Trump trở lại và cơ hội cho ngành chip Việt Nam

Các công ty nước ngoài đang đẩy nhanh phát triển lĩnh vực kiểm tra và đóng gói chip tại Việt Nam. Cùng lúc, các công ty trong nước cũng đang tăng cường đầu tư vào ngành này.

Diễn biến này xảy ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Bắc Kinh với phương Tây, đặc biệt là với Washington, ngày càng gia tăng. Theo Reuters, căng thẳng còn có khả năng leo thang hơn nữa dưới thời chính quyền ông Trump lần thứ hai.

Trong suốt chiến dịch tranh cử, ông Trump đã tuyên bố sẽ áp mức thuế 60% đối với các mặt hàng từ Trung Quốc vào Mỹ, cao hơn rất nhiều so với mức 7,5-25% mà ông đã áp trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Các giám đốc điều hành trong ngành bán dẫn nói với Reuters rằng sự dịch chuyển ra khỏi Trung Quốc đang diễn ra nhanh chóng.

Việt Nam đang là quốc gia phát triển hàng đầu trong ngành sản xuất hậu kỳ (kiểm định, lắp ráp,...) cho công nghiệp bán dẫn - ngành có trị giá 95 tỷ USD. Ngành hậu kỳ này ít sử dụng vốn hơn so với ngành tiền kỳ mang tính chiến lược đang do Trung Quốc và Đài Loan thống trị.

Cho Hyung-rae, Phó Chủ tịch công ty bán dẫn Hana Micron (Hàn Quốc) tại Việt Nam, cho biết công ty đang mở rộng tại quốc gia Đông Nam Á để đáp ứng yêu cầu của các khách hàng trong ngành đang muốn chuyển một số cở sở sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Công ty Hàn Quốc này đang đầu tư khoảng hơn 930 triệu USD cho đến năm 2026 để tăng cường hoạt động đóng gói cho chip phổ thông, công nghệ cũ (legacy chip), theo lời một nhân viên công ty nói với Reuters.

Năm 2023, nhà cung cấp dịch vụ kiểm định, đóng gói sản phẩm bán dẫn Amkor Technology có trụ sở tại Mỹ đã công bố kế hoạch trị giá 1,6 tỷ đô la để xây dựng một nhà máy rộng khoảng 20 ha ở Việt Nam mà họ cho rằng sẽ trở thành cơ sở rộng lớn và tiên tiến nhất của mình nhằm "cung cấp khả năng đóng gói sản phẩm bán dẫn thế hệ tiếp theo".

Amkor đã chuyển một số thiết bị từ nhà máy ở Trung Quốc sang Việt Nam, theo lời một giám đốc kinh doanh am hiểu về hoạt động của công ty tại Việt Nam.

Amkor đã không phản hồi các yêu cầu bình luận về việc chuyển giao máy móc của Reuters.

Intel, một ông lớn trong ngành, đã tổ chức triển lãm bán dẫn quy mô quốc tế tại Hà Nội. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có triển lãm bán dẫn tầm cỡ như vậy.

Quốc gia này cũng là nơi Intel đặt nhà máy lớn nhất làm hậu kỳ cho sản phẩm bán dẫn trong mạng lưới toàn cầu của Intel.

Các công ty trong nước

Sự tăng trưởng của Việt Nam trong phân khúc hậu kỳ của ngành bán dẫn đã được chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden thúc đẩy khi căng thẳng thương mại giữa Washington và Bắc Kinh leo thang.

Trong chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Joe Biden vào tháng 9/2023, hai nước đã ký thỏa thuận về đất hiếm - nhóm nguyên tố quan trọng bậc nhất của các sản phẩm bán dẫn.

Các nhà quan sát nhận định căng thẳng thương mại Mỹ-Trung sẽ tiếp tục diễn ra dưới chính quyền Trump 2.0.

Nhờ phần lớn vào các khoản đầu tư của các công ty nước ngoài, Việt Nam dự kiến sẽ có từ 8% đến 9% thị phần toàn cầu trong lĩnh vực lắp ráp, kiểm tra và đóng gói chip (ATP) vào năm 2032, tăng từ mức chỉ 1% trong năm 2022, theo báo cáo được công bố vào tháng 5/2024 từ Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Hoa Kỳ và Tập đoàn tư vấn Boston.

Các công ty nội địa cũng có thể đóng góp vào tăng trưởng của ngành này.

Ông Lê Đăng Dũng, cố vấn cấp cao của Tập đoàn Sovico, cho biết công ty này đang tìm kiếm đối tác nước ngoài để cùng đầu tư vào một cơ sở ATP tại Đà Nẵng.

Theo ba nguồn tin giấu tên trong FPT nói với Reuters, công ty này đang xây một nhà máy kiểm tra, thử nghiệm chip ở gần Hà Nội.

Một nguồn tin cho biết nhà máy 1.000 mét vuông dự kiến ​​sẽ bắt đầu hoạt động vào đầu năm sau với 10 máy kiểm tra và sẽ tăng gấp ba vào năm 2026, với mức đầu tư lên tới 30 triệu USD. Tuy nhiên, công ty vẫn đang tìm kiếm đối tác chiến lược.

Việt Nam cũng đặt mục tiêu trở thành người chơi trong lĩnh vực sản xuất chip tiền kỳ.

Các nguồn tin giấu tên trong Viettel chia sẻ với Reuters rằng tập đoàn viễn thông quân đội nhà nước này có kế hoạch xây dựng xưởng đúc chip đầu tiên của Việt Nam nhằm đáp ứng mục tiêu đầy tham vọng của chính phủ là có ít nhất một nhà máy hoạt động vào năm 2030.

