Chương trình tiêm vaccine của Ấn Độ thất bại nặng nề ra sao?

Sneha Marathe, 31 tuổi, đã phải mất nửa ngày mới đặt được lịch hẹn online để tiêm vaccine Covid.

"Đó là trò chơi 'ngón tay nhanh nhất sẽ thắng'," cô nói. "Những cái hẹn nhanh chóng hết sạch trong vòng ba giây." Nhưng bệnh viện đã hủy cái hẹn của cô vào phút cuối: họ không có vaccine. Marathe cố gắng quay lại lấy một cái hẹn khác.

Thanh niên 18-44 tuổi ở Ấn Độ phải đăng ký trên trang CoWin của chính phủ để được tiêm chủng. Với nhu cầu lấy hẹn chích ngừa vượt xa nguồn cung, người Ấn Độ am hiểu về công nghệ thậm chí đang viết mã để tìm cách lấy cho được cái hẹn.

Cô Marathe không viết được lập trình, nhưng cô nằm trong số hàng triệu người Ấn Độ có thể truy cập vào điện thoại thông minh hoặc internet, hiện là cách duy nhất để lấy hẹn - không giống như hàng trăm triệu người dân Ấn Độ khác.

Chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi dự trù sẽ tiêm chủng cho khoảng 960 triệu người Ấn Độ đủ điều kiện mà không có nguồn cung nào có thể đáp ứng nhu cần thiết - hơn 1,8 tỷ liều.

Tệ hơn nữa, sự thiếu hụt vaccine trầm trọng diễn ra trong bối cảnh làn sóng Covid chết người thứ hai đang hoành hành, và những cảnh báo về làn sóng thứ ba sắp xảy ra.

Kết hợp của những sai lầm - lập kế hoạch kém, chương trình đặt mua [vaccine] vá víu và giá cả không được kiểm soát - đã biến chiến dịch tiêm chủng vaccine của Ấn Độ trở thành một sân chơi không công bằng, các chuyên gia y tế công cộng nói với BBC.

Làm sao mà nhà sản xuất vaccine lớn nhất toàn cầu, thường được mệnh danh là "hiệu thuốc của thế giới" cho các loại thuốc gốc [generic drug], lại không có đủ vaccine cho chính mình?

Ấn Độ ngừng xuất khẩu vaccine, Nepal rơi vào khủng hoảng Covid

Ấn Độ nói 'đột biến kép' có thể khiến ca nhiễm Covid gia tăng

Cử tri Ấn Độ đi bầu bất chấp Covid-19 lây nhiễm ở mức kỷ lục

Một chiến lược vá víu

"Ấn Độ đã đợi đến tháng Giêng mới đặt mua vaccine, và đặt rất ít, trong khi họ có thể đặt hàng sớm hơn rất nhiều. Achal Prabhala, điều phối viên của AccessIBSA, tổ chức cổ súy cho việc tiếp cận vaccine ở Ấn Độ, Brazil và Nam Phi, nói.

Từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2021, Ấn Độ mua khoảng 350 triệu liều hai loại vaccine đã được phê duyệt - Oxford-AstraZeneca, được sản xuất với tên gọi Covishield bởi Viện Huyết thanh Ấn Độ (SII) và Covaxin bởi công ty Bharat Biotech của Ấn Độ. Với giá 2 đôla một liều, những vaccine này rẻ nhất trên thế giới, nhưng gần như không đủ để tiêm cho 20% dân số cả nước.

Tuyên bố rằng Ấn Độ đã đánh bại Covid, ông Modi thậm chí còn có động thái "ngoại giao vaccine", xuất khẩu nhiều vaccine hơn số đã được tiêm chủng ở Ấn Độ vào tháng Ba.

So sánh việc này với Hoa Kỳ hoặc EU, những nước đã đặt mua trước số liều cao hơn nhu cầu, gần một năm trước khi vaccine được sản xuất và phê chuẩn là an toàn để tiêm chủng.

"Việc đặt mua trước giúp các nhà sản xuất vaccine yên tâm là họ có thị trường, giúp họ dự liệu nguồn cung và số bán, đồng thời đảm bảo cho các chính phủ là nước họ sẽ có số lượng vaccine lớn càng nhanh càng tốt, sau khi thuốc tiêm được sản xuất xong". Ông Prabhala nói.

Không giống như Mỹ và Anh, Ấn Độ cũng đợi đến ngày 20/4 - bước sang làn sóng thứ hai - mới mở rộng dòng tài trợ 610 triệu đôla cho SII và Bharat Biotech để thúc đẩy sản xuất.

Một thất bại khác, theo Malini Aisola, người đồng sáng lập Mạng lưới Hành động Thuốc Tây Toàn Ấn Độ, là quyết định không tận dụng khả năng sản xuất rộng lớn của Ấn Độ - ví dụ, các nhà máy sinh học có thể được chuyển đổi thành hệ thống dây chuyền sản xuất vacine.

Một lần nữa, bốn công ty, trong đó có ba công ty do chính phủ làm chủ, chỉ mới được trao quyền sản xuất Covaxin gần đây, trong chương trình được tài trợ một phần từ công chúng.

Mặt khác, vào đầu tháng 4, các nhà phát triển Sputnik V của Nga đã ký hợp đồng sản xuất với một loạt công ty dược phẩm của Ấn Độ, được thiết lập để sản xuất vaccine.

Một thị trường rạn nứt

Với tư cách là người mua duy nhất thoạt đầu, chính phủ liên bang Ấn Độ đã có thể là một đòn bẩy lớn hơn nhiều trong việc định giá, bà Aisola nói.

"Việc tập trung mua hàng với số lượng lớn sẽ khiến giá giảm xuống dưới mức 2 đôla. Thay vào đó, giá vaccine hiện đã tăng lên", bà nói thêm.

Nhưng kể từ ngày 1/5, các tiểu bang và bệnh viện tư đã phải tự mua vaccine cho mình và thỏa thuận thẳng với các nhà sản xuất.

Các đảng đối lập gọi đây là một "trò lừa đảo", nói rằng chính phủ liên bang đã thoái thác trách nhiệm của mình, mở ra "sự cạnh tranh làm suy yếu giữa các bang".

Các tiểu bang phải trả giá gấp đôi - 4 đôla - so với giá 2 đôla của chính phủ liên bang cho một liều Covishield và gấp bốn lần cho một liều Covaxin - 8 đôla. Đây là sau khi hai công ty đã giảm giá cho các tiểu bang như một "cử chỉ từ thiện". Các tiểu bang cũng đang cạnh tranh để giành được nguồn cung khan hiếm bên cạnh các bệnh viện tư, nơi sẽ tính mức giá cao này cho khách hàng.

Kết quả là một thị trường thực sự thả nổi cho các loại vaccine đã được phát triển và sản xuất với cả nguồn tài trợ của nhà nước và tư nhân. Tại các bệnh viện tư, giá một liều tiêm hiện có thể lên tới 20 đôla.

Một số tiểu bang hiện đã công bố kế hoạch nhập khẩu các loại vaccine khác từ Pfizer, Moderna và Johnson & Johnson. Nhưng không nhà sản xuất nào có thể đảm bảo nguồn cung trong vài tháng tới vì các nước giàu hơn đã đặt hàng trước.

Vaccine Sputnik V đã được phê duyệt, nhưng vẫn chưa rõ khi nào mới được tung ra.

Thuốc chủng ngừa của Ấn Độ có nên đắt như vậy không?

SII và Bharat Biotech bị một số người cáo buộc là đã "trục lợi" giữa khi đại dịch đang diễn ra, đặc biệt là sau khi nhận được tài trợ từ công quỹ.

Nhưng những người khác nói rằng hai công ty này đã chấp nhận rủi ro đáng kể và lỗi thật ra nằm ở chính phủ. Ấn Độ là quốc gia duy nhất mà chính phủ liên bang không phải là người mua duy nhất và là một trong số ít quốc gia mà dân không được chủng ngừa miễn phí.

Nhưng các chuyên gia sức khỏe cộng đồng đồng ý rằng SII và Bharat Biotech cần minh bạch hơn về chi phí sản xuất và các hợp đồng thương mại.

Bà Aisola nói rằng SII cần tiết lộ cách họ chi 300 triệu đôla nhận được từ chương trình Covax quốc tế và Quỹ Gates, nhằm tài trợ vaccine cho các quốc gia có thu nhập thấp. SII đã không làm được như vậy, một phần là do Ấn Độ cấm xuất khẩu. Công ty này cũng đang phải đối diện với yêu cầu pháp lý từ AstraZeneca, vì đã không làm tròn cam kết sẽ gửi 50% nguồn cung của mình cho các quốc gia nghèo.

Các chuyên gia sức khỏe cộng đồng cũng kêu gọi phải xét kỹ hợp đồng của chính phủ Ấn Độ với Bharat Biotech, đặc biệt là kể từ khi Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Ấn Độ nói họ đã "chia sẻ" quyền sở hữu trí tuệ (IP) cho Covaxin, mà họ cùng công ty này phát triển. Nhưng giá vaccine của Bharat Biotech cao hơn - thường là gấp đôi - so với Covishield.

"Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Ấn Độ nói rằng đã chia sẻ quyền sở hữu trí tuệ nhưng họ đã ký thỏa thuận gì? Thỏa thuận này có cho họ [chính phủ] quyền phủ quyết bất kỳ điều khoản nào trong trường hợp khẩn cấp không?" Tiến sĩ Anant Bhan, một chuyên gia sức khỏe cộng đồng đặt câu hỏi.

Mặc dù Ấn Độ ủng hộ việc bỏ bản quyền vaccine do nước ngoài sản xuất, nhưng nước này không có động thái tương tự với Covaxin.

Trái ngược với quan điểm quốc tế của mình, Ấn Độ phản đối đề xuất từ ​​các nhà lãnh đạo đối lập về việc cấp phép bắt buộc và cho phép các công ty dược phẩm khác sản xuất vaccine đã được phê duyệt, cho rằng các biện pháp này sẽ "phản tác dụng".

Tiến sĩ Bhan đồng ý rằng ở giai đoạn này, cần có thời gian để chuyển giao công nghệ và xây dựng năng lực cho các công ty dược phẩm khác - nhưng ông cũng nói không rõ tại sao không có nỗ lực nào như vậy được thực hiện trước đó.

Chủng ngừa cho 70% trong dân số 1,4 tỷ người của Ấn Độ luôn là một bài toán dài về kế hoạch và sự kiên nhẫn. Nhưng với thành tích mạnh mẽ của nước này về tiêm chủng, đó không phải là một điều bất khả thi, Tiến sĩ Bhan nói.

Tuy nhiên, tại sao chính phủ lại chọn chỉ dựa vào hai công ty hiện đang có thể kiểm soát nguồn cung và định giá là một câu hỏi mà rất ít người có câu trả lời.

Biểu đồ do Shadab Nazmi soạn