Hun Sen thắng lớn khi đẩy Paetongtarn vào thế mất ghế thủ tướng?

Cuộc điện thoại với lãnh tụ Campuchia Hun Sen bị rò rỉ đã đẩy bà Paetongtarn Shinawatra vào tình thế bị đình chỉ chức vụ thủ tướng. Liệu đây có phải là chiến thắng cho ông Hun Sen?

Một số nhà phân tích từ Campuchia nhận định rằng, động thái ông Hun Sen tung toàn bộ đoạn ghi âm riêng tư vốn bị rò rỉ trước đó và phanh phui gia đình Shinawatra của bà Paetongtarn là dấu hiệu cho thấy ông Hun Sen muốn bà bị mất chức.

Và giờ đây, có vẻ mọi chuyện đang đi đúng theo các toan tính của ông Hun Sen.

Tiến sĩ Pavin Chachavalpongpun, nhà nghiên cứu về chính trị và quan hệ quốc tế tại Viện nghiên cứu về Đông Nam Á thuộc Đại học Kyoto ở Nhật Bản, trả lời BBC News Tiếng Việt ngày 2/7 rằng việc bà Paetongtarn bị tạm đình chỉ chức vụ chỉ có thể được xem là thắng lợi ngắn hạn cho ông Hun Sen - cụ thể là làm suy yếu ảnh hưởng của gia tộc Shinawatra vào thời điểm then chốt.

Chiến thắng cho Hun Sen?

Sau khi bà Paetongtarn bị đình chỉ chức vụ, tờ Khmer Times của Campuchia dẫn lại lời của thủ tướng nước này là ông Hun Manet như sau:

"Chúng tôi không nói chơi. Khi tham gia đối thoại, chúng tôi thực hiện một cách nghiêm túc... Chúng tôi đang chờ một người có thực quyền, một người có thẩm quyền hợp pháp để mở hoặc đóng các cửa khẩu biên giới.

"Ở Campuchia, chúng tôi chưa bao giờ có những tiếng nói mâu thuẫn. Chủ tịch Thượng viện Hun Sen có thể bày tỏ quan điểm về các vấn đề chính trị, nhưng các quyết định chính trị và chỉ đạo chính thức của nhà nước là do thủ tướng đương nhiệm. Và khi tôi đưa ra mệnh lệnh, đó không phải là chuyện đùa," ông Hun Manet nói.

Ông Hun Sen - nhân vật vẫn giữ quyền lực rất mạnh ở Campuchia - đã không ngần ngại đưa ra dự đoán Thái Lan sẽ sớm có tân thủ tướng, liên tục nói rằng Campuchia không thể nào đàm phán với thủ tướng hiện tại và chờ đợi để làm việc với một thủ tướng mới.

Như vậy, rõ ràng giới lãnh đạo Campuchia, cụ thể là cha con ông Hun Sen, đang chờ đợi một tân lãnh đạo từ nước láng giềng - không phải bà Paetongtarn Shinawatra - đứng ra giải quyết vấn đề biên giới.

Ông Seng Vanly, nhà phân tích địa chính trị Đông Nam Á và là Giám đốc Chương trình Vận động của Tổ chức Dân chủ Khmer từ Campuchia, đánh giá rằng dường như ông Hun Sen muốn bà Paetongtarn bị phế truất vì cho rằng bà không có đủ năng lực để kiểm soát quân đội và giải quyết căng thẳng ở biên giới.

"Ông Hun Sen có thể cho rằng Thái Lan cần một chính phủ đoàn kết hơn, đủ năng lực đưa ra quyết định và đàm phán với phía Campuchia. Bởi lẽ trong mắt ông Hun Sen, chính phủ hiện tại do bà Paetongtarn lãnh đạo không có khả năng làm điều đó. Nếu bà Paetongtarn vẫn tiếp tục tại vị, căng thẳng biên giới sẽ còn kéo dài", ông nói.

Bà Paetongtarn bị đình chỉ chức vụ thủ tướng sau khi Tòa án Hiến pháp Thái Lan chấp nhận đơn kiến nghị từ một nhóm thượng nghị sĩ đề nghị xem xét việc bãi nhiệm bà với cáo buộc vi phạm nghiêm trọng chuẩn mực đạo đức liên quan đến đoạn ghi âm.

Tiến sĩ Pavin nhận định rằng có thể nói đoạn ghi âm bị rò rỉ của ông Hun Sen đóng vai trò "như một chất xúc tác", tuy nhiên ông cho rằng quy mọi biến động chính trị về nguyên nhân này thì lại là "đơn giản hóa vấn đề".

"Có thể lập luận rằng những phát ngôn của ông Hun Sen và thời điểm ông ta công bố đã được tính toán cẩn thận nhằm gây sức ép lên dàn lãnh đạo Thái Lan – đặc biệt khi ông ta tin rằng bà Paetongtarn không đủ mạnh để kiểm soát cả quân đội lẫn đóng vai trò quan trọng trong tiến trình đàm phán tranh chấp biên giới đầy phức tạp."

