Thế nào là một World Cup 'xanh'?

Nhân loại đang đắm mình trong cơn cuồng nhiệt của World Cup. Hàng tỷ người được trông đợi sẽ theo dõi ít nhất một trận của giải đấu Qatar 2022 – một tỷ lệ đáng kể dân số trên toàn cầu.

Với lượng người xem khổng lồ như vậy, đã đến lúc chúng ta cần tiến hành xem xét kỹ lưỡng sự kiện lớn này, bao gồm cả phương diện tác động đến khí hậu. 

Qatar đã xây bảy sân vận động mới và tân trang lại sân vận động thứ tám cho vòng chung kết World Cup. Nước này cũng đã xây một sân bay mới, một hệ thống tàu điện ngầm, những con đường mới và khoảng 100 khách sạn mới tinh.

Dự kiến có khoảng 1,2 triệu du khách, phần lớn đến bằng đường hàng không, nhiều người ở lại các thành phố lân cận như Abu Dhabi và Dubai, từ đó đáp các chuyến bay đưa đón đến dự các trận đấu.

Trong nỗ lực biến kỳ World Cup 2022 trở thành sự kiện đầu tiên “hoàn toàn trung hòa carbon”, Qatar đã hứa hẹn sẽ có kế hoạch bù trừ (offset) khí thải để bù vào mức xả thải tăng vọt trong thời gian diễn ra World Cup. 

Tuy nhiên, nhiều người không cảm thấy thuyết phục. Một phân tích cho thấy giải đấu có thể kết thúc với lượng khí thải carbon cao gấp ba lần so với những gì Quatar xác nhận. 

Một phân tích khác chỉ ra rằng lượng khí thải carbon do các sân vận động mới gây ra trên thực tế là cao hơn khoảng tám lần, và chỉ trích mạnh mẽ rằng sự lạm dụng tiêu chuẩn tín chỉ carbon mới do các nhà tổ chức thiết lập là không tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. 

Một loạt các vụ khiếu nại về quảng cáo hiện đã được nộp đơn trên khắp một số quốc gia châu Âu liên quan tới việc Fifa quảng bá cho các tuyên bố của tổ chức này về trung hòa carbon, trong khi một số cầu thủ bóng đá đã gửi thư ngỏ đề nghị Fifa “bỏ đi” yêu cầu đó và chỉ dùng biện pháp bù trừ khi không còn cách nào khác.

Không thể phủ nhận rằng quy mô của thách thức là rất lớn. Một số người đặt câu hỏi liệu World Cup như chúng ta biết hiện nay - với các đội bóng, người hâm mộ và quan chức bay đường dài và sự phát triển cơ sở hạ tầng một cách ồ ạt - có thể trở nên bền vững hay không. Mô hình cơ bản của sự kiện có cần được thay đổi để trở nên thân thiện với môi trường hơn hay không, và nếu có thì mô hình đó sẽ có diện mạo như thế nào?

“Thật khó để hình dung ra một lĩnh vực nào khác thu hút sự chú ý của hàng tỷ người trên toàn cầu,” Suki Hoagland, giảng viên tại trường đại học Stanford Doerr, chuyên ngành Bền vững ở California, cho biết. Lĩnh vực này sẽ là một hồi chuông báo hiệu về cách mà phần còn lại của xã hội đang phản ứng.”

Ước tính ở ba kỳ World Cup vừa qua, mỗi kỳ đã xả ra lượng khí thải tương đương với khoảng từ 2,2 đến 2,8 triệu tấn carbon dioxide (MT CO2e). Nhưng giải đấu năm nay tình hình thậm chí còn tệ hơn nhiều. Theo một ước tính, sự kiện Qatar hiện tại có thể dẫn đến việc thải ra tới 10 triệu tấn CO2e, tương đương với lượng khí thải hàng năm của cả nước Armenia.

Đó là một lượng rất lớn, mặc dù chỉ là một phần nhỏ của lượng khí thải toàn cầu. Vì lượng khí thải trên toàn hành tinh cần phải giảm một nửa vào năm 2030, nên ít nhất Fifa cũng nên giảm một nửa lượng khí thải vào năm 2030, Khaled Diab, giám đốc truyền thông tại Tổ chức Theo dõi Thị trường Carbon và là chủ biên bản phúc trình về tuyên bố trung hòa carbon của Fifa, lập luận. Ông nói thêm rằng thể thao “không phải là một loại hoạt động mang tính sống còn", cho nên có lẽ là Fifa cần phải đưa ra tham vọng thậm chí là cao hơn thế.

