Lo Nga gây hấn, người Ba Lan đổ xô học quân sự

Cách biên giới Nga 6 km ở miền bắc Ba Lan, quản trị viên văn phòng Agnieszka Jedruszak đang đào chiến hào. Nỗi lo sợ chiến tranh với Nga đã thôi thúc cô học cách tự bảo vệ gia đình, bao gồm cả cậu con trai 13 tuổi của mình, Reuters đưa tin.

Hàng ngàn người Ba Lan giống như Jedruszak đang đăng ký tham gia huấn luyện quân sự tình nguyện.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh quân đội Ba Lan đang nỗ lực tuyển mộ cả binh sĩ chuyên nghiệp lẫn tình nguyện viên, khi những lo ngại về hành động gây hấn quân sự của Nga ngày càng leo thang.

"Tôi có thể làm bất cứ điều gì để bảo vệ con mình," cô Jedruszak nói, trong bộ quân phục với khuôn mặt được sơn ngụy trang. "Và tôi chắc chắn muốn chiến đấu để bảo vệ thằng bé."

Đối với nhiều người Ba Lan - quốc gia từng phải chịu sự thống trị của Moscow dưới thời Liên Xô trong nhiều thập kỷ - nỗi sợ hãi về sự thù địch của Nga luôn hiện hữu.

Những lo ngại này càng trở nên lớn hơn trong tuần này sau khi Ba Lan bắn hạ thiết bị bay không người lái (drone) của Nga trong không phận nước mình vào hôm 10/9. Đây là lần đầu tiên một thành viên NATO được biết là đã nổ súng trong cuộc chiến giữa Nga và Ukraine.

Về phía mình, Điện Kremlin cáo buộc các nước phương Tây có "sự phản ứng thái quá" và thù địch với Nga, đồng thời khẳng định Nga không gây ra mối đe dọa nào cho họ. Điện Kremlin đã từ chối bình luận về vụ drone.

Khóa huấn luyện quân sự mà Jedruszak tham gia diễn ra tại Braniewo, một thao trường dành cho xe tăng K-2 của Hàn Quốc.

Khu vực này nằm giữa rừng và những bãi cát, nơi tiếng gầm rú của động cơ xe tăng và những mệnh lệnh dứt khoát vang vọng khắp không gian.

Ba Lan đã đặt mua 180 chiếc xe tăng K-2 vào năm 2022 trong một thỏa thuận hợp tác quân sự lớn.

Jedruszak chia sẻ rằng mặc dù cố gắng tập trung vào cuộc sống thường ngày, cô muốn chuẩn bị cho "hiện thực mới".

"Trong tâm trí tôi luôn nghĩ rằng điều gì đó có thể xảy ra," người phụ nữ 36 tuổi này nói với Reuters về vụ drone của Nga,

Hơn 20.000 người Ba Lan đã đăng ký huấn luyện quân sự tình nguyện trong bảy tháng đầu năm 2025, một con số kỷ lục tương tự như năm ngoái, theo Đại tá Grzegorz Wawrzynkiewicz - lãnh đạo Trung tâm Tuyển dụng Quân sự Trung ương Ba Lan.

Ông nghĩ sẽ có khoảng 40.000 tình nguyện viên hoàn thành khóa huấn luyện quân sự vào cuối năm nay, tăng gấp đôi so với con số 16.000 của năm 2022.

Điều này cho thấy sự gia tăng đáng kể trong việc người dân tham gia vào các hoạt động quân sự kể từ khi Nga xâm lược Ukraine.

Kể từ khi cuộc chiến bắt đầu vào năm 2022, Ba Lan đã tăng chi tiêu quốc phòng lên gấp đôi, từ 2.2% GDP lên 4.7% GDP trong năm nay. Đây là tỷ lệ chi tiêu quân sự cao nhất trong số 32 quốc gia thành viên NATO, vượt xa các cường quốc châu Âu khác như Đức, Pháp và Anh.

