Quốc hội Việt Nam bổ sung quy định tạm đình chỉ, mất quyền đại biểu

100% (461/461) đại biểu Quốc hội có mặt tại phiên họp hôm 17/2 đã biểu quyết thông qua luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội hôm 17/2, theo truyền thông Việt Nam.

Theo đó, Quốc hội sẽ bổ sung quy định liên quan việc tạm đình chỉ hoặc mất quyền đại biểu Quốc hội vào Luật Tổ chức Quốc hội.

Cụ thể, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong trường hợp đại biểu Quốc hội bị khởi tố bị can.

Đáng chú ý, đại biểu Quốc hội khi đang trong quá trình xem xét, xử lý hành vi vi phạm, có cơ sở xác định phải xử lý kỷ luật từ cảnh cáo trở lên cũng thuộc diện này.

Cảnh cáo là mức độ kỷ luật nhẹ thứ hai trong khung kỷ luật của Đảng, theo đó nhẹ nhất là "khiển trách", sau đó là "cảnh cáo", nặng hơn là "cách tất cả chức vụ trong Đảng" và cuối cùng, mức nặng nhất, thường dẫn đến các quyết định khởi tố, truy tố hình sự là "khai trừ ra khỏi Đảng".

Khoảng 97% số đại biểu Quốc hội khóa 15 là đảng viên.

Cũng theo luật mới, các đại biểu Quốc hội là cán bộ, công chức, viên chức khi bị cơ quan như thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án có văn bản đề nghị thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng ra nghị quyết tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu đó.

Các đại biểu này chỉ được khôi phục lại trách nhiệm và quyền hạn của mình khi được kết luận không vi phạm, không bị kỷ luật, hay cơ quan điều tra đình chỉ điều tra, vụ án, hoặc tòa án tuyên vô tội hay được miễn trách nhiệm hình sự.

Trong trường hợp bị xử lý kỷ luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định khôi phục quyền của đại biểu đó, hoặc có thể đề nghị Quốc hội bãi nhiệm đại biểu Quốc hội.

Với những Đại biểu Quốc hội bị kết tội bằng bản án, quyết định của tòa án thì đương nhiên mất quyền đại biểu Quốc hội kể từ ngày bản án, quyết định của tòa án có hiệu lực pháp luật.

Trước đó, theo giải trình quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quy định trong luật là nhằm cụ thể hóa Quy định số 148 của Bộ Chính trị về căn cứ tạm đình chỉ công tác trong trường hợp có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng.

Một số vụ ĐBQH bị đình chỉ, mất chức vụ

Một trong những trường hợp liên quan đến việc tạm đình chỉ nhiệm vụ đại biểu Quốc hội trong thời gian qua là trường hợp ông Lê Thanh Vân, người vào ngày 13/1 đã bị tòa án tuyên bảy năm tù giam.

Tháng 7/2024, khi cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thái Bình đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, lệnh bắt tạm giam, lệnh khám xét đối với ông Lê Thanh Vân để mở rộng vụ án ông Lưu Bình Nhưỡng.

Nhưng vì ông Vân đang là đại biểu Quốc hội, ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội, nên theo luật định, việc khởi tố, bắt giữ ông cần phải có ý kiến của Quốc hội.

Cụ thể, Luật tổ chức Quốc hội 2014 (chưa sửa đổi) quy định không được bắt, giam, giữ, khởi tố đại biểu Quốc hội, khám xét nơi ở và nơi làm việc của đại biểu Quốc hội nếu không có sự đồng ý của Quốc hội hoặc trong thời gian Quốc hội không họp, không có sự đồng ý của Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Việc đề nghị bắt, giam, giữ, khởi tố, khám xét nơi ở và nơi làm việc của đại biểu Quốc hội thuộc thẩm quyền của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.

Theo luật này, trường hợp đại biểu Quốc hội bị khởi tố bị can, thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu Quốc hội đó.