World Cup gây tác động môi trường mạnh mẽ tới hai lĩnh vực chính.

Thứ nhất là giao thông vận tải. Bay bằng đường hàng không làm phát sinh lượng carbon khổng lồ, khiến các chuyến bay chở người hâm mộ trở thành nguồn phát thải lớn nhất từ mọi sự kiện thể thao quốc tế lớn, Madeleine Orr, giảng viên tại Đại học Loughborough London và là người sáng lập Nhóm Học giả Sinh thái Thể thao, cho biết. 

Tiếp theo là mức tiêu thụ năng lượng khổng lồ kèm theo mức xả thải vô cùng nhiều trong quá trình xây dựng các sân vận động, mạng lưới giao thông và khách sạn mới để chứa hàng trăm nghìn cổ động viên.

Hai lĩnh vực này chồng chéo lên nhau vì chúng chủ yếu phục vụ cho việc di chuyển và sinh hoạt của các cổ động viên, chứ không phải các cầu thủ bóng đá và đoàn đội đi cùng.

Những tòa nhà thân thiện với môi trường

Tất nhiên, nhiều điều có thể được thực hiện để giảm tác động môi trường của các tòa nhà mới. 

Một điểm khởi đầu rõ ràng là tìm nguồn năng lượng ít phát thải để cung cấp điện cho các tòa nhà, chẳng hạn như bằng cách xây dựng các dự án năng lượng mặt trời gần đó. 

“Bạn chỉ nên sử dụng năng lượng tái tạo,” Dale Vince, chủ sở hữu câu lạc bộ bóng đá Forest Green Rovers ở Anh và là người sáng lập Ecotricity, một công ty điện tái tạo, nói. “Nhưng đồng thời, bạn cũng nên sử dụng năng lượng tái tạo cực kỳ hiệu quả, bằng việc sử dụng các thiết bị tiêu thụ điện thấp, chẳng hạn như đèn pha là đèn LED, và các thiết bị tiết kiệm năng lượng.”

Để giảm lượng khí thải, việc xây dựng nên tránh dùng bê tông truyền thống, Vince cho biết. Việc xem xét cẩn thận cách kết nối giữa các tòa nhà chính trong thời gian World Cup cũng có thể giúp giảm lượng khí thải, với việc ưu tiên sử dụng xe buýt điện, ô tô điện, xe máy điện hoặc đơn giản là đi bộ.

Vince hình dung ra một World Cup xanh dựa trên các sân vận động được xây hoàn toàn bằng gỗ, tất cả nằm gần nhau “để nếu bạn bay đến, bạn ở trong làng World Cup và bạn có thể xem mọi trận đấu bạn muốn mà không cần di chuyển mà không cần sử dụng phương tiện giao thông nào khác ngoài xe buýt điện.”

Di chuyển đến các địa điểm thi đấu

Một cách khác để giảm bớt lượng khí thải carbon của việc xây dựng nhiều sân vận động mới là cân nhắc để không xây ngay từ đầu. 

Một lựa chọn trong trường hợp này có thể là giảm số lượng đội bóng tham gia vòng chung kết, Russell Seymour, Chủ tịch điều hành của Hiệp hội Thể thao Bền vững của Anh, nói. 

Ông lưu ý rằng việc tạo nên các cụm nơi các đội hàng đầu của mỗi khu vực tập trung để tham gia một vòng chung kết nhỏ hơn sẽ làm cho các tác động các bon giảm đi.

Claire Poole, nhà tư vấn sự kiện thể thao và là người sáng lập hội nghị thượng đỉnh Sport Positive, cho biết các trận đấu cũng có thể diễn ra ở những địa điểm các sân vận động hiện có cùng với cơ sở hạ tầng tiết kiệm năng lượng, cũng như kết nối thuận tiện với các tuyến giao thông

Fifa thậm chí có thể xem xét một địa điểm cố định cho World Cup, Diab nói. “Sân vận động phát thải ít nhất hoặc thân thiện với môi trường nhất chính là sân vận động không được xây dựng.” Đặc biệt đây là giải pháp thích hợp khi các sân vận động đang được xây ở những khu vực có thể sẽ không xác định được là sẽ dùng vào việc gì sau khi World Cup kết thúc. Ví dụ, ở Qatar, ông nói, “có thể đặt câu hỏi” có bao nhiêu sân vận động đẳng cấp thế giới trong một khu vực địa lý nhỏ như vậy sẽ được sử dụng sau giải đấu. 

