Thỏa thuận Mỹ-Nhật có ý nghĩa gì đối với châu Á và thế giới?

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gọi thỏa thuận mà ông đạt được với Nhật Bản là "thỏa thuận thương mại lớn nhất trong lịch sử".

Có thể còn quá sớm để đưa ra những tuyên bố như vậy, nhưng đây chắc chắn là thỏa thuận quan trọng nhất kể từ khi ông Trump công bố thuế quan Ngày Giải phóng vào tháng Tư - sự kiện làm chao đảo thị trường chứng khoán và tạo ra sự hỗn loạn cho thương mại toàn cầu.

Sau nhiều tháng đàm phán, Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba cho biết ông kỳ vọng thỏa thuận này sẽ giúp ích cho nền kinh tế toàn cầu.

Đây là một tuyên bố đáng chú ý. BBC sẽ phân tích liệu điều đó có đúng không, và nếu có thì như thế nào?

Công ty Nhật Bản

Nhật Bản là nền kinh tế lớn thứ tư thế giới, đồng nghĩa với việc nước này chiếm một tỷ trọng lớn trong thương mại và tăng trưởng toàn cầu.

Tokyo nhập khẩu một lượng lớn năng lượng và thực phẩm từ nước ngoài và phụ thuộc vào xuất khẩu, trong đó có hàng điện tử, máy móc và ô tô.

Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Nhật Bản.

Một số chuyên gia đã cảnh báo rằng thuế quan của ông Trump có thể khiến quy mô kinh tế Nhật Bản giảm đến một điểm phần trăm, đẩy nước này vào suy thoái.

Với mức thuế thấp hơn, các nhà xuất khẩu sẽ có thể kinh doanh tại Mỹ với chi phí rẻ hơn so với lúc ông Trump giữ nguyên lời đe dọa tăng thuế trước đó.

Và thỏa thuận này mang lại sự chắc chắn, giúp các doanh nghiệp lên kế hoạch.

Thông báo này cũng giúp đồng yên Nhật mạnh lên so với đồng đô la Mỹ, mang lại cho các nhà sản xuất sức mua lớn hơn để mua nguyên liệu thô cần thiết để mở rộng kinh doanh.

Thỏa thuận với Mỹ đặc biệt có lợi cho các hãng ô tô lớn của Nhật Bản như Toyota, Honda và Nissan.

Trước đây, các nhà nhập khẩu Mỹ phải chịu mức thuế 27,5% khi mua xe từ Nhật Bản.

Mức thuế này hiện đang được giảm xuống còn 15%, có khả năng khiến ô tô Nhật Bản trở nên cạnh tranh hơn về giá so với các đối thủ như Trung Quốc.

Tuy nhiên, giới sản xuất ô tô Mỹ đã tỏ ra không hài lòng với thỏa thuận này, lo ngại họ phải chịu mức thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ các nhà máy và nhà cung cấp của mình ở Canada và Mexico, so với mức thuế 15% của Nhật Bản.

Việc làm và nhiều thỏa thuận hơn

Để đổi lấy việc giảm thuế đối ứng, Nhật Bản đã đề xuất đầu tư 550 tỷ đô la vào Mỹ để hỗ trợ các công ty Nhật Bản "xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt trong các lĩnh vực then chốt như dược phẩm và chất bán dẫn", Thủ tướng Ishiba cho biết.

Nhật Bản vốn đã là một nhà đầu tư lớn tại Mỹ, nhưng số tiền này sẽ tạo thêm việc làm, sản xuất các sản phẩm chất lượng và thúc đẩy đổi mới.

Theo thỏa thuận, ông Trump cho hay Nhật Bản sẽ tăng cường mua các sản phẩm nông nghiệp từ Mỹ như gạo, vốn có thể giúp giải quyết tình trạng thiếu gạo của nước này - ngay cả khi điều đó có thể khiến nông dân nước này lo ngại mất thị phần.

Mức thuế 15% cũng là một chuẩn mực cho các đối tác khác như Hàn Quốc và Đài Loan đang đàm phán thương mại riêng với Mỹ.

Bộ trưởng Công nghiệp Hàn Quốc nói sẽ xem xét kỹ lưỡng các điều khoản mà Nhật Bản đã thỏa thuận với Mỹ khi ông đến Washington để tham dự các cuộc đàm phán thương mại quan trọng.

Nhật Bản và Hàn Quốc cạnh tranh trong các ngành công nghiệp như thép và ô tô.

Nhìn rộng hơn, thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Nhật Bản sẽ gây thêm áp lực lên các quốc gia khác - đặc biệt là các nhà xuất khẩu lớn của châu Á - để đạt được các thỏa thuận tốt hơn trước thời hạn ngày 1/8.

Các thỏa thuận với Việt Nam, Indonesia và Philippines đã được công bố.

Tuy nhiên, một số quốc gia châu Á sẽ chịu ảnh hưởng.

Các nền kinh tế nhỏ hơn như Campuchia, Lào và Sri Lanka là các nước xuất khẩu và họ hầu như không có gì để chào mời Washington về thương mại hoặc đầu tư.

Liệu Mỹ đã đạt được điều mình muốn?

Có thông tin cho rằng Mỹ đã kêu gọi Nhật Bản tăng chi tiêu quân sự.

Tuy nhiên, đặc phái viên về thuế quan của Tokyo đã làm rõ rằng thỏa thuận này không bao gồm bất kỳ điều gì liên quan đến chi tiêu quốc phòng.

Ông Ryosei Akazawa nói thêm rằng thuế quan đối với thép và nhôm sẽ vẫn ở mức 50%.

Mức thuế ở hai mặt hàng này có thể là một thắng lợi cho Nhật Bản, vì nước này xuất khẩu nhiều xe sang Mỹ hơn so với thép và nhôm.

Mỹ cũng đang chịu áp lực phải hoàn tất càng nhiều thỏa thuận thương mại trước vào đầu tháng Tám - thời hạn áp thuế mà họ tự đề ra.

Bên cạnh các cuộc đàm phán với Mỹ, các quốc gia có thể bắt đầu tìm kiếm các đối tác đáng tin cậy hơn ở những thị trường khác.

Cùng ngày Washington và Tokyo công bố thỏa thuận, Nhật Bản và châu Âu đã cam kết "hợp tác chặt chẽ hơn để chống lại sự ép buộc kinh tế và giải quyết các hành vi thương mại không công bằng", theo Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen.

Liên minh châu Âu vẫn chưa đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ.

"Chúng tôi tin tưởng vào khả năng cạnh tranh toàn cầu và điều đó sẽ mang lại lợi ích cho tất cả mọi người," bà von der Leyen nói.