Thaksin - Hun Sen: Mối quan hệ rạn nứt ẩn sau xung đột Thái Lan - Campuchia

Trong lịch sử, Thái Lan và Campuchia thi thoảng xảy ra xung đột.

Hai nước có chung đường biên giới dài, phần lớn được rừng rậm che phủ, với nhiều khu vực mà cả hai bên đều tuyên bố chủ quyền. Trong quá khứ, cũng từng có những vụ đụng độ nghiêm trọng - vào các năm 2008 và 2011, các cuộc giao tranh ở quy mô tương tự đã khiến 40 người thiệt mạng.

Tuy nhiên, những căng thẳng đó đã được hạ nhiệt tương đối nhanh chóng.

Ngay cả gần đây nhất là vào tháng 5/2025, sau vụ khiến khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng, cả hai bên đều bày tỏ mong muốn ngăn ngừa bạo lực leo thang, với các cuộc họp giữa các chỉ huy quân đội hai nước nhằm làm dịu căng thẳng.

Nhưng, vào ngày 24/7, xung đột đã bùng phát. Chính quyền Thái Lan cho biết 14 người, gồm 13 thường dân và một binh sĩ, đã thiệt mạng.

Về phía Campuchia, tỉnh trưởng Met Measpheakdey của tỉnh Oddar Meanchey sáng 25/7 nói với báo Fresh News rằng đã có 1 dân thường và 5 người khác bị thương.

Vậy tại sao vụ đụng độ biên giới lần này - bắt đầu sau khi 5 binh sĩ Thái Lan bị thương trong một vụ nổ mìn vào hôm 23/7 - lại lan rộng trở thành một cuộc khủng hoảng lớn như vậy?

Quan hệ giữa hai nước đã xấu đi rõ rệt vào tháng trước, khi Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen khiến Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra vô cùng bẽ mặt khi tiết lộ cuộc trò chuyện điện thoại giữa họ về vấn đề biên giới đang tranh chấp.

Trong cuộc nói chuyện, bà Paetongtarn gọi ông Hun Sen là "chú", và chỉ trích một trong những chỉ huy quân sự của Thái Lan, gây ra sự phẫn nộ trong công chúng. Rồi sau đó, bà đã bị đình chỉ chức vụ thủ tướng và Tòa án Hiến pháp Thái Lan đang xem xét yêu cầu bãi nhiệm bà.

Không rõ tại sao ông Hun Sen lại chọn làm như vậy, làm tan vỡ mối quan hệ cá nhân thân thiết kéo dài hàng thập niên giữa hai gia đình.

Nhiều người đã chỉ trích bà Paetongtarn về cuộc trò chuyện với ông Hun Sen. Bà dường như tin là mình có khả năng giải quyết bất đồng giữa họ bằng cách dựa vào tình bạn của ông Hun Sen với cha bà, cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra.

Trước đây, tình bạn đó đã bị những người phản đối ông Thaksin lợi dụng để cáo buộc ông đặt lợi ích của Campuchia lên trên lợi ích của Thái Lan.

Năm 2014, khi chính phủ do em gái của ông Thaksin là bà Yingluck đứng đầu bị lật đổ bởi một cuộc đảo chính quân sự, ông Hun Sen đã cho phép hàng chục người ủng hộ bà Yingluck ẩn náu ở Campuchia.

Hai quốc gia cũng từng hợp tác trong một số lĩnh vực ít được biết đến.

Tháng 11/2024, Thái Lan đã trục xuất sáu nhà bất đồng chính kiến người Campuchia, cùng với một trẻ nhỏ, về lại Campuchia, nơi họ ngay lập tức bị bỏ tù. Tất cả đều được Liên Hợp Quốc công nhận là người tị nạn.

Năm 2020, một nhà hoạt động trẻ tuổi người Thái Lan tên Wanchalerm Satsaksi đã chạy trốn sang Campuchia, nhưng đã bị bắt cóc và mất tích, được cho là do các đặc vụ Thái Lan.

Rồi vụ bắn chết một lãnh đạo đối lập Campuchia giữa ban ngày ở trung tâm Bangkok hồi tháng 1/2025 cũng được các nhà hoạt động coi là kết quả của sự thỏa thuận giữa các lực lượng an ninh hai nước.

Trong bối cảnh này, việc rò rỉ cuộc trò chuyện của bà Paetongtarn dường như đã khiến gia đình Shinawatra hoàn toàn bất ngờ.

Những phản ứng từ cả ông Thaksin và bà Paetongtarn đều cho thấy cảm giác bị phản bội. Điều này đã dẫn đến một cuộc khẩu chiến ngày càng gay gắt giữa hai nước.