“Chúng tôi đã từng chứng kiến trong các giải đấu trước đây, đó là việc những sân vận động này trở thành tài sản bị bỏ mặc, bị để hoang phế hoặc không được sử dụng đúng mức sau kỳ World Cup.”

Ví dụ như một sân vận động được xây dựng ở Amazon ở Brazil cho World Cup 2014 gần như bỏ hoang hai năm sau đó. Và kể cả khi các sân vận động được tiếp tục sử dụng, vẫn có thể có các vấn đề môi trường khác – chẳng hạn như Qatar hy vọng rằng trong tương lai, ngành du lịch sẽ tăng mạnh, và điều đó có thể sẽ kéo theo lượng khí thải lớn hơn khi du khách kéo đến hàng chục khách sạn và sân vận động mới của nước này.

Thu gọn quy mô giải đấu 

Tầm nhìn của Orr về các kỳ World Cup với quy mô nhỏ hơn, xanh hơn sẽ giảm bớt sự tập trung vào việc coi chúng là các sự kiện du lịch, loại bỏ nhu cầu về các sân vận động 60.000 chỗ ngồi, và tập trung nhiều hơn vào bản chất của giải đấu là các cuộc thi quốc tế với  sự góp mặt của các cầu thủ xuất sắc nhất thế giới.

Việc giảm bớt số người tham dự World Cup sẽ giúp loại bỏ việc đòi hỏi các nước chủ nhà cứ phải xây nên các sân vận động lớn và hàng trăm nghìn phòng khách sạn, Orr cho biết. 

Điều này cũng sẽ mở ra cơ hội cho một danh sách dài các quốc gia hiện hoàn toàn không có khả năng tổ chức một sự kiện tầm cỡ như World Cup, nhưng họ lại có thể sử dụng các sân vận động hiện có của quốc gia, khiến cho “việc dọn dẹp rác thải dễ dàng hơn rất nhiều một cách đáng tin cậy”, Orr nói.

Các sân vận động nhỏ hơn cũng sẽ mở ra cơ hội cho các biện pháp bền vững khác, chẳng hạn như việc dùng cốc có thể sử dụng nhiều lần, sẽ khả thi hơn nhiều ở một sân vận động 20.000 người so với sân có sức chứa 60.000 người. “Bằng cách giảm bớt quy mô sự kiện, chúng ta mới bắt đầu mở ra được các giải pháp,” bà nói.

Giới truyền thông cũng có thể hiện diện nhiều hơn tại các sự kiện này để mang lại trải nghiệm tốt nhất có thể cho khán giả toàn cầu. Orr lưu ý rằng các khu vực dành cho người hâm mộ đã xuất hiện tự phát trên khắp thế giới, nhưng chúng có thể được bố trí để trở nên chính thức hơn.

Tụ tập toàn cầu

“Chúng ta sắp có công nghệ ảnh ba chiều hologram thực sự mạnh mẽ và công nghệ máy chiếu tốt, cho phép chúng ta ngồi ở sân Wembley ở London mà xem được trực tiếp theo thời gian thực, sân cỏ ở Trung Quốc [ví dụ thế] trông ra sao,” Orr nói. “Cổ động viên ở London hoặc Anh có thể đến sân Wembley để xem trận đấu đó trực tiếp cùng các cổ động viên khác… tận hưởng cảm giác cùng các diễn biến của trận đấu căng thẳng, cao độ đó, và đó là điều thực sự quan trọng. Tất cả những điều này đều có thể thực hiện. Chúng ta chỉ cần đổi một sự kiện tập trung đông đảo nhất thế giới thành một sự kiện phi tập trung lớn nhất trên thế giới thôi mà.”

Trước khi công nghệ này tồn tại, người ta có thể thành lập các trung tâm với quy mô lớn hơn cho cổ động viên trong khu vực để mọi người tận hưởng sự phấn khích mà không cần phải đi lại, Poole nói. 

