Canh bạc tàu ngầm hạt nhân của Hàn Quốc đẩy châu Á chạy đua vũ trang

Hàn Quốc đang đẩy mạnh tham vọng theo đuổi tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân sau khi Tổng thống Donald Trump bày tỏ ủng hộ sau nhiều thập kỷ Mỹ phản đối. Động thái này có thể tái định hình cục diện an ninh châu Á và có thể làm gia tăng một cuộc chạy đua vũ trang dưới lòng biển.

Seoul từ lâu đã muốn gia nhập nhóm những quốc gia tinh hoa vận hành tàu ngầm hạt nhân nhằm đối phó Triều Tiên. Sự chấp thuận của ông Trump đã gỡ bỏ một rào cản lớn khi cho phép Hàn Quốc tiếp cận nhiên liệu theo thỏa thuận hạt nhân giữa hai nước.

Tuy nhiên, chương trình phát triển nhanh chóng này của Hàn Quốc có thể khiến Trung Quốc khó chịu, đồng thời tạo sức ép buộc Nhật Bản phải phát triển năng lực tương tự, theo các nhà phân tích và cựu quan chức quân sự.

"Tàu ngầm là hệ thống tấn công cực kỳ hiệu quả. Một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực là không thể tránh khỏi," ông Choi Il, cựu thuyền trưởng tàu ngầm Hải quân Hàn Quốc, nhận định với Reuters.

Seoul lập luận rằng động cơ hạt nhân là yếu tố then chốt để đối phó mối đe dọa dưới biển của Triều Tiên, kể cả tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm. Hàn Quốc đã nhiều lần khẳng định sẽ không phát triển vũ khí hạt nhân và tôn trọng chế độ không phổ biến hạt nhân.

Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung hôm 3/12 mô tả thỏa thuận đã đạt được trong cuộc gặp với ông Trump là một thành tựu lớn, giúp tăng cường tính linh hoạt an ninh và quyền tự chủ quốc phòng.

Tuy nhiên, chương trình phát triển nhanh của Hàn Quốc có thể khiến Trung Quốc khó chịu và gây áp lực buộc Nhật Bản phải phát triển năng lực tương tự, theo các nhà phân tích và cựu quan chức quân sự.

"Tàu ngầm là hệ thống tấn công cực kỳ hiệu quả. Một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực là không thể tránh khỏi," ông Choi Il, cựu thuyền trưởng tàu ngầm Hải quân Hàn Quốc, nhận định với Reuters.

Seoul lập luận rằng động cơ hạt nhân là yếu tố then chốt để đối phó mối đe dọa dưới biển của Triều Tiên, gồm cả tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm. Hàn Quốc đã nhiều lần khẳng định sẽ không phát triển vũ khí hạt nhân và tôn trọng chế độ không phổ biến hạt nhân.

Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung hôm 3/12 mô tả thỏa thuận đã đạt được trong cuộc gặp với Trump là một thành tựu lớn, giúp tăng cường tính linh hoạt an ninh và quyền tự chủ quốc phòng.

Triều Tiên tuyên bố cũng đang phát triển năng lực tương tự, với việc truyền thông nhà nước đưa tin nhà lãnh đạo Kim Jong-un đã thị sát một tàu ngầm hạt nhân hồi tháng Ba.

Mức độ tiên tiến của chương trình này vẫn là một bí ẩn, song một số nhà phân tích đặt nghi vấn rằng Bình Nhưỡng đã nhận được hỗ trợ từ Moscow.

Quân đội Hàn Quốc cho biết họ đang theo dõi chặt chẽ khả năng này.

Nga và Triều Tiên từng tuyên bố hai bên đang tăng cường hợp tác quốc phòng, nhưng chi tiết về hợp tác kỹ thuật vẫn chưa được công bố.

Đối phó Trung Quốc

Nghị sĩ kiêm chuyên gia quốc phòng Yu Yong-weon cho rằng tàu ngầm hạt nhân có tốc độ nhanh hơn và có thể hoạt động dưới nước lâu hơn nhiều so với tàu diesel, giúp gia tăng khả năng giám sát tàu ngầm Triều Tiên.

Ông cũng nhận định việc Seoul sở hữu tàu ngầm hạt nhân có thể buộc Tokyo phải xem xét lại lập trường.

Nhật Bản đã bất ngờ khi biết ông Trump ủng hộ chương trình của Seoul, vì Tokyo cho rằng họ sẽ đi trước Hàn Quốc nếu Mỹ hậu thuẫn cho một tham vọng như vậy trong khu vực, theo một nguồn tin am hiểu về các cuộc thảo luận trong chính phủ.

Bộ Quốc phòng Nhật Bản từ chối bình luận, song Bộ trưởng Quốc phòng Shinjiro Koizumi gần đây đã nói rằng việc chuyển sang động cơ hạt nhân là một lựa chọn, dù chưa có nghiên cứu nào được tiến hành. Một quan chức Nhật Bản cho biết nếu Tokyo theo đuổi tàu ngầm hạt nhân, họ sẽ yêu cầu Mỹ cung cấp những hỗ trợ cần thiết.

Các tàu ngầm diesel có kích cỡ nhỏ hơn của Nhật phù hợp với vùng nước nông, nhưng tàu ngầm hạt nhân có thể giúp mở rộng hoạt động ra Thái Bình Dương và mở đường cho khả năng phản công hạt nhân trong tương lai, Reuters dẫn lời một chuyên gia hải quân tại Tokyo.

