Nga xâm phạm NATO, Trump hờ hững

Sau chiến dịch ngoại giao dồn dập nhằm kiến tạo hòa bình ở Ukraine và Gaza, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chuyển trọng tâm của mình vào các vấn đề nội địa. Trong khi đó, các nhà ngoại giao châu Âu, những người từng phấn khởi trước sự can dự của ông Trump vào các vấn đề NATO, giờ đây lại tỏ ra lo lắng, đặc biệt khi phản ứng của ông trước các vụ Nga xâm phạm không phận gần đây có phần mờ nhạt, theo Reuters.

Các quan chức Lầu Năm Góc hồi cuối tháng Tám đã ngồi lại với một nhóm nhà ngoại giao châu Âu và đưa ra một thông điệp cứng rắn: Mỹ dự định cắt giảm một phần viện trợ an ninh cho Latvia, Lithuania và Estonia, những quốc gia thành viên NATO giáp biên giới với Nga.

Theo một quan chức nắm rõ nội dung cuộc trao đổi, ông David Baker từ Lầu Năm Góc nói rõ hơn với nhóm này rằng châu Âu cần bớt phụ thuộc vào Mỹ. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, quân đội Mỹ sẽ chuyển trọng tâm sang các ưu tiên khác, như bảo vệ lãnh thổ quốc gia.

Một số nhà ngoại giao châu Âu lo ngại rằng động thái này, được đưa tin lần đầu cũng trong tháng Tám, có thể khiến Tổng thống Nga Vladimir Putin thêm tự tin.

Vào hôm 19/9, lo lắng của họ có thể đã trở thành sự thật.

Estonia cho hay các máy bay phản lực MiG-31 của Nga đã xâm phạm không phận nước này trong khoảng 10 phút, trước khi bị các tiêm kích F-35 của Ý xua đuổi. Nga phủ nhận việc xâm phạm không phận Estonia, nói rằng máy bay của họ bay qua vùng biển trung lập.

Vài giờ sau đó, các máy bay Nga lại bay sát một giàn khoan dầu của Ba Lan, theo tuyên bố từ Warsaw. Tuần trước, thiết bị bay không người lái (drone) của Nga cũng đã bị bắn hạ tại Ba Lan.

Phản ứng của Mỹ trước những vụ việc này cho đến nay vẫn khá hờ hững. Ông Trump không đề cập đến vụ xâm nhập gần nhất trong nhiều giờ, trước khi tuyên bố đó có thể là "rắc rối lớn".

Sau vụ việc tại Ba Lan tuần trước, ông đã đăng một dòng trạng thái đầy ẩn ý trên ứng dụng Truth Social: "Cùng xem nào!"

Các phản ứng của ông dường như phù hợp với một xu hướng mới.

Sau nhiều tháng đưa ra các ý tưởng nhằm giải quyết hoặc hòa giải một số cuộc xung đột nan giải nhất trên thế giới, ông Trump đã rút lui khỏi các hoạt động ngoại giao trong những tuần gần đây.

Thay vào đó, ông cho phép và trong một số trường hợp còn thúc ép các đồng minh phải đi đầu, chỉ đưa ra những lời hứa giúp đỡ xa vời.

Ông dần chuyển sự chú ý sang các vấn đề đối nội, như giải quyết tội phạm, đối đầu với cái mà ông gọi là chủ nghĩa cực đoan cánh tả bạo lực và cải tổ một chương trình thị thực quan trọng.

Quay lại phong cách cũ

Sau một mùa hè ngoại giao dồn dập, bao gồm cả việc đón tiếp ông Putin tại Alaska, ông Trump đã nói với các nhà lãnh đạo châu Âu rằng họ phải áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn lên những bên mua dầu của Nga nếu muốn Washington siết chặt trừng phạt tài chính đối với Moscow trong cuộc chiến ở Ukraine.

Sau khi dành vài tháng đầu nhiệm kỳ để tìm cách đạt được thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và lực lượng Hamas, gần đây ông đã phớt lờ những động thái của Israel, vốn dường như đang phá hoại khả năng đạt được một thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến ở Gaza.

Các quan chức Nhà Trắng đã phản đối khi Israel ném bom một văn phòng của Hamas ở lãnh thổ của đồng minh Mỹ là Qatar, nhưng không có hành động cụ thể nào.

Khi Israel phát động một cuộc tiến công quân sự gây tranh cãi vào Thành phố Gaza, ông Trump đã không phản đối, ngay cả khi các đồng minh châu Âu và Ả Rập lên án động thái này, vốn có nguy cơ làm đổ vỡ các cuộc đàm phán hòa bình.

Việc ông Trump thận trọng với sự can dự của Mỹ vào các cuộc xung đột lớn không phải là điều quá ngạc nhiên. Trong hai năm tranh cử, ông đã lập luận rằng quân đội Mỹ đang bị dàn trải quá mức. Các đối thủ chính trị đã gọi ông là một người theo chủ nghĩa biệt lập.

Tuy nhiên, vào mùa hè vừa qua, một ông Trump khác đã xuất hiện.

Trước sự không hài lòng của một số đồng minh chính trị bảo thủ, ông đã ném bom các cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran để hỗ trợ cuộc không chiến của Israel vào tháng Sáu.