Tuy nhiên, điều này khá khó thuyết phục được đối với nhiều người hâm mộ mơ ước được đến World Cup ít nhất một lần trong đời. Và trong khi đại dịch chứng tỏ rằng ngồi trong phòng đóng kín cửa để xem bóng đá thì cũng được, nhưng “nó không giống, đặc biệt là ở phạm vi thi đấu thế giới, chúng ta cần có cổ động viên có mặt tại chỗ ngồi xem các cầu thủ so giày," Poole nói.

Do đó, một giải pháp xanh hợp lý có thể là sự kết hợp của cả hai: một sự kiện thu nhỏ với hầu hết vé dành cho người hâm mộ trong khu vực có thể đến xem mà không cần phải di chuyển bằng máy bay, và áp dụng hạn ngạch đối với du khách quốc tế tới xem các trận cầu.

Một khả năng khác có thể là một kỳ World Cup phi tập trung hơn, trong đó các đội chủ nhà và đội khách thi đấu ở địa điểm thuận tiện gần nhất giữa hai đội, giảm thiểu thời gian di chuyển cho các đội và người hâm mộ, Diab cho biết. 

Đây cũng có thể là một cách để dân chủ hóa bóng đá, cho phép mọi người đến xem một trận đấu World Cup ở khu vực địa phương của họ, ông nói thêm: dù sao đi nữa, xét cho cùng, hiện tại chỉ những người có đủ khả năng mua vé, đi lại và ăn ở mới thực sự được xem World Cup trực tiếp. 

“Việc có hệ thống thi đấu phi tập trung sẽ tạo cơ hội cho nhiều người hơn, chứ không phải ít người hơn, tới xem các trận đấu,” ông nói.

Thay đổi tâm tình

Tuy nhiên, cũng có những giá trị xã hội của World Cup để các nước chủ nhà xem xét. Sự kiện thể thao này mang lại uy tín to lớn cho nước chủ nhà, nhưng cũng có thể tạo ra những tác động xã hội lâu dài khác, Rutendo Musikavanhu, giảng viên cao cấp về kiến trúc và thành phố tại Đại học Westminster ở London, cho biết. 

“Những sự kiện này mang đến cơ hội để thay đổi [và] tham gia vào cuộc tranh luận về văn hóa chính trị,” bà nói. Chúng có thể mang các nhóm người khác nhau mà trước đây bị tách biệt hoặc bị gạt ra ngoài lề gắn kết lại với nhau, bà nói. 

Chẳng hạn, trong nghiên cứu của bà về di sản của World Cup 2010 ở Nam Phi, một người được hỏi nói với bà ấy rằng đây là lần đầu tiên người đó ngồi cạnh một người khác màu da hoặc sắc tộc. Người này, là người da đen, cũng cho biết rằng lần đầu tiên người đó cảm thấy thoải mái khi nói chuyện với một người Nam Phi da trắng trong quán bar, bà nói. 

“Bóng đá tạo ra một cảm giác gắn kết rất độc đáo và một mức độ phấn khích đặc biệt được một nền tảng như vậy [như việc đăng cai tổ chức World Cup] mang lại. World Cup là phương tiện cho [cuộc gặp gỡ] này, sự kiện này cho phép mọi người nhìn xa hơn chính họ.”

Orr cũng cho rằng World Cup xanh nên là World Cup do một quốc gia chính đứng ra đăng cai – cho phép họ nhận được lợi ích từ quảng cáo và du lịch do sự kiện này mang lại. 

Vấn đề bù trừ khí thải

Về lâu dài, thế giới có thể bắt đầu chứng kiến quá trình khử carbon phổ biến hơn trong ngành hàng không thông qua các loại nhiên liệu tái tạo thay thế (hoặc thậm chí là máy bay điện cho các tuyến bay chặng ngắn), mở ra nhiều cơ hội hơn cho việc đi lại xả ít carbon. Tuy nhiên, cho đến khi các khả năng này tồn tại và có giá cả phải chăng, vấn đề bù đắp nhiều khả năng là sẽ vẫn tiếp tục tồn tại.

Bù trừ có nghĩa là trả tiền cho một dự án bên ngoài để giảm hoặc đôi khi hấp thụ lượng khí thải mà một quốc gia, tổ chức hoặc cá nhân thải ra. 