Theo nghĩa đó, ông đánh giá việc bà Paetongtarn bị tạm đình chỉ được có thể được xem là một mục tiêu ngắn hạn mà ông Hun Sen đã đạt được.

"Tuy nhiên, tôi cho rằng sẽ là quá sớm để kết luận rằng ông ta đã hoàn toàn đạt được mục tiêu hay rằng Campuchia đã giành một 'chiến thắng 1–0' trước Thái Lan", ông nói.

Ông Pavin nhận định chính trường Thái Lan luôn đầy biến động và việc bà Paetongtarn tạm rút lui không đảm bảo rằng Campuchia sẽ giành được lợi thế về lâu dài.

Chưa kể, tranh chấp biên giới là một vấn đề phức tạp, liên quan đến nhiều bên. Trong đó các lực lượng quan trọng cần phải kể đến là quân đội, hệ thống tư pháp và "các nhóm lợi ích ăn sâu bám rễ" khác.

"Về mặt biểu tượng, ông Hun Sen có thể đã thành công trong việc gieo rắc sự hoang mang và làm lung lay niềm tin của công chúng vào giới lãnh đạo Thái Lan. Nhưng trên thực tế, Campuchia có thu được lợi ích cụ thể nào từ sự việc này hay không vẫn còn là điều chưa rõ," Tiến sĩ Pavin nói.

Hun Sen làm lung lay nền chính trị Thái Lan?

Sau khi bà Paetongtarn bị đình chỉ, ông Suriya Juangroongruangkit - Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Giao thông Vận tải - sẽ đảm nhận vai trò quyền thủ tướng.

Tuy nhiên, vào ngày 3/7, thời điểm ấn định nội các mới, ông Suriya sẽ không còn làm phó thủ tướng nữa. Do đó, vai trò quyền thủ tướng được cho là sẽ chuyển giao cho ông Phumtham Wechayachai.

Ông Phumtham sẽ là tân Bộ trưởng Nội vụ, đồng thời giữ chức Phó Thủ tướng nên xét theo thứ tự kế nhiệm cao hơn ông Suriya.

Do đó, Đảng Pheu Thai, vào tối 1/7, đã xác nhận việc ông Phumtham sẽ là người lãnh đạo chính phủ sau khi cải tổ hoàn tất.

Dù đã bị đình chỉ chức thủ tướng, bà Paetongtarn vẫn có chân trong nội các với vai trò là bộ trưởng Văn hóa để tránh nguy cơ "mất hoàn toàn quyền lực".

Nhưng điều khiến công chúng quốc tế bất ngờ là chỉ vì một đoạn ghi âm bị lãnh đạo nước láng giềng tung ra, chiếc ghế thủ tướng của bà Paetongtarn lập tức bị lung lay và thậm chí có thể dẫn tới những diễn biến phức tạp khác như giải tán chính phủ và đảo chính.

Phải chăng nền dân chủ của Thái Lan quá mong manh?

Giải thích với BBC, Tiến sĩ Pavin nói rằng chính trường Thái Lan vốn dĩ mong manh và phân cực trong suốt nhiều năm qua và đoạn ghi âm chỉ đơn thuần là bóc trần và "đổ thêm dầu vào lửa" những căng thẳng vốn đã tồn tại, đặc biệt là những xung đột giữa các trung tâm quyền lực, sức ảnh hưởng của quân đội và sự chia rẽ trong lòng xã hội Thái Lan.

"Đúng là sự việc phơi bày rõ tính dễ tổn thương của hệ thống chính trị Thái Lan. Chỉ vì một thông điệp từ nhà lãnh đạo nước ngoài có thể nhanh chóng làm chấn động cả hệ thống chính trị là bằng chứng cho thấy các thiết chế tại đây vẫn còn mong manh và thiếu ổn định," ông nói.

Theo ông, sự mong manh này phản ánh sự thiếu vắng các hàng rào dân chủ vững vàng, sự lệ thuộc quá mức vào "các mạng lưới quyền lực phi chính thức" và sự mất cân đối kéo dài giữa các quan chức được bầu và các thế lực không do dân bầu, như tòa án hiến pháp chẳng hạn.

Ông cũng nhấn mạnh thêm rằng sự việc còn cho thấy chính trường Thái Lan vẫn rất dễ bị ảnh hưởng từ bên ngoài, đặc biệt là từ các quốc gia láng giềng. Các thiết chế chống lại sự can thiệp từ nước ngoài còn khá yếu. Do đó, các phe phái quyền lực trong nước hoàn toàn có thể khai thác những phát ngôn từ các lãnh đạo bên ngoài để phục vụ cho lợi ích riêng.

"Vụ việc còn cho thấy nền chính trị Thái Lan vẫn còn dựa vào cá nhân nhiều, khi tính chính danh chính trị chủ yếu vẫn gắn liền với cá nhân hơn là với hệ thống trách nhiệm giải trình rõ ràng và pháp quyền mạnh mẽ," ông nói.