Tại một hội nghị của NATO ở Hà Lan sau đó, ông đã ra dấu hiệu rằng sẽ gửi thêm các hệ thống phòng thủ Patriot cho Ukraine. Đến tháng Bảy, ông đã tăng cường đe dọa áp đặt các lệnh trừng phạt và thuế quan nhắm vào Moscow.

Giờ đây, các nhà phân tích nhận định rằng ông Trump đang trở lại với phong cách cũ.

Ông Aaron David Miller, một nhà ngoại giao kỳ cựu của Mỹ và là thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định ông Trump có thể đã nhận ra rằng các cuộc xung đột này nan giải hơn mình tưởng.

"Ông ấy không có hứng thú làm bất cứ điều gì trừ khi thấy rằng việc bỏ ra công sức và nguồn lực chính trị sẽ mang lại kết quả xứng đáng," ông Miller nói.

Nhà Trắng không phản hồi ngay lập tức yêu cầu bình luận của Reuters.

Vị tổng thống thất thường, các nhà ngoại giao kiệt sức

Sự thay đổi mới nhất của Tổng thống Trump có thể dễ dàng đảo ngược bất cứ lúc nào. Vào tháng Tư và tháng Năm, ông đã công khai gợi ý về việc rút khỏi cuộc chiến ở Ukraine, nhưng sau đó lại tái can dự mạnh mẽ vào vấn đề này.

Hơn nữa, việc Nhà Trắng rút lui không phải là tuyệt đối. Trong những tuần gần đây, một số vũ khí của Mỹ đã bắt đầu được chuyển đến Ukraine như một phần của sáng kiến hỗ trợ an ninh Mỹ-NATO có tên là PURL.

Tuy vậy, các nhà phân tích vẫn bày tỏ lo ngại rằng phản ứng thiếu quyết liệt của Mỹ đối với những hành động khiêu khích gần đây của Nga sẽ khuyến khích ông Putin có những bước đi hung hăng hơn.

"Việc Mỹ rút lui hơn nữa sẽ dẫn đến những hành động khiêu khích hơn từ Putin, bởi ông ta sẽ thấy châu Âu yếu hơn vì có thể bị chia rẽ, đặc biệt là khi không có Mỹ đứng sau hỗ trợ," ông Alex Plitsas, một thành viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định.

Một số nhà ngoại giao châu Âu tại Washington đã bày tỏ sự mệt mỏi với thái độ thất thường của ông Trump đối với Nga và cho rằng nếu ông lại thể hiện sự cứng rắn hơn, điều đó có thể không đáng tin.

Các nhà ngoại giao này cho hay trong mùa hè qua, bầu không khí trông khác hẳn. Tại hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng Sáu, ông Trump đã hết lời ca ngợi các nhà lãnh đạo châu Âu và ngay tháng sau đó đã liên tục đe dọa Nga bằng các lệnh trừng phạt trực tiếp và thứ cấp cũng như đồng ý thành lập PURL.

Nhưng hội nghị thượng đỉnh với ông Putin lại diễn ra không như mong đợi, không tạo ra bước đột phá nào và trở thành một bước lùi lớn cho Kyiv: Ông Trump rời cuộc họp với tuyên bố ngừng bắn ở Ukraine không phải là điều kiện tiên quyết cho một nền hòa bình lâu dài - một quan điểm của ông Putin, nhưng không phải của các đồng minh châu Âu.

Theo hai quan chức, trong một cuộc gọi căng thẳng vào ngày 4/9 với các đối tác châu Âu, ông Trump lập luận rằng các quốc gia châu Âu đang mong đợi Mỹ "giải cứu" họ, trong khi bản thân họ vẫn đang hỗ trợ cỗ máy chiến tranh của Nga bằng cách mua dầu của nước này.

Tuần sau đó, ông Trump nói với các quan chức EU rằng họ nên áp thuế 100% lên Trung Quốc và Ấn Độ để trừng phạt việc họ mua dầu Nga. Một quan chức cho rằng ông Trump coi động thái này là một điều kiện tiên quyết cho hành động của Mỹ.

Những người ủng hộ ông Trump nói rằng ông chỉ đang yêu cầu châu Âu tự đứng lên bảo vệ an ninh của mình.

Tuy nhiên, một số nhà ngoại giao lại cảm thấy đây là một cái bẫy.

Các biện pháp như vậy sẽ rất khó để thông qua nhanh chóng trong bộ máy quan liêu của EU, đặc biệt khi khối này ưu tiên trừng phạt hơn thuế quan. Hai nhà ngoại giao cấp cao của châu Âu tại Washington cũng lưu ý rằng gần đây ông Trump đã nói về việc giảm bớt rào cản thương mại với Ấn Độ.

Chưa rõ liệu vụ xâm nhập của Nga vào Estonia hôm 19/9 có làm thay đổi tính toán của ông Trump đối với Nga hay không.

Chính phủ của ông dường như không bị lay chuyển trước một lá thư từ các nhà lập pháp Estonia, Lithuania và Latvia tuần trước, yêu cầu xem xét lại kế hoạch loại bỏ một số viện trợ an ninh của ông Trump.

"Nhiều đồng minh châu Âu của chúng tôi nằm trong số những quốc gia giàu có nhất thế giới. Họ hoàn toàn có khả năng tự tài trợ cho những chương trình này nếu họ muốn," một quan chức Nhà Trắng nói.