Nhưng một số người lập luận rằng trong nhiều trường hợp, chúng chỉ đơn giản là không vận hành như mong muốn. Do đó, các nhà môi trường lo ngại rằng các khoản bù trừ có thể tạo nên “sự xao lãng nguy hiểm” khỏi điều thực sự cần thiết, đó là cần cắt giảm khí thải.

Diab lập luận rằng World Cup hoàn toàn không nên sử dụng các biện pháp bù trừ để xác nhận nội dung tuyên bố về trung hòa carbon – vì như vậy sẽ tạo ra ấn tượng sai lệch rằng sự kiện thể thao này không dẫn đến thiệt hại tổng thể cho khí hậu, ông nói. 

World Cup vẫn có thể quảng bá cho việc sự kiện này đóng góp tài chính để chống biến đổi khí hậu, ông cho biết, nhưng không thể dùng nó để phủ nhận thực tế là chính bản thân World Cup xả ra rất nhiều khí thải.

Tuy nhiên, nếu bất kỳ khoản bù trừ carbon nào đang được sử dụng để xác nhận rằng “trung hòa carbon” được thực hiện, ban tổ chức có thể đảm bảo rằng đây là những khoản bù trừ có chất lượng cao nhất - mức giảm phát thải đáng tin cậy và được thực hiện lâu dài mà nếu không có sự đầu tư sẽ không thể đạt được như vậy.

Một phần quan trọng của việc bù trừ cho bất cứ kỳ World Cup nào cũng là hành động để hiểu rõ hơn về lượng phát thải hiện tại và đặt ra các mục tiêu đáng tin cậy để giảm thiểu, Roger McClendon, giám đốc điều hành của Green Sports Alliance cho biết. “Bạn phải cẩn thận về việc “tẩy xanh” và không cường điệu hóa những gì bạn đang làm, ông nói. Điều này có nghĩa là phải minh bạch về tiến độ, ông nói, ngay cả khi điều đó có nghĩa là, chẳng hạn, thừa nhận rằng chỉ có 30% lượng khí thải được giảm thiểu hoặc bù đắp một cách đáng tin cậy ngay từ lúc đầu. “Sau đó, chúng ta làm việc theo cách của mình từ đó đến 40%, 50%, cho đến khi chúng ta đạt 100% lượng phát thải bằng không [trong các sự kiện trong tương lai].”

Trở lại năm 2018, đội bóng đá của Vince, Forest Green Rovers, đã trở thành câu lạc bộ thể thao trung hòa carbon đầu tiên trên thế giới được Liên Hiệp Quốc chứng nhận. 

“Bạn có thể sử dụng việc bù trừ carbon, nhưng chúng không thể được  dùng trước mọi biện pháp khác,” Vince nói. “Bạn phải thực hiện phép đo đúng cách và siêng năng, bạn phải giảm hết mức có thể, sau đó, và chỉ sau đó, mới sử dụng các biện pháp bù trừ để xử lý [khí thải] còn lại. Đây là một công việc không bao giờ dừng lại, và Fifa nên làm điều này với mỗi kỳ World Cup tiếp theo, công việc này nên được thực hiện ngày càng tốt hơn.”

Thay đổi tư duy

Vì World Cup có vai trò quan trọng trong việc giảm lượng khí thải carbon, phạm vi tiếp cận rộng lớn của sự kiện thể thao này có nghĩa là World Cup có thể có tác động rộng hơn và lâu dài hơn nhiều so với việc đơn thuần là sự kiện diễn ra trong một tháng.

Thể thao chiếm một vị trí cực kỳ quan trọng và, theo nhiều cách, là độc nhất trong văn hóa toàn cầu. “Tiềm năng để ngành thể thao nâng cao nhận thức và hiểu biết của con người về những thách thức mà chúng ta gặp phải và các bước tiếp theo về cách tham gia, hành động và điều chỉnh hành vi là một 'nhân tố thay đổi cuộc chơi',” Hoegeland nói.

Trên thực tế, nếu thể thao nói chung áp dụng cách tiếp cận ít carbon thì thể thao có thể “ảnh hưởng đến hàng triệu người để thực hiện và chấp nhận những thay đổi trong cuộc sống của họ”, Seymour nói.