Việc ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng, người từng tỏ ra nghi ngờ về sự sẵn lòng bảo vệ các đồng minh NATO, đã làm dấy lên những lo ngại của châu Âu về mức độ tin cậy của các cam kết an ninh từ phía Mỹ.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, người từng lớn lên dưới chế độ Cộng sản, đã tiên phong kêu gọi các nhà lãnh đạo châu Âu chịu trách nhiệm nhiều hơn về quốc phòng của chính họ.

"Đối với các quốc gia chưa từng trải qua ký ức về sự chiếm đóng của Nga hay Liên Xô, họ sẽ khó hình dung được điều mà các nước khác đang chiến đấu để bảo vệ," Gustav Gressel, một chuyên gia về Nga và chính sách quốc phòng tại Học viện Quốc phòng ở Vienna (Áo), bình luận.

Những thay đổi đang diễn ra

Vì lo ngại trước mối đe dọa từ phía đông, Ba Lan đã khởi công "Lá chắn phía Đông" dài gần 650 km dọc biên giới với Belarus và vùng lãnh thổ Kaliningrad của Nga vào tháng 5/2024. Công trình này kết hợp các hàng rào chống tăng như "chông nhím" với hệ thống giám sát và tác chiến điện tử hiện đại.

Chính phủ của Thủ tướng Tusk cũng đang điều chuyển các đơn vị quân đội về phía đông để tận dụng nguồn nhân lực dồi dào hơn.

"Mọi người sẽ làm việc và phục vụ tại chính những nơi mà họ sẽ bảo vệ ngôi nhà của mình," Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Pawel Zalewski nói.

Các quan chức cho biết việc tái cấu trúc quân đội Ba Lan tập trung vào khả năng cơ động, trang bị bọc thép, phòng không và hoạt động hậu cần.

Ông Wawrzynkiewicz, người đứng đầu cơ quan tuyển dụng, cho hay những nỗ lực này nhằm tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu và hiện diện quân sự gần biên giới cũng như tạo cơ hội việc làm tại địa phương, một khu vực vốn thường có tỷ lệ thất nghiệp cao.

Việc tham gia huấn luyện quân sự không tự động đồng nghĩa với việc người dân phải phục vụ trong một cuộc chiến tranh. Chương trình này được thiết kế linh hoạt, theo các quan chức.

Tình nguyện viên có thể lựa chọn trở thành quân nhân chuyên nghiệp, gia nhập Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ (WOT), hoặc ở lại lực lượng dự bị động viên hoặc dự bị thường xuyên.

Những người tham gia WOT thường phục vụ bán thời gian tại khu vực của họ và có thể được triệu tập trong các tình huống khẩn cấp hoặc khi mối đe dọa gia tăng, bao gồm thiên tai hoặc khủng hoảng biên giới.

Ví dụ như khi Belarus đã đưa hàng chục ngàn người di cư đến biên giới Ba Lan vào năm 2021, trong thời điểm căng thẳng với EU.

Các tình nguyện viên được huấn luyện cùng với các binh sĩ chuyên nghiệp nhưng không phục vụ trong các đơn vị chính quy trừ khi họ chính thức nhập ngũ.

Cấu trúc này giúp Ba Lan xây dựng một lực lượng có thể mở rộng quy mô, sẵn sàng hỗ trợ chiến lược phòng thủ của đất nước khi cần thiết, tương tự như các hệ thống đã được áp dụng ở Lithuania và Đức.

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Cezary Tomczyk nói với Reuters rằng, ngay cả khi công nghệ chiến trường ngày càng phát triển, việc huấn luyện đủ nhân lực vẫn là yếu tố sống còn đối với khả năng tự vệ của Ba Lan.

"Khi có chiến tranh hoặc một mối đe dọa cận kề, những điều cơ bản nhất mới là thứ quan trọng: đó là nhiên liệu, đạn dược và con người," ông nhấn mạnh.

Cách biệt quân sự

Theo ước tính của NATO, Ba Lan hiện có lực lượng quân đội lớn thứ ba trong liên minh, sau Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ, với 216.000 quân nhân.

Tuy nhiên, con số này vẫn còn nhỏ hơn rất nhiều so với quân đội Nga. Tổng thống Vladimir Putin đã ra lệnh tăng thêm 180.000 lính, nâng tổng số quân thường trực của Nga lên 1,5 triệu người.