Nhưng mọi việc không dừng lại ở lời nói suông.

Cảnh sát Thái Lan cũng đã bắt đầu điều tra các doanh nhân quyền lực của Campuchia bị cáo buộc có liên quan đến các trung tâm cờ bạc và lừa đảo trá hình, trong khi hoạt động thương mại trị giá hàng tỷ đô la mỗi năm đã dừng lại.

Tại biên giới, nguy cơ xảy ra các cuộc đụng độ nghiêm trọng hơn giữa quân đội hai nước đang gia tăng.

Nhưng thay vì lùi bước, ông Hun Sen dường như đã chớp lấy cơ hội này để tăng thêm lời lẽ chống lại Thái Lan và đặc biệt là nhắm vào gia đình Shinawatra.

Chủ tịch Thượng viện Campuchia tuyên bố đang sở hữu các tài liệu mật có thể buộc tội ông Thaksin - những tài liệu mà ông Hun Sen cho rằng thậm chí có thể chứng minh rằng ông Thaksin đã xúc phạm chế độ quân chủ, một tội danh có thể bị án phạt tù nặng ở Thái Lan.

Chính phủ Thái Lan đã đáp trả bằng cách trục xuất đại sứ Campuchia vào ngày 23/7 và triệu hồi đại sứ của họ, tạo tiền đề cho cuộc đối đầu mới nhất.

Hiện tại, cả hai bên đều không muốn lùi bước. Cả hai nước đều thiếu một ban lãnh đạo đủ mạnh mẽ và tự tin để thỏa hiệp.

Tại Campuchia, Thủ tướng Hun Manet – con trai của cựu lãnh đạo độc tài Hun Sen – vẫn còn thiếu kinh nghiệm và chưa thực sự nắm giữ quyền lực độc lập.

Trong khi đó, ông Hun Sen có vẻ sẵn sàng thúc đẩy căng thẳng leo thang nhằm củng cố hình ảnh dân tộc chủ nghĩa và ảnh hưởng chính trị của mình.

Về phía Thái Lan, chính phủ liên minh bấp bênh do đảng của ông Thaksin làm nòng cốt đang phải đối mặt với một nền kinh tế trì trệ và chao đảo trước mối đe dọa từ thuế quan của Mỹ. Chính phủ này không thể tỏ ra yếu đuối khi đối đầu với Campuchia.

Campuchia cũng đang phải vật lộn với nền kinh tế khó khăn.

Quốc gia này chưa bao giờ hoàn toàn phục hồi sau đại dịch và ngành du lịch - một trụ cột của nền kinh tế - đã bị ảnh hưởng do sự vắng bóng của du khách Trung Quốc vì sợ bị bắt cóc và bị ép làm việc tại các trung tâm lừa đảo.

Và - giống như Thái Lan - giờ đây, mối đe dọa từ thuế quan của Mỹ đang tác động tiêu cực hơn nữa đến nền kinh tế Campuchia.

Nhưng cả hai quốc gia đều có những chính trị gia lão luyện như Hun Sen và Thaksin, những người gần như chắc chắn có thể, khi cả hai đều sẵn sàng, tìm ra lối thoát cho cuộc khủng hoảng này.

Chúng ta cũng sẽ phải xem liệu các thành viên khác của ASEAN có can thiệp vào cuộc xung đột này để tìm cách thuyết phục cả hai bên hạ nhiệt căng thẳng hay không.

Đó vốn là mục tiêu chính của ASEAN - tránh xảy ra xung đột giữa các thành viên - và sẽ là ưu tiên của một số quốc gia ASEAN trong thời điểm hiện tại, nhằm giúp hai nước này giải quyết mâu thuẫn.

Điều vẫn còn là một bí ẩn lúc này là vì sao ông Hun Sen lại quyết định phá hủy tình bạn và thổi bùng xung đột.

Có thể là do quyết định của Thái Lan trong năm nay nhằm gây áp lực lên các trung tâm lừa đảo, hoặc tham vọng của ông Thaksin trong việc hợp pháp hóa cờ bạc, đe dọa ngành casino béo bở của Campuchia.

Hoặc cũng có thể là điều đơn giản hơn: một một nước cờ yếm trá của một trong những chính trị gia lọc lõi nhất châu Á, khi từ bỏ một đồng minh như Thaksin, người đã mất đi phần lớn ảnh hưởng ở Thái Lan, đồng thời đánh bóng hình ảnh dân tộc chủ nghĩa của mình trong mắt người dân Campuchia.