Quốc hội họp bất thường: chính phủ biến động như thế nào?

Quốc hội khóa 15 sẽ họp bất thường vào ngày thứ Hai 26/8 để xem xét nội dung về công tác nhân sự. Chính phủ của Thủ tướng Phạm Minh Chính sẽ thay đổi như thế nào?

Nhiệm kỳ 2021-2026 có lẽ là giai đoạn biến động nhân sự nhiều nhất trên chính trường Việt Nam với việc Trung ương Đảng và Quốc họp phải triệu tập liên tiếp những hội nghị và kỳ họp bất thường để xem xét vấn đề nhân sự.

Chưa tính kỳ họp thứ 8 được triệu tập vào 26/8, Quốc hội khóa 15 đã có tới bảy kỳ họp bất thường, trong đó năm kỳ được tổ chức để xem xét, quyết định nhân sự cấp cao. Trong số các vấn đề mà Quốc hội xem xét có việc miễn nhiệm Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng (ngày 21/3) và Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ (ngày 2/5) cũng như thôi tư cách đại biểu Quốc hội của hai ông này.

Ngày 19/5, Phó trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Tuấn Anh cho biết Quốc hội đã bãi nhiệm ba đại biểu Quốc hội, cho thôi nhiệm vụ đại biểu Quốc hội với chín người khác, tổng cộng 12 đại biểu.

Thời điểm ông Tuấn Anh nói là chưa có các vụ cho thôi đại biểu Quốc hội đối với các ông Đinh Tiến Dũng (25/6), ông Đặng Quốc Khánh và ông Chẩu Văn Lâm (cùng ngày 13/8).

Như vậy, đến nay, tổng số đại biểu Quốc hội còn 484 người.

Xét các chức danh trong chính phủ của Thủ tướng Phạm Minh Chính, hiện có một số vị trí cần được miễn nhiệm, bãi nhiệm và bầu, phê chuẩn. Trong đó, có ít nhất một vị trí phó thủ tướng và một vị trí bộ trưởng. Đây đều là những chức danh cần phải có quyết định từ Quốc hội, theo Luật Tổ chức Quốc hội 2014.

Đầu tiên là vị trí phó thủ tướng của ông Lê Minh Khái. Ở vị trí này, ông Khái có nhiệm vụ theo dõi, chỉ đạo các lĩnh vực công tác về thương mại - xuất nhập khẩu; dự trữ và cung ứng xăng dầu; dịch vụ logistics...

Ông Khái còn có nhiệm vụ theo dõi và chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Thanh tra Chính phủ, Văn phòng Chính phủ, Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Chính sách xã hội, Bảo hiểm tiền gửi.

Vào ngày 3/8, ông Khái đã bị cho thôi giữ chức ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Tới ngày 13/8, ông bịBộ Chính trị kỷ luật với hình thức cảnh cáo.

Nguyên nhân ông Lê Minh Khái bị kỷ luật được cho là liên quan đến dự án Đại Ninh ở Lâm Đồng, trong giai đoạn ông làm Tổng Thanh tra Chính phủ, Bí thư Ban cán sự đảng Thanh tra Chính phủ từ tháng 10/2017 đến tháng 4/2021.

Đến nay ông Khái vẫn còn giữ chức phó thủ tướng chính phủ và ông cũng là phó thủ tướng duy nhất trong số bốn phó thủ tướng hiện tại được phê chuẩn từ đầu nhiệm kỳ vào năm 2021 cùng với các ông Phạm Bình Minh, Vũ Đức Đam và Lê Văn Thành.

Tuy nhiên, với việc ông Khái không còn là ủy viên Trung ương Đảng, có thể hiểu là việc miễn nhiệm ông sẽ sớm được thực hiện và Quốc hội cũng cần phê chuẩn một người thay ông.

Một vị trí phó thủ tướng khác cũng có thể cần được xem xét, miễn nhiệm, đó là trường hợp ông Trần Lưu Quang.

Ông Quang phụ trách, theo dõi, chỉ đạo về các vấn đề ngoại giao và quan hệ đối ngoại cũng như vấn đề về đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI), đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài. Ông Quang theo dõi và chỉ đạo các bộ gồm: Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và Truyền thông, Ủy ban Dân tộc, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Vào ngày 21/8, ông Quang được Bộ Chính phân công giữ chức Trưởng Ban Kinh tế trung ương. Như vậy, khả năng cao ông sẽ rời chính phủ và cũng cần Quốc hội phê chuẩn một phó thủ tướng khác thay cho ông Quang.