Ba Lan đã nhanh chóng tăng quy mô lực lượng vũ trang trong những năm gần đây, từ vị trí thứ chín của NATO vào năm 2014. Nước này có kế hoạch tăng thêm gần một phần ba quân số trong thập kỷ tới.

Mặc dù dân số đang già hóa và thu hẹp là một thách thức, các quan chức hy vọng những sáng kiến mới sẽ giúp vượt qua khó khăn này.

Trong khi một số thành viên NATO ở châu Âu như Phần Lan và các quốc gia vùng Baltic cũng đang phát triển quân đội, các cường quốc truyền thống như Đức và Anh lại gặp khó khăn.

Dù tăng chi tiêu quốc phòng và hiện đại hóa, Đức vẫn còn khoảng 20.000 vị trí còn trống và có tỷ lệ bỏ ngũ cao.

Quân đội Đức hiện có khoảng 180.000 quân nhân, thấp hơn mục tiêu 203.000 của năm 2018 và xa mục tiêu 260.000 mà Bộ trưởng Quốc phòng Boris Pistorius đề xuất gần đây.

Dù đã đưa ra nhiều sáng kiến nhằm giữ chân quân nhân, Anh vẫn đang phải vật lộn với tình trạng thiếu người nhập ngũ và tinh thần thấp.

Hiện tại, Lục quân Anh chỉ có khoảng 71.000 binh sĩ chính quy được huấn luyện, con số nhỏ nhất trong hơn 300 năm, giảm mạnh so với mức 102.000 người vào năm 2010.

Theo ông Gressel, nhà nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Quốc gia Vienna, những người Đông Âu có xu hướng sẵn sàng nhập ngũ hơn các nơi khác trên lục địa.

"Họ sẵn sàng chiến đấu hơn vì họ không thể bỏ chạy," ông nhận định.

Sự tự chủ của châu Âu

Sự hoài nghi của ông Trump đối với NATO và thái độ phản đối Ukraine gia nhập khối đã khiến các đồng minh phải đánh giá lại chiến lược phòng thủ của mình.

Các quốc gia châu Âu đã nhận thức được mối đe dọa ngày càng tăng và đã tăng chi tiêu quân sự, bao gồm cả các sáng kiến phòng thủ khu vực như SAFE (hành động an ninh cho châu Âu).

Tuy nhiên, một phân tích vào tháng Sáu của Hội đồng Đại Tây Dương, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, kết luận rằng khả năng ứng phó với Nga của NATO vẫn phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của Mỹ, đặc biệt là về máy bay chiến đấu, tên lửa và hệ thống phòng không.

Cuộc chiến ở Ukraine càng làm rõ hơn sự phụ thuộc này, khi công nghệ của Mỹ đang dẫn đầu trong các lĩnh vực mới nổi như trí tuệ nhân tạo, drone và mạng lưới vệ tinh.

Hơn nữa, không giống như Nga, hầu hết các quân đội châu Âu đều thiếu lực lượng dự bị mạnh, khiến họ khó có thể duy trì sức chiến đấu khi chịu tổn thất nặng nề trong thời gian dài.

"Mọi cuộc xung đột đều cho thấy một điều: lực lượng dự bị luôn giành chiến thắng, đặc biệt là trong các cuộc chiến kéo dài," Đại tá Pawel Wronka, trợ lý quân sự cho Phó Tham mưu trưởng thứ nhất của Quân đội Ba Lan, cho hay.

Vào tháng Hai, Thủ tướng Tusk đã công bố một chương trình mới, sẽ bắt đầu từ năm sau, nhằm cung cấp khóa huấn luyện quân sự và dân phòng tình nguyện với mục tiêu huấn luyện tổng cộng 100.000 người vào năm 2027.

Theo ước tính của NATO, Nga cần thêm vài năm nữa để sẵn sàng cho một cuộc chiến với phương Tây.

"Khoảng thời gian đó cũng chính là mục tiêu của chúng tôi," Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Zalewski nói.

"Chúng tôi đã sẵn sàng đối mặt với mối đe dọa hiện hữu ngay hôm nay, và đang chuẩn bị cho những mối đe dọa sẽ đến trong tương lai."