Vì thế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành một nghị quyết đồng ý với đề nghị khởi tố, bắt tạm giam, khám xét nơi ở, nơi làm việc đối với ông Lê Thanh Vân, đồng thời, tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu của ông này.

Trước vụ ông Vân, theo thống kê của BBC News Tiếng Việt, năm 2024, có tới ít nhất 18 đại biểu Quốc hội thôi nhiệm hoặc bị bãi nhiệm trong khóa 15.

Chẳng hạn, ngày 25/10/2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã miễn nhiệm chức vụ tổng Thư ký Quốc hội, ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu Quốc hội khóa 15 đối với ông Bùi Văn Cường.

Trước đó, ngày 2/5/2024, cũng trong một phiên họp bất thường, ông Vương Đình Huệ, Chủ tịch Quốc hội, bị miễn nhiệm cả chức vụ lẫn tư cách đại biểu Quốc hội.

Cũng tại kỳ họp bất thường nói trên, Quốc hội Việt Nam đã bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa 15 đối với ông Dương Văn Thái, người đã bị khởi tố và bắt giam trong vụ án liên quan đến công ty Thuận An.

Ông Thái thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang và là bí thư Tỉnh ủy của tỉnh này.

Cũng giống như ông Lê Thanh Vân, trước khi chính thức bị khởi tố, bắt giam vào ngày 1/5/2024 về tội "lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ", Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 26/4 cũng đã ra nghị quyết đồng ý khởi tố, bắt giam, đồng thời đình chỉ nhiệm vụ đại biểu ông Thái.

Hồi tháng 3/2024, Quốc hội đã triệu tập kỳ họp bất thường lần thứ 6, miễn nhiệm chức vụ chủ tịch nước nhiệm kỳ 2021-2026, cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu Quốc hội khóa 15 đối với ông Võ Văn Thưởng.

Cũng trong kỳ họp đó, Quốc hội cũng bãi nhiệm đại biểu đối với bà Hoàng Thị Thúy Lan, cựu Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, người trước đó đã bị khởi tố, tạm giam về tội "Nhận hối lộ" liên quan đến vụ án tại Tập đoàn Phúc Sơn.

Để có thể khởi tố, bắt giam bà Lan, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng làm động thái tương tự, đồng ý lệnh bắt và đình chỉ chức vụ.

Sau khi cơ quan điều tra khởi tố, cũng giống như ông Lê Thanh Vân, Dương Văn Thái, bà Hoàng Thị Thúy Lan cũng không được khôi phục lại nhiệm vụ, thay vào đó là Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội bãi nhiệm.

Như vậy, các đại biểu Quốc hội bị đình chỉ nhiệm vụ trong trường hợp cơ quan điều tra xin lệnh khởi tố, bắt giam, khám xét.

Luật mới sửa đổi bổ sung thêm quy định các đại biểu bị kỷ luật cảnh cáo trở lên, ngay cả đang trong thời gian xem xét kỷ luật, cũng bị tạm đình chỉ tư cách đại biểu, không đợi đến trước lúc có quyết định khởi tố, bắt giam.

Quốc hội khóa 15 cũng chứng kiến nhiều đại biểu được cho thôi nhiệm nhưng không chịu hình thức kỷ luật nào.

Chẳng hạn, tháng 2/2024, ông Trần Tuấn Anh, thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Khánh Hòa, được cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu.

Ông Trần Tuấn Anh, trước đó là Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tổ chức Trung ương, đã bị Đảng cho thôi giữ các chức vụ.

Một loạt các đại biểu Quốc hội là ủy viên Bộ Chính trị trong khóa 15 này cũng đã được Quốc hội cho thôi nhiệm sau khi thôi các chức vụ bên Đảng.

Ngoài các nhân vật đã nhắc ở trên như ông Vương Đình Huệ, Võ Văn Thưởng, Trần Tuấn Anh, còn có ông Phạm Bình Minh, Phó thủ tướng Thường trực, bà Trương Thị Mai, Thường trực Ban Bí thư, và đặc biệt là ông Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch nước.