cao xa mà vì thế luôn luôn gắn bó với thân phận con người. Nó vang lên từ lòng Giáo hội nhưng không nói cho Giáo hội mà cho mỗi con người, mặc dầu nó không tự hạn chế trong tầm người.

Im lặng còn là một cách lên tiếng trong một cơ chế chỉ có quyền nói theo

Sau 1975, hai ông có thể thuận buồm xuôi gió một cách tốt đẹp. Tờ Đứng Dậy của hai ông, mặc dầu không xin, đã chẳng được mời tiếp tục! ChânTín đã chẳng là ủy viên Mặt trận Tổ quốc Trung ương? Nhưng vì trung thành với một tiếng nói mà họ có sứ mệnh rao giảng, hai ông đã sớm phải im lặng. Mặc dầu im lặng còn là một cách lên tiếng trong một cơ chế chỉ có quyền nói theo.

Không được nói công khai trên mặt báo, trên những phương tiện truyền thông toàn là công cụ của Đảng, hai ông trao đổi bằng thư từ, bằng những cuộc gặp gở bình thường với giáo dân, với bạn bè.

Chân Tín thường nói : "Lời Chúa không xiềng xích ta, chỉ sợ ta xiềng xích Lời Chúa." Phải tiếp tục nói. Mà phương tiện thì có gì đâu : vài tá bút ‘bic’, một cái máy chữ, mấy tờ các-bon. Nhưng tiếng nói của lóng tin và của lương tri tự nó lan ra, rộng và sâu. Vì có người nghe. Vì có người chờ đợi, muốn nghe. Phải chăng, như lời Mác dạy, nó là lương tri của một xã hội vô lương. Linh hồn của một cơ chế vô hồn... ? Từng ấy đủ cho chính quyền lo ngại và tìm cách quản chế. Nhưng quyền lực có thể quản chế được thân xác, làm sao quản chế nổi ý chí và lương tâm con người ! Nói như nhà văn Dương Thu Hương: "Súng không đẻ ra tình yêu và niềm tin, bạo lực không cưỡng hiếp được chân lý."

Ngày xưa chị Nhất Chi Mai ‘chết mới được nên lời’. Hôm nay, Chân Tín bị đày, Nguyễn Ngọc Lan bị quản chế. Tiếng nói của lươg tâm công giáo, của tự do càng phải tiếp tục.

Lá thư Tin Nhà nhỏ bé này muốn tiếp lời cho Chân Tín và Nguyễn Ngọc Lan, ao ước hòa nhịp với tất cả những tiếng nói trung thực tranh đấu cho phẩm giá của con người. Nhưng Tin Nhà có tham vọng góp phần vào tiếng nói chung, từ một chỡ đứng riêng: niềm tin Kitô giáo. Chúng tôi vẫn nghĩ rằng mặc dầu những ngộ nhận, những thiếu sót và cả những lỗi lầm, cống hiến đẹp nhất người công giáo Việt Nam có thể đem lại cho Đất nước này vẫn là tìm cách sống cho ra hồn cái Đạo của mình, ở chỗ mình sống và trong thời điểm mình sống. Điều đó đòi hỏi một cố gắng liên tục, thích ứng nhưng không nhân nhượng, khiêm tốn nhưng không mặc cảm, một hành động gắn bó với suy tư, một tin tưởng sẵn sàng đặt vấn đề.

Qua những thư tù, những bài tường trình về các buổi ‘làm việc’, những trang nhật ký của Chân Tín và Nguyễn Ngọc Lan sẽ dần dần đăng tải, qua những trao đổi, phản ứng, suy nghĩ xa gần của bạn đọc. Tin Nhà muốn góp sức vào cố gắng chung.

Như vậy, lá thư này tuy nhỏ bé nhưng hoài bão của nó rất lớn : thông tin đề đem tin về một niềm tin sống động trong thử thách, luôn luôn biến đổi vì trung thành với nguồn gốc, luôn luôn thao thức vì biết rằng tin là môt hành trình chứ không phải một bến đậu. Dám nghĩ rằng, làm như vậy là làm cái bổn phận của một người công giáo Việt Nam trong lúc này.

Sau bao nhiêu đổ máu, dân ta tiếp tục sống trong đau khổ. Không có niềm tin – tin vào lòng người, tin vào tương lai Đất Nước, tin vào Đức Tin – thì không bao giờ khổ đau có thể biến thành hy vọng.

Tin Nhà xin nguyện là một cây nến, cùng với muôn ngàn cây nến thắp lên niềm TIN và HY VỌNG.