Lý do dù có được đột phá ở Gaza, ông Trump vẫn bế tắc trước ông Putin về Ukraine

Những tin đồn về một hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga sắp diễn ra có vẻ đã bị thổi phồng quá mức.

Chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nói rằng ông có dự định gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Budapest - "trong vòng khoảng hai tuần nữa" - hội nghị này đã bị hoãn vô thời hạn.

Một cuộc gặp trù bị giữa các nhà ngoại giao cấp cao của hai nước cũng đã bị hủy bỏ.

"Tôi không muốn có một cuộc gặp vô ích," ông Trump nói với các phóng viên tại Nhà Trắng vào chiều 21/10.

"Tôi không muốn lãng phí thời gian, nên tôi sẽ xem tình hình thế nào."

Hội nghị thượng đỉnh này, lúc thì sẽ diễn ra lúc thì không, chỉ là diễn biến mới nhất trong nỗ lực của ông Trump nhằm làm trung gian chấm dứt chiến tranh ở Ukraine - một nội dung ông lại bắt đầu đặc biệt chú ý sau khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin ở Gaza.

Khi phát biểu tại Ai Cập vào tuần trước để chúc mừng thỏa thuận ngừng bắn đó, ông Trump đã quay sang ông Steve Witkoff, trưởng nhóm đàm phán ngoại giao của mình, và đưa ra một yêu cầu mới:

"Chúng ta phải giải quyết xong chuyện với Nga," ông nói.

Tuy nhiên, những điều kiện đã hội tụ để giúp ông Witkoff và nhóm của ông tạo nên bước đột phá ở Gaza có lẽ sẽ rất khó tái hiện trong cuộc chiến Ukraine đã kéo dài gần bốn năm.

Ít đòn bẩy hơn

Theo ông Witkoff, chìa khóa để đạt được thỏa thuận chính là việc Israel quyết định tấn công các nhà đàm phán của Hamas tại Qatar.

Động thái này khiến các đồng minh Ả Rập của Mỹ tức giận, nhưng lại giúp ông Trump có thêm đòn bẩy để gây sức ép buộc Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phải ký kết thỏa thuận.

Ông Trump được hưởng lợi từ quá trình dài ủng hộ Israel từ nhiệm kỳ đầu tiên, bao gồm việc chuyển đại sứ quán Mỹ đến Jerusalem, thay đổi lập trường của Washington về tính hợp pháp của các khu định cư Israel ở Bờ Tây, và gần đây là sự ủng hộ dành cho chiến dịch quân sự của Israel chống lại Iran.

Trên thực tế, Tổng thống Mỹ còn được lòng người Israel hơn cả ông Netanyahu - một vị thế mang lại cho ông sức ảnh hưởng đặc biệt lên nhà lãnh đạo Israel.

Khi tính thêm các mối quan hệ chính trị và kinh tế sâu rộng của ông Trump với nhiều nhân vật chủ chốt ở thế giới Ả Rập, ông có trong tay sức mạnh ngoại giao đáng kể để buộc các bên đi đến một thỏa thuận.

Ngược lại, trong cuộc chiến ở Ukraine, ông Trump có rất ít đòn bẩy. Chín tháng qua, ông liên tục xoay chuyển giữa việc gây sức ép với ông Putin rồi lại với ông Zelensky, nhưng dường như không mang lại hiệu quả.

Ông Trump từng đe dọa áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với xuất khẩu năng lượng của Nga và cung cấp cho Ukraine các loại vũ khí tầm xa mới.

Tuy nhiên, ông cũng nhận ra rằng làm như vậy có thể làm gián đoạn kinh tế toàn cầu và khiến chiến tranh càng leo thang.

Cùng lúc, tổng thống Mỹ đã công khai chỉ trích ông Zelensky, tạm thời ngừng chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine và đình chỉ việc chuyển giao vũ khí cho nước này - rồi sau đó lại rút lui trước sự lo ngại của các đồng minh châu Âu, những người cảnh báo rằng việc Ukraine sụp đổ có thể khiến cả khu vực bất ổn.

Ông Trump thường tự hào về khả năng gặp mặt và thương lượng trực tiếp, nhưng những cuộc gặp mặt giữa ông với cả ông Putin lẫn ông Zelensky dường như chưa giúp cuộc chiến tiến gần hơn đến một giải pháp nào.

Không ngoại trừ khả năng ông Putin có thể đang lợi dụng mong muốn đạt được thỏa thuận – và niềm tin của ông Trump vào sức mạnh đàm phán trực tiếp – để gây ảnh hưởng ngược lại với ông.

Hồi tháng Bảy, ông Putin đồng ý tổ chức một hội nghị thượng đỉnh tại Alaska đúng vào thời điểm ông Trump sắp ký thông qua gói trừng phạt do phe Cộng hòa ở Thượng viện ủng hộ. Dự luật sau đó đã bị gác lại.

Vào tuần trước, khi xuất hiện thông tin rằng Nhà Trắng đang nghiêm túc xem xét việc gửi tên lửa hành trình Tomahawk và hệ thống phòng không Patriot tới Kyiv, nhà lãnh đạo Nga đã gọi điện cho ông Trump.

Tổng thống Mỹ sau đó đã tuyên bố về khả năng tổ chức hội nghị thượng đỉnh tại Budapest.

Qua ngày hôm sau, ông Trump đón tiếp ông Zelensky tại Nhà Trắng, nhưng ra về tay trắng sau một cuộc gặp được cho là đầy căng thẳng.

Ông Trump khẳng định rằng mình không bị ông Putin lợi dụng:

"Anh biết đấy, tôi đã từng bị những tay sừng sỏ nhất lừa gạt cả đời, và tôi vượt qua được rất tốt," ông nói.

Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Ukraine đã nhắc tới chuỗi sự kiện này.

"Khi vấn đề năng lực tấn công tầm xa của chúng tôi - của Ukraine - bị gác sang một bên, thì gần như ngay lập tức, Nga trở nên kém mặn mà với ngoại giao," ông nói.

Vì vậy, chỉ trong vài ngày, ông Trump đã xoay từ việc cân nhắc gửi tên lửa cho Ukraine sang kế hoạch gặp ông Putin ở Budapest, đồng thời kín đáo gây sức ép buộc ông Zelensky nhượng lại toàn bộ vùng Donbas - kể cả những khu vực Nga vẫn chưa chiếm được.

Cuối cùng, ông chọn kêu gọi một lệnh ngừng bắn dọc theo các tuyến giao tranh hiện nay - điều mà Nga vẫn từ chối chấp nhận.

Trong chiến dịch tranh cử năm ngoái, ông Trump từng hứa rằng ông có thể chấm dứt chiến tranh Ukraine trong vài giờ. Nhưng nay ông đã từ bỏ cam kết đó, thừa nhận rằng việc kết thúc cuộc chiến khó hơn ông tưởng.

Đây là một trong những lần hiếm hoi ông thừa nhận giới hạn quyền lực của mình - và cũng là minh chứng cho thấy việc tìm kiếm khuôn khổ hòa bình là điều vô cùng khó khi cả hai bên đều không muốn, hoặc không thể, từ bỏ cuộc chiến.