Hai thanh niên nhiễm HIV hồi 15-16 tuổi không dám nói với bạn mình bị nhiễm

Ví dụ tại TP. HCM, một số trường không nhận học sinh nhiễm HIV, hoặc nhận các em vào học, nhưng lại cấm sinh hoạt chung với những thành viên khác trong trường.

Đây là một trong những ví dụ cho thấy trong xã hội Việt Nam vẫn tồn tại sự kì thị, phân biệt đối xử với những người được gọi là thuộc các nhóm dễ bị tổn thương.

Một dự án do Liên hiệp châu Âu (EU) hỗ trợ đang được tiến hành với mục đích nâng cao nhận thức về quyền và trách nhiệm của các nhóm mang HIV/AIDS, bán dâm và dùng ma túy.

Dự án được tiến hành từ tháng Sáu năm 2006 và đang đi vào giai đoạn kết thúc.

Ông Craig Willis, đại diện tại Việt Nam của tổ chức phi chính phủ Italy CESVI, nơi làm dự án cùng Chữ Thập Đỏ Hà Nội, đã giải thích với đài BBC về chương trình này:

Craig Willis: Dự án muốn cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ pháp lý dành cho ba nhóm đối tượng: những người đang sống chung với HIV/AIDS, người bán dâm và người sử dụng ma túy. Mục tiêu tổng quát của dự án là thúc đẩy sự thảo luận về chủ đề này, và xem làm thế nào có các dịch vụ tốt hơn, đặc biệt là về pháp lý, dành cho ba nhóm này.

BBC:Những người thuộc ba nhóm này cần có những loại dịch vụ pháp lý nào, thưa ông?

Craig Willis: Theo Hiến pháp Việt Nam, mọi công dân đều có quyền được hưởng các dịch vụ như pháp lý, việc làm, xã hội, y tế…Nhiều người thuộc ba nhóm đối tượng không biết về các quyền ấy, và do bị phân biệt và kỳ thị, nên họ không được tiếp cận các dịch vụ như thế. Ví dụ, những người mang HIV/AIDS có thể không được chăm sóc y tế đầy đủ. Đôi khi chỉ vì không hiểu về quyền mình có, mà những nhóm này không biết rằng có những luật để bảo vệ nếu họ bị phân biệt đối xử. Đầu năm 2007 Việt Nam đã ra Luật phòng chống HIV/AIDS, trong đó bao gồm nhiều điều luật mới nhắm bảo vệ những người mang HIV/AIDS trong các vấn đề như duy trì việc làm, chăm sóc y tế…Nhưng nhiều người còn chưa biết là có luật này.

Nói về những người bán dâm, mại dâm vẫn là hoạt động bất hợp pháp ở Việt Nam. Và nhiều khi chỉ vì nghĩ đó là chuyện phi pháp mà những người bán dâm không dám lên tiếng khi họ cần sự giúp đỡ. Họ sợ sẽ bị xã hội nhìn nhận với sự khinh khi, không chỉ đối với những người bán dâm mà cả với gia đình, bạn bè của những người này.

BBC:Dự án của các ông đã làm việc như thế nào với ba nhóm đối tượng trên?

Craig Willis: Ngoài các hoạt động huấn luyện, chúng tôi còn tổ chức một số hội thảo nhỏ mà người tham dự chính là những người thuộc ba nhóm đối tượng. Chúng tôi giải thích quyền và trách nhiệm của họ, rằng “các bạn không phải chịu sự phân biệt, các bạn có đầy đủ những quyền như những thành viên khác trong xã hội.” Dự án cũng tiếp cận với những người cung cấp dịch vụ pháp lý, với các buổi đào tạo và thảo luận với luật sư, Sở Công an ở TP. Hà Nội…

Đây không phải là một dự án dễ dàng vì chủ đề đụng đến là phức tạp. Điều chúng tôi làm là cố gắng tạo dựng một mối liên hệ giữa các cấp chính quyền – từ cấp thành phố đến quận, phường – và các nhóm đối tượng, để các bên có thể thông cảm, hiểu nhau hơn.

Mục tiêu lớn của dự án là nâng cao nhận thức của xã hội trong việc đối xử bình đẳng với các nhóm dễ bị tổn thương. Vì thế chúng tôi cũng tài trợ cho một số hoạt động quy mô nhỏ trong cộng đồng. Ví dụ một số trường học ở Hà Nội đã có các buổi biểu diễn nói về hậu quả của việc phân biệt đối xử và kỳ thị.

Chúng tôi thấy cách tốt nhất để giải quyết những vấn đề như thế này là thuyết phục những nhóm đối tượng và phần còn lại của xã hội trò chuyện, và thảo luận. Giáo dục để có sự hiểu biết là rất quan trọng. Việt Nam rất tiên tiến trong chuyện phổ biến thông tin làm sao có thể nhiễm HIV, vân vân. Nhưng đáng ngạc nhiên là xã hội vẫn chưa nhận thức đầy đủ về các vấn đề này.

BBC:Kể từ khi dự án bắt đầu, ông đã thấy có những ai trong nhóm đối tượng đi kiện ở tòa vì họ cảm thấy bị phân biệt đối xử và đã nhận thức rõ hơn về quyền mà họ có?

Craig Willis: Tôi chưa biết có những trường hợp như vậy. Trong vài tháng tới đây là thời gian chúng tôi thực hiện giám sát, và sẽ nói chuyện với những người mang HIV/AIDS, dung ma túy, bán dâm để hỏi về cuộc sống của họ. Hiện nay ở Hà Nội đã có một đường dây nóng miễn phí, để các nhóm dễ bị tổn thương có thể gọi đến xin lời khuyên, thông tin.

Đây là một trong những vấn đề khó khăn nhất. Đã có luật, có những tổ chức cung cấp thông tin và trợ giúp. Nhưng vào thời điểm hiện tại, vẫn rât khó để những người trong nhóm đối tượng cảm thấy tự do và an toàn khi nêu vấn đề như “tôi bị mất việc, không được nhập viện, con tôi không được đến trường học.” Nếu nói chuyện với các nhóm đối tượng, họ sẽ nói đó là những trở ngại họ gặp thường xuyên. Anh có thể dạy cho người ta biết về quyền của họ, trợ giúp cho họ, nhưng để làm sao các điều luật được thi hành thì vẫn là câu hỏi lớn.