Ví dụ, thực phẩm là nguồn phát thải carbon tương đối thấp cho World Cup so với du lịch và các công trình kiến trúc - ước tính của Fifa về Qatar 2022 xác định lượng khí thải từ thực phẩm và đồ uống chiếm chưa đến 1% tổng lượng phát thải. 

Tuy nhiên, việc phục vụ một lượng lớn thịt - vốn dĩ sử dụng nhiều carbon hơn nhiều so với các nguồn protein chay và thuần chay - sẽ gửi một thông điệp rộng rãi hơn tới những người tham dự và xem các trận đấu.

“Thức ăn là điều rất dễ phản ánh và phản ánh một cách rõ ràng: tại World Cup không có động vật trong thức ăn,” Vince, người sở hữu một câu lạc bộ bóng đá và đã chuyển sang ăn thuần chay vào năm 2017, cho biết. 

Một thay đổi đáng kể mà nhiều người có thể tự mình thực hiện là giảm lượng thực phẩm động vật mà họ tiêu thụ, và việc chúng ta lựa chọn chế độ ăn uống của mình có thể ảnh hưởng đến lựa chọn của những người quanh ta. “Bất kỳ sự kiện thể thao nào cũng vậy. Đó là màn trình diễn, là biểu tượng, là ví dụ được thiết lập nên.”

Các lựa chọn thực phẩm cũng có thể được dán nhãn với lượng khí thải carbon chính xác của chúng, Poole nói thêm, vì vậy người hâm mộ có thể đưa ra quyết định sáng suốt về những gì họ ăn, giống như hiện nay chúng ta có lượng calo trong thực phẩm. 

Một số nhà tổ chức thể thao, như Wimbledon, và các thương hiệu thực phẩm, như Quorn, đã bắt đầu thêm thông tin này vào thực phẩm và thực đơn của họ, bà cho biết thêm. 

Những đại sứ xanh

Nhưng một World Cup xanh sẽ đòi hỏi những sự thay đổi to lớn hơn nhiều mà không đơn thuần là thay đổi về thực phẩm: sẽ cân nhắc nhiều hơn đến những gì được quảng cáo trên mọi thứ, từ áo đấu của các cầu thủ đến các biểu ngữ xung quanh sân vận động và quảng cáo trên TV. Trước hết, sẽ có sự vắng bóng rõ rệt của các sản phẩm hoặc thương hiệu gắn liền với lối sống “carbon cao”, chẳng hạn như các hãng hàng không và xe thể thao đa dụng, Seymour nói.

Orr đồng ý rằng có một sự khác biệt lớn giữa việc nghe thấy rằng một sự kiện thể thao là “trung hòa carbon” và rồi khi xem các trận đấu lại thấy các hãng hàng không và công ty nhiên liệu hóa thạch được quảng cáo trên áo đấu. 

Khi để ý đến protein thuần chay thì quảng cáo của các công ty xe điện và năng lượng tái tạo sẽ tạo ra một bức tranh rất khác, bà nói. Bà lưu ý rằng thể thao đã từng làm điều này trước đây – thuốc lá từng được quảng cáo rộng rãi trong các môn thể thao, bao gồm cả bóng đá, tuy nhiên hiện nay thuốc lá không còn được quảng cáo ở nhiều quốc gia.

Ngoài quảng cáo, thậm chí còn có tiền lệ Fifa cấm các quốc gia tham gia vì lý do chính trị. Tổ chức này cũng có thể áp dụng các hình phạt nặng nếu các nước chủ nhà không đáp ứng các trông đợi về tính bền vững, Orr nói. Tất cả điều này có thể giúp đảm bảo cho việc tính bền vững được đưa vào quá trình đấu thầu ngay từ đầu.

Trên thực tế, thật khó để đánh giá quá cao tác động của một kỳ World Cup đã bao hàm và thúc đẩy hành động khí hậu chân chính và đáng tin cậy một cách rõ ràng. 

Nhưng cá nhân những người nổi tiếng trong thể thao cũng có tác động rất lớn đến nền văn hóa rộng lớn hơn. Tuy nhiên, đó là một cam kết không phải lúc nào cũng được các tổ chức thể thao hoan nghênh – năm nay nhiều người đã tức giận khi Fifa gửi yêu cầu tới các đội tham dự World Cup “hãy tập trung vào bóng đá” thay vì thảo luận về các vấn đề nhân quyền ở Qatar.