Tham vọng của Hàn Quốc được đánh giá là phù hợp với mục tiêu của Mỹ nhằm kiềm chế ảnh hưởng quân sự của Trung Quốc. Đô đốc Daryl Caudle, Tư lệnh tác chiến hải quân Mỹ, gọi Trung Quốc là "mối đe dọa lâu dài" và cho biết ông kỳ vọng tàu ngầm hạt nhân của Hàn Quốc sẽ đóng vai trò trong việc răn đe ở khu vực.

Triều Tiên cảnh báo 'domino hạt nhân'

Trung Quốc phản ứng khá dè dặt trước các kế hoạch của Seoul, nhưng tổ chức nghiên cứu 38 North có trụ sở tại Washington đã cảnh báo rằng tình thế này có thể thay đổi nhanh chóng.

Ông Wi Sung-lac, Cố vấn An ninh quốc gia Hàn Quốc, cho biết Tổng thống Lee đã trấn an Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng trước rằng các tàu ngầm sẽ chỉ mang tính chất phòng thủ và nhằm mục đích răn đe Triều Tiên.

"Các quốc gia khác có thể không hoan nghênh điều này, nhưng chúng tôi có lập trường của mình. Chúng tôi có thể giải thích và thuyết phục," ông Wi nêu.

Truyền thông nhà nước Triều Tiên đã cảnh báo rằng kế hoạch tàu ngầm của Seoul có thể kích hoạt hiệu ứng "domino hạt nhân".

Ông Cheong Seong-chang thuộc Viện Sejong, một tổ chức tư vấn, gợi ý rằng Nhật Bản và Hàn Quốc có thể cùng nhau phát triển tàu ngầm hạt nhân với sự giúp đỡ của Hoa Kỳ, phù hợp với lợi ích an ninh khu vực của Washington.

Một giấc mơ lâu đời?

Hiện tại, chỉ có Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Ấn Độ và Anh sở hữu tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Úc có kế hoạch phát triển một hạm đội với sự giúp đỡ từ Mỹ và Anh theo thỏa thuận AUKUS năm 2021.

Theo Viện Sejong, Hàn Quốc lần đầu tiên tìm hiểu ý tưởng này vào năm 1994 trong một cuộc khủng hoảng liên quan đến chương trình hạt nhân của Triều Tiên, nhưng những thách thức về kỹ thuật đã khiến tiến độ đình trệ.

Theo hai nguồn tin nắm rõ vấn đề, vào năm 2017, tổng thống Hàn Quốc khi đó là ông Moon Jae-in đã tìm kiếm sự ủng hộ của ông Trump về tàu ngầm hạt nhân, và ông Trump đã ngầm đồng ý.

Tuy nhiên, sự phản đối từ một số quan chức Mỹ đã ngăn cản việc cung cấp hỗ trợ cụ thể, các nguồn tin cho hay.

Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Choi Jong-kun, từng phục vụ dưới thời ông Moon, cho biết các cơ quan như quốc phòng và năng lượng của Mỹ đã bày tỏ quan ngại về việc phổ biến vũ khí hạt nhân.

'Tàu đã lăn bánh rồi'

Mặc dù có những trở ngại, Hàn Quốc đã độc lập tiến lên, phát triển các thiết kế cơ bản cho tàu ngầm, Đại tá Hải quân nghỉ hưu Moon Keun-sik cho biết, viện dẫn các nguồn tin quân sự.

Bộ trưởng Quốc phòng Ahn Gyu-back cho biết việc lắp ráp lò phản ứng đang ở giai đoạn "đáng kể" và ước tính Seoul có thể đóng một chiếc tàu trong vòng 10 năm, với việc cần ít nhất nhất bốn tàu ngầm hạt nhân 5.000 tấn.

Bản thông cáo chung Mỹ-Hàn được công bố vào ngày 14/11 cho thấy Washington đã đồng ý hợp tác về việc cung ứng nhiên liệu hạt nhân.

Ông Ahn nói trước Quốc hội: "Thay vì gọi đó là sự phê duyệt [từ Mỹ], chúng ta có thể nói rằng chúng ta đã chuẩn bị sẵn các điều kiện để đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân và nhiên liệu là mảnh ghép cuối cùng chúng ta cần."

Bộ Quốc phòng Hàn Quốc nói với Reuters rằng nước này đang "liên tục thu thập" các công nghệ liên quan đến việc chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của mình.

"Trong quá trình đó, chúng tôi sẽ tiếp tục nỗ lực nâng cao mức độ hoàn thiện của các công nghệ, bao gồm cả vấn đề an toàn," cơ quan này nêu, đồng thời lưu ý sẽ hợp tác với Mỹ.

Một quan chức Nhà Trắng cho biết Mỹ ủng hộ tham vọng của Hàn Quốc nhằm "gia tăng chia sẻ gánh nặng và răn đe các mối đe dọa đối với liên minh của chúng tôi, bao gồm cả việc phát triển tàu ngầm hạt nhân tấn công."

Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Choi nói rằng thỏa thuận AUKUS của Úc đã giúp hạ thấp rào cản cho Hàn Quốc.

"Tàu đã lăn bánh rồi, với một cánh cửa đã mở ra, nghĩa là chúng ta còn nhiều việc phải làm, nhưng tàu thì đã chuyển động rồi."