Cả FPT lẫn Viettel đều không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Ưu và nhược điểm của Việt Nam trong ngành bán dẫn

Theo công ty tư vấn công nghệ Mỹ Gartner, ngành công nghiệp này sẽ có trị giá 1.000 tỷ USD vào năm 2030.

Chính phủ Việt Nam trong những năm gần đây đã thể hiện quyết tâm xây dựng một ngành công nghiệp bán dẫn mạnh mẽ và bền vững.

"Công nghiệp bán dẫn, chip bán dẫn đã có mặt trong hầu hết các thiết bị, mọi mặt của đời sống xã hội, đã, đang và sẽ thay đổi, định hình thế giới; ảnh hưởng to lớn tới an ninh kinh tế và an ninh quốc phòng," Cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin và truyền thông, Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Khắc Lịch trả lời báo giới đầu tháng 10/2024.

Cải thiện đầu tư công, tập trung vào mũi nhọn phát triển công nghiệp bán dẫn và thúc đẩy khối kinh tế tư nhân là những hướng đi cần thiết để Việt Nam phát triển mạnh hơn nữa về kinh tế, Tiến sĩ kinh tế Phạm Đỗ Chí bình luận trong bài viết gửi BBC vào tháng 7/2024.

Việt Nam có cả lợi thế lẫn thách thức trong sân chơi này khi là nước có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới, chỉ xếp sau Trung Quốc, theo Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS).

Như đã đề cập ở trên, đây là thành tố đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp bán dẫn, đặc biệt trong việc sản xuất các sản phẩm điện tử, viễn thông, và thiết bị công nghệ cao.

Các chuyên gia nhấn mạnh việc đảm bảo chuỗi cung ứng bán dẫn được ổn định, không bị ảnh hưởng bởi địa chính trị, chiến tranh là điều cực kỳ quan trọng.

Việc ông Biden ký thỏa thuận về đất hiếm với Việt Nam vào tháng 9/2023 được nhiều người cho là nhằm giảm sự phụ thuộc của chuỗi cung ứng bán dẫn vào Trung Quốc như hiện nay.

Dương Minh, nhà nghiên cứu về các công nghệ xe điện tại Đại học Washington (Mỹ), quan sát thấy các công ty bán dẫn đang dịch chuyển nhà máy từ Trung Quốc sang Ấn Độ, Việt Nam và các nước Đông Nam Á khác.

Ông nói với BBC hôm 13/11:

"Việt Nam có nguồn lao động giá rẻ, dồi dào, lại có vị trí thuận lợi để các công ty Trung Quốc tận dụng để lách thuế của Mỹ. Chính phủ đang cải thiện cơ sở hạ tầng để thu hút đầu tư, và các quy định 'lỏng lẻo' về môi trường cũng là một điểm hấp dẫn các công ty trong ngành này.

Tuy nhiên, khi so với Ấn Độ, Thái Lan hoặc Malaysia, tôi nghĩ tay nghề nhân công Việt Nam thấp hơn, nhất là khi ngành bán dẫn yêu cầu cao hơn so với ngành dệt may mà Việt Nam đang nằm trong top đầu."

Tuy có trữ lượng lớn, nhưng việc khai thác đất hiếm của Việt Nam hiện không được đánh giá là hiệu quả. Năm 2022, Việt Nam chỉ tách được 1.200 tấn đất hiếm, theo số liệu thống kê của USGS, thấp hơn so với ước tính trước đó của cơ quan này là 4.300 tấn.

Bên cạnh đó, xây dựng một chuỗi cung ứng đất hiếm, cạnh tranh được với giá rẻ cùng vị thế gần như độc tôn Trung Quốc trên thị trường toàn cầu là thách thức lớn. Quy trình tinh lọc đất hiếm rất phức tạp và Trung Quốc hiện kiểm soát nhiều công nghệ xử lý.

Một số chuyên gia từng nhận định trong sân chơi bán dẫn, Việt Nam được các nước khác tin tưởng nhờ vào vị thế địa lý, vai trò cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc và sự ổn định chính trị.

Thế nhưng, Việt Nam lại đang trải qua một năm 2024 với nhiều cơn "địa chấn chính trị". Và trước đó vào cuối 2023, việc khởi tố nhiều lãnh đạo doanh nghiệp vi phạm liên quan đến đất hiếm càng làm dấy lên nghi vấn về sự ưu tiên của giới lãnh đạo đối với chiến dịch chống tham nhũng so với sự phát triển ngành công nghiệp này.

Gần đây, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh đã bị Ban Chấp hành Trung ương Đảng cho thôi chức ủy viên Trung ương Đảng vào chiều 3/8, và bị Quốc hội miễn nhiệm chức bộ trưởng vào hôm 26/8.

Bộ Tài nguyên và Môi trường liên quan tới việc khai thác, sản xuất đất hiếm.

Theo Kinh tế gia Phạm Đỗ Chí, Việt Nam cần sửa soạn các chính sách kinh tế mới, chuẩn bị cho các rủi ro cũng như các tiềm năng thương mại với một chính phủ mới ở Washington DC.

Điểm then chốt là tập trung vào mũi nhọn phát triển công nghiệp bán dẫn đã được khởi xướng ý tưởng khi quan hệ hai nước được nâng lên thành đối tác chiến lược toàn diện, nhưng chưa có kế hoạch triển khai cụ thể.

"Mũi nhọn này sẽ được tập trung nguồn lực theo hai hướng: (1) đầu tư công phát triển hạ tầng công nghệ cần thiết cho công nghiệp bán dẫn, làm nền tảng để (2) phát triển kinh tế tư nhân-tư nhân hóa. Hai hướng tập trung nguồn lực này đều phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với 3 đột phá chiến lược là xây dựng hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và cải cách thể chế," ông Chí viết.