Việt Nam gặp rủi ro thương mại với Mỹ, châu Âu chuẩn bị ngoại giao 'làm thân'

Các lãnh đạo châu Âu đang lên kế hoạch tới thăm Việt Nam trong những tháng tới nhằm tăng cường quan hệ với Hà Nội, Reuters dẫn thông tin từ một số quan chức.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng với Washington có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu Việt Nam-Mỹ.

Trong nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nỗ lực gia tăng ảnh hưởng của Washington tại Việt Nam, coi cựu thù này là đối tác quan trọng trong chiến lược kiềm chế Trung Quốc.

Tuy nhiên, quan hệ song phương có thể suy yếu nếu Tổng thống Donald Trump áp thuế lên Việt Nam – quốc gia đang là một mục tiêu khả thi của chính sách thuế đối ứng mà ông đe dọa sẽ áp dụng do lượng thặng dư thương mại lớn mà Việt Nam có với Mỹ.

Trong bối cảnh ngày càng bất định, các nước châu Âu đang đẩy mạnh giao thiệp với Việt Nam, với việc Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đều có kế hoạch tới thăm Việt Nam trong những tháng tới, Reuters dẫn thông tin từ một số quan chức và nhà ngoại giao châu Âu.

Tuy nhiên, họ cũng lưu ý rằng các chuyến thăm này đã được lên kế hoạch từ lâu và lịch trình chính thức vẫn chưa được quyết định.

"Làn sóng thuế quan và kiểm soát xuất khẩu đang gia tăng... Chúng tôi muốn tạo ra những cơ hội thương mại và đầu tư mới với các đối tác đáng tin cậy," bà von der Leyen nói trong video thông điệp gửi đến các quan chức cấp cao của ASEAN khi tổ chức này có cuộc họp ở Hà Nội vào tuần trước.

Ông Macron có thể đến thăm Việt Nam vào cuối tháng Năm, với mục tiêu thúc đẩy hơn nữa quan hệ với cựu thuộc địa sau khi hai nước chính thức nâng cấp quan hệ ngoại giao vào năm 2024.

Trong khi đó, bà von der Leyen có thể tới thăm Việt Nam sớm hơn, với mục tiêu chính thức nâng cấp quan hệ, một quan chức cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) cho biết với Reuters, đồng thời tiết lộ rằng Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic có thể tới Việt Nam vào tháng Tư.

Văn phòng Tổng thống Macron từ chối bình luận với Reuters.

Người phát ngôn Ủy ban châu Âu nói rằng chưa thể xác nhận bất kỳ chuyến thăm chính thức nào ở thời điểm hiện tại. Bộ Ngoại giao Việt Nam không phản hồi yêu cầu bình luận.

Từ đường sắt tới viện trợ

Trong năm 2024, một phần nhờ vào hiệp định thương mại tự do hiện hữu, EU đã nhập khẩu từ Việt Nam lượng hàng hóa trị giá 52 tỷ USD. Dù con số này chưa bằng một nửa so với kim ngạch nhập khẩu của Mỹ nhưng EU vẫn là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam.

Các nhà sản xuất của Mỹ ở Việt Nam, vốn phụ thuộc nhiều hơn vào việc xuất khẩu sang Mỹ so với các đối thủ từ châu Âu, dự báo sẽ phải cắt giảm nhân sự nếu ông Trump thực hiện áp thuế, theo một khảo sát.

Viễn cảnh này, dù là hệ quả của sự dịch chuyển mà một quan chức EU mô tả là "thảm họa" trong thương mại toàn cầu, có thể khiến Việt Nam gia tăng xuất khẩu sang EU. Ở chiều ngược lại, thay đổi này có thể mở đường cho các khoản đầu tư từ các doanh nghiệp châu Âu vào Việt Nam, khi họ có thể tiếp cận nguồn nhân lực chất lượng cao dư thừa dễ dàng hơn, vị quan chức này nhận định.

Hiện tại, Việt Nam đang tìm cách đa dạng hóa nguồn cung quân sự và đẩy mạnh chi tiêu công cho hạ tầng, bao gồm một dự án đường sắt quy mô lớn mà các công ty châu Âu đang cạnh tranh để giành hợp đồng.

Về mặt chính sách phát triển, châu Âu đang tìm cách thay thế vai trò của Mỹ sau khi ông Trump đóng băng viện trợ nước ngoài.

Bỉ đang thành lập một quỹ nhằm hỗ trợ phục hồi các khu vực bị ô nhiễm do chất độc da cam mà quân đội Mỹ rải xuống trong Chiến tranh Việt Nam, Reuters dẫn lời Đại sứ Bỉ tại Việt Nam Karl Van den Bossche. Ông cũng nhấn mạnh kế hoạch biến những vùng đất được cải tạo thành các khu công nghiệp có lợi nhuận.

Mối đe dọa ngày càng rõ rệt

Những biện pháp áp thuế của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang dần trở thành hiện thực.

Tổng thống Mỹ vừa tuyên bố sẽ áp mức thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico vào Mỹ, đồng thời