Lính thủy từ tàu USS Vandegrift đi chơi ở Sài Gòn tháng 11/2003

Giáo sư người Úc Carl Thayer nhận định rằng Việt Nam đang dùng ngoại giao quân sự để tìm kiếm các đối tác nhiều mặt trong bối cảnh cục diện an ninh vùng biến đổi nhanh.

Trong bài trình bày tại Hamburg hồi đầu tháng, ông Thayer nói hồi Chiến tranh Lạnh, quan hệ quân sự của nước Việt Nam cộng sản là gắn chặt với Lào, Campuchia và khối hiệp ước Varsava, đứng đầu là Liên Xô.

Nhưng sau này, đặc biệt là từ 2001, Việt Nam chuyển sang đa dạng hóa quan hệ quân sự với nhiều nước.

Mức độ của hoạt động này tăng đột biến về sau này cùng lo ngại trước diễn biến an ninh trên vùng biển Nam Trung Hoa.

Quân sự làm ngoại giao

Bộ Quốc phòng Việt Nam thúc đẩy hoạt động trao đổi đoàn từ cấp cao đến cấp trung, đón nhiều tàu chiến vào thăm cũng như mở rộng phạm vi tìm mua vũ khí, quân dụng sang các nước ngoài khối Đông Âu cũ.

Việt Nam có thể đóng vai trò tương tự đối với Ấn Độ như Pakistan đối với Trung Quốc   GS Bharat Karnad, Viện Nghiên cứu Chiến lược Ấn Độ, New Dehli

Chỉ từ đầu năm 1990 đến cuối 2006, đã có tới 364 chuyến thăm viếng cao cấp giữa Việt Nam và 42 nước.

Dù con số trao đổi các đoàn quân sự với Lào, Trung Quốc, Thái Lan và Campuchia vẫn cao, các nước khác có Ấn Độ, Philippines, Nga, Hoa Kỳ, Pháp, Singapore, Nhật Bản, Úc, Nam và Bắc Hàn và một số nước Đông Âu như Ba Lan, Slovakia và Ukraine.

Như một dấu hiệu về sự quan tâm đến hải quân, Việt Nam chú ý đến việc đón các tàu chiến nước ngoài vào thăm cảng của mình.

Theo Giáo sư Carl Thayer, từ 1990 đến tháng 7/2007, Việt Nam đón 58 tàu chiến từ 16 nước, trong đó có Hoa Kỳ, Úc và Canada là những nước từng tham chiến ở phía Việt Nam Cộng hòa trước đây.

Từ 17 đến 21/04 vừa qua, Tư lệnh Hải quân miền Đông Ấn Độ RP Suthan cùng hai tàu hải quân đã đến thăm cảng Hải Phòng.

Vẫn theo Giáo sư Carl Thayer, phát triển ngoại giao đa phương có mục tiêu tăng khả năng phòng thủ của Việt Nam về vũ khí, tàu chiến và phi cơ, vốn rất khiêm tốn sau khi Liên Xô sụp đổ.

Nhưng rộng hơn, ngoại giao quốc phòng còn có mục tiêu tăng sức vị thế của Việt Nam trong việc đàm phán với Trung Quốc về Biển Đông.

Tìm sự thông cảm

Tuy không dùng từ “quốc tế hóa” vấn đề phòng thủ biển, bài viết của Giáo sư Carl Thayer có thể hiểu như một chỉ dấu rằng Việt Nam muốn có sự hiểu biết của nhiều quốc gia với quan điểm và vị thế của mình.

	Cuộc tập trận 'Sáng kiến Bốn bên' tại Ấn Độ Dương làm Trung Quốc lo ngại

GS Carl Thayer không đi vào mô tả sự đón nhận chính sách đa phương về ngoại giao, gồm cả ngoại giao quân sự của Việt Nam trên thế giới.

Tuy thế có thể hiểu rằng mỗi quốc gia, khi chấp nhận trao đổi quân sự với Việt Nam đều tìm kiếm một chính sách riêng.

Với Hoa Kỳ có vẻ như đó là cách tái bố trí chiến lược để đáp lại Trung Quốc.

Còn Ấn Độ, có vẻ như sẵn sàng đóng vai trò trợ giúp Việt Nam mà Dehli coi gần như quan hệ Trung Quốc trợ giúp Pakistan.

Điểm mới trong cách đánh giá này là kết luận rằng việc dùng các trao đổi quân sự của Việt Nam với nhiều nước đang tạo một biến đổi trong chính sách ngoại giao của Hà Nội nói chung.

Trước đây, ngoại giao gần như hoàn toàn thuộc sự kiểm soát của Bộ Ngoại giao với Bộ trưởng là một nhân vật quan trọng trong Bộ Chính trị.

Nay, vai trò ngoại giao của Bộ Quốc phòng được nâng cao vì Bộ trưởng luôn có vị trí trong cơ quan quyền lực Đảng cao nhất.

Ngoài ra, việc tạo vị thế cho Hội đồng An ninh và Quốc phòng từ 1992 cũng cho phép Bộ Công an tham gia vào việc điều phối các hoạt động có tác động đến ngoại giao.

Tuy thế, theo GS Carl Thayer, có vẻ như vai trò điều phối của Hội đồng này không nhiều lắm.

Động lực của ngoại giao quốc phòng hiện vì thế nổi bật lên do tính tương tác trong quan hệ với nhiều quốc gia đem lại.

Bài "Vietnam’s Defence Policy and Its Impact on Foreign Relations" của Giáo sư Carlyle Thayer được trình bày tại Hội thảo Euro Viet 6, Đại học Hamburg, Đức 6-8/2008.