Bóng đá và các môn thể thao khác có một lịch sử lâu dài về hoạt động xã hội và ủng hộ công bằng chủng tộc và quyền công dân, và thường tạo ra ảnh hưởng rất lớn. 

“Các cầu thủ bóng đá có một vị thế to lớn như những hình mẫu, và bóng đá là thứ đã truyền cảm hứng cho hàng trăm triệu người trên khắp thế giới,” Seymour nói. “Vì vậy, những gì xảy ra trong bóng đá có tác động đến xã hội rộng lớn hơn - nó tạo ra âm hưởng cho rất nhiều thứ khác.”

Do đó, một World Cup thực sự xanh cũng có nghĩa là cá nhân các cầu thủ và các nhà lãnh đạo thể thao khác đều nói về việc hành động chống biến đổi khí hậu và thực hiện hành động này trong cuộc sống của chính họ - chẳng hạn bằng cách không sử dụng máy bay riêng.

Một số người đặt câu hỏi liệu có công bằng không khi yêu cầu các cầu thủ đảm nhận cả việc góp phần giải quyết những thách thức khí hậu khi mà họ đã được giao nhiệm vụ thúc đẩy các vấn đề công bằng xã hội khác như Black Lives Matter và bình đẳng giới, Hoegland nói. “Câu trả lời của tôi là, 'có thể không công bằng, nhưng không có gì về biến đổi khí hậu là công bằng cả'.”

Chặng đường dài

Hoagland cũng chỉ ra rằng bản thân thể thao sẽ bị tác động tiêu cực bởi biến đổi khí hậu – khi mà mọi hiện tượng từ nắng nóng kéo dài, hạn hán, lũ lụt và thời tiết khắc nghiệt cho đến mực nước biển dâng và thiếu tuyết đều ảnh hưởng đến thể thao. “Vì vậy, ngành công nghiệp thể thao có quyền lợi nhất định trong việc đối phó với vấn đề biến đổi khí hậu,” bà nói.

Tất nhiên đã có một số sáng kiến về khí hậu trong thể thao. 

Có lẽ sáng kiến lớn nhất là Khung Hành động Thể thao vì Khí hậu của Liên Hiệp Quốc, ra mắt vào năm 2018 và hiện được ký kết bởi 200 tổ chức thể thao bao gồm cả Fif. Sáng kiến này nhằm đưa ngành thể thao “đi theo con đường của nền kinh tế xả carbon ở mức thấp”, bằng cách đưa ra các nguyên tắc cho các bên ký kết và khuyến khích họ đưa các cân nhắc về môi trường vào các quyết định của họ. 

Orr cho biết, khung hành động này đã mang lại hiệu quả cho một số tổ chức ký kết, nhưng không nêu cụ thể các yêu cầu hoặc các bước nên thực hiện.

Trong bối cảnh như vậy, có thể việc hướng tới World Cup tiếp theo vào năm 2026 sẽ mang lại cảm giác nản lòng, khi lượng khí thải carbon từ việc đi lại có thể tăng cao hơn nữa: giải đấu tiếp theo sẽ mở rộng từ 32 lên 48 đội và diễn ra trên cả một châu lục. 

“Fifa vẫn đang gia tăng các tác động [khí hậu], đồng thời với việc công bố kế hoạch giảm thiểu carbon,” Seymour lưu ý.

Tuy nhiên, đối với Diab, mọi thứ có thể sớm bắt đầu trở nên rất khác nếu Fifa quyết định đẩy nhanh việc thực hiện hành động khí hậu. 

“Bóng đá là một môn thể thao đẹp, nói tới bóng đá là nói tới việc thi đấu cao thượng, vì vậy Fifa nên đi đầu trong việc nêu gương, chỉ ra rằng họ mong muốn lối chơi đẹp có quan tâm đến vấn đề khí hậu, và họ muốn môn thể thao đẹp đẽ này không vướng vào điều xấu xa.”

Qatar 2022 từ chối bình luận về bài viết này, nhưng giới thiệu cho chúng tôi về các nỗ lực của họ trong việc đảm bảo tính bền vững. Fifa không hồi âm sau khi chúng tôi gửi yêu cầu đề nghị đưa ra bình luận.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.