Ông Lê Minh Khái cùng các ông Trần Lưu Quang, Trần Hồng Hà và Lê Thành Long là bốn phó thủ tướng đương nhiệm. Trong đó, có thể có đến hai phó thủ tướng sẽ được Quốc hội miễn nhiệm.

Số lượng phó thủ tướng được bầu mới thì chưa rõ bởi vì cơ cấu, số lượng thành viên Chính phủ và cụ thể là số lượng phó thủ tướng là do Quốc hội quyết định. Ví dụ, Quốc hội khóa 10, 11 và 14, chính phủ có tới 5 phó thủ tướng.

Một số nguồn tin không chính thức từ Hà Nội nói với BBC rằng, có khả năng Quốc hội sẽ phê chuẩn tới ba tân phó thủ tướng.

Dự kiến, Chánh án Tòa án Tối cao Nguyễn Hòa Bình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc và Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn sẽ được giao trọng trách phó thủ tướng.

Trong đó, ông Nguyễn Hòa Bình, sinh năm 1958 quê ở Quảng Ngãi, ủy viên Bộ Chính trị khóa 13 có thể sẽ trở thành phó thủ tướng thường trực nhiệm kỳ 2021-2026.

Đầu khóa 15, ủy viên Bộ Chính trị Phạm Bình Minh là người giữ chức phó thủ tướng thường trực, cho tới khi ông Minh bị miễn nhiệm vào 5/1/2023.

Ông Hồ Đức Phớc, sinh năm 1963, quê ở Nghệ An sẽ trở thành phó thủ tướng, có thể là thay cho vị trí của ông Lê Minh Khái vì ông Phớc có kinh nghiệm về các lĩnh vực mà ông Khái đang phụ trách.

Quốc hội cũng có khả năng bầu thêm ông Bùi Thanh Sơn, sinh năm 1962 quê ở Hà Nội làm phó thủ tướng. Với chuyên môn về đối ngoại, ông Sơn có thể đảm trách nhiệm vụ của ông Trần Lưu Quang và kiêm nhiệm cả chức Bộ trưởng Ngoại giao.

Bên cạnh các chức danh phó thủ tướng, ghế Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường cũng đang cần được kiện toàn.

Bộ trưởng hiện nay là ông Đặng Quốc Khánh, ông Khánh đã được Trung ương Đảng cho thôi chức ủy viên vào ngày 3/8 tương tự như trường hợp ông Lê Minh Khái và bị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho thôi làm đại biểu Quốc hội vào ngày 13/8.

Với thực tế này, dự kiến Quốc hội sẽ miễn nhiệm ông Khánh và phê chuẩn người thay thế ông trong kỳ họp bất thường 26/8.

Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long mới đây được bổ nhiệm vị trí phó thủ tướng. Hiện có hai khả năng: Phó Thủ tướng Lê Thành Long tiếp tục kiêm nhiệm chức bộ trưởng Tư pháp; hoặc sẽ có người mới thay ông ở ghế bộ trưởng và việc bổ nhiệm bộ trưởng cũng cần được Quốc hội phê chuẩn. Dự kiến Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa Nguyễn Hải Ninh sẽ đảm nhiệm vị trí này, thay ông Lê Thành Long.

Ngoài ra, nếu ông Nguyễn Hòa Bình làm phó thủ tướng thì Quốc hội sẽ phải bầu Chánh án Tòa án nhân dân tối cao mới. Dự kiến, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao ông Lê Minh Trí sẽ thay thế vị trí của ông Nguyễn Hòa Bình. Như vậy, chức danh của ông Trí cũng cần được kiện toàn.

Tương tự, nếu ông Hồ Đức Phớc làm phó thủ tướng thì Quốc hội cũng sẽ phải phê chuẩn một bộ trưởng mới thay cho ông Phớc hoặc ông Phớc cũng sẽ kiêm nhiệm chức bộ trưởng.

Như vậy, dự đoán rằng kỳ họp bất thường lần 8 của Quốc hội ngày 26/8 sẽ dẫn tới nhiều chuyển biến trong chính phủ, có thể có ba tân phó thủ tướng, một chánh án Toà án tối cao và một viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.