Nike và H&M đối mặt với cơn giận của người TQ vì bông vải Tân Cương

Hai công ty bán lẻ khổng lồ Nike và H&M đang phải đối mặt với phản ứng dữ dội ở Trung Quốc sau khi họ bày tỏ lo ngại về cáo buộc lao động Uighur bị cưỡng bức sản xuất bông vải Tân Cương.

Nhiều người dân Trung Quốc kêu gọi tẩy chay hai thương hiệu này và một số nhân vật nổi tiếng cắt đứt quan hệ, trong khi một số trang thương mại điện tử loại bỏ H&M ra khỏi các mặt hàng của họ.

Sự việc xảy ra khi một số nước phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt với Trung Quốc trong tuần này.

Trung Quốc bị cáo buộc vi phạm nhân quyền nghiêm trọng với người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.

Các biện pháp trừng phạt, gồm cấm đi lại và đóng băng tài sản, nhắm vào các quan chức cấp cao ở khu vực tây bắc.

Vào tháng 12, BBC đã đăng một phóng sự điều tra dựa trên nghiên cứu mới cho thấy Trung Quốc đang buộc hàng trăm nghìn người thiểu số gồm cả người Uighur lao động chân tay trên các cánh đồng bông ở Tân Cương.

Bông vải Tân Cương 'nhuốm màu' lao động cưỡng bức

Nga-Trung 'đoàn kết' chống lại 'hành vi vô lý' của Phương Tây

EU chính thức trừng phạt quan chức Hán của Tân Cương

Điều gì xảy ra với Nike và H&M?

Những lo ngại về việc nguồn bông vải ở Tân Cương đã được các công ty này nêu ra năm ngoái, nhưng trong những ngày gần đây xuất hiện trở lại sau thông báo về các lệnh trừng phạt của EU, Anh, Mỹ, Canada.

Nike và H&M tuyên bố trong hai văn bản riêng rằng họ "quan ngại" về cáo buộc là người Uighur bị cưỡng bức phải hái bông ở Tân Cương và nguyên liệu sản xuất của họ không đến từ khu vực này.

Nhưng một bài đăng trên mạng xã hội gần đây của Đoàn Thanh niên Cộng sản TQ có vẻ như đã châm ngòi cho cơn thịnh nộ mới nhất.

"Vừa tung tin tẩy chay bông Tân Cương, vừa muốn kiếm tiền ở Trung Quốc? Mộng tưởng!" bài viết được đăng trên Weibo sáng thứ Tư và chia sẻ ảnh chụp màn hình về tuyên bố của H&M.

'Trung Quốc rõ ràng diệt chủng người Uighur'

Nghiên cứu Trung Quốc tiết lộ mục tiêu 'đồng hóa' người Uighurs

Các cơ quan truyền thông nhà nước từ đó đã phát động chiến dịch bảo vệ bông Tân Cương và chỉ trích các thương hiệu này.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc CGTN phát tán một video trên Weibo nói là cho thấy cảnh hái bông ở Tân Cương, gồm hệ thống tự động và trích lời của một nông dân Uighur nói rằng mọi người "tranh nhau" làm việc ở đó để có thu nhập cao.

Đài truyền hình nhà nước CCTV nói H&M đã "tính toán sai lầm" khi muốn ra vẻ "anh hùng chính nghĩa", và sẽ phải trả giá đắt cho "những hành động sai trái của mình".

H&M Trung Quốc vẫn chưa trả lời các câu hỏi từ BBC, nhưng công ty này đã đăng một tuyên bố trên Weibo hôm thứ Tư nói rằng họ "vẫn luôn tôn trọng người tiêu dùng Trung Quốc" và "không đại diện cho bất kỳ quan điểm chính trị nào".

Tối thứ Tư, ít nhất ba công ty thương mại điện tử lớn của Trung Quốc - Pinduoduo, JD.com và Tmall - đã rút các sản phẩm H&M ra khỏi các kênh tiêu thụ trên mạng.

Nhiều người nổi tiếng như Hoàng Hiên (Huang Xuan), Vương Nhất Bác (Wang Yibo) và Victoria Song cũng tuyên bố rằng họ đã cắt đứt quan hệ với các thương hiệu này, trong đó một người "lợi ích đất nước là trên hết".

Một làn sóng phản ứng dữ dội chống cả hai công ty đã lan truyền trên mạng xã hội, với nhiều lời kêu gọi tẩy chay sản phẩm của Nike và H&M. Hashtag "Tôi ủng hộ bông Tân Cương" hiện đang là chủ đề thịnh hành nhất trên Weibo với hơn 1,8 tỷ lượt xem.

Hennes & Mauritz (H&M) có quan hệ lâu dài với Trung Quốc, là một trong những nguồn cung cấp chính của H&M, và thị trường lớn cho công ty này.

Nhưng ai đụng đến các vấn đề cốt lõi trong nước của Trung Quốc sẽ khiến Bắc Kinh không thích. Chỉ cần hỏi Hàn Quốc hoặc Philippines thì biết. Cả hai nước này đều có chuỗi cửa hàng và trái cây xuất khẩu bị ảnh hưởng sau những xích mích ngoại giao.

Trung Quốc thích dùng sức mạnh thương mại và chủ nghĩa dân tộc để gây áp lực với các chính phủ và các công ty đa quốc gia - hay nhất là cũng một lúc - để buộc họ im tiếng trước các vụ lạm dụng.

Thời điểm của phản ứng "quần chúng" đột ngột này, do những người nổi tiếng khởi xướng - họ từng vui vẻ nhận tiền quảng của H&M - xảy đến sau các vụ trừng phạt phối hợp của Anh, Mỹ, EU và mới đây là Thụy Điển đối với quan chức TQ.

Tân Cương là gì và người Duy Ngô Nhĩ là ai?

Tân Cương, vùng đất rộng lớn nhất của Trung Quốc, sản xuất khoảng 1/5 lượng bông trên thế giới.

Có tên là Khu tự trị trên lý thuyết , nhưng trên thực tế sinh hoạt ở đây bị kiểm soát ngày càng chặt trong những năm gần đây.

Tân Cương là quê hương của hàng triệu người Uighur (Duy Ngô Nhĩ), thiểu số Hồi giáo gần gũi về văn hóa và sắc tộc với các quốc gia Trung Á.

Trong những thập niên gần đây, quá trình di cư ồ ạt của người Hán đến Tân Cương gây căng thẳng với người Duy Ngô Nhĩ gia tăng, có lúc bùng phát thành bạo lực chết người.

Trung Quốc nói cần phải có các biện pháp mạnh để chống lại chủ nghĩa ly khai và khủng bố.

Người Uighur cáo buộc có những hành vi tra tấn, cưỡng bức lao động và lạm dụng tình dục với họ.

Trung Quốc bác bỏ những cáo buộc này và nói rằng các trại chỉ là trung tâm dạy nghề giúp người dân địa phương thoát khỏi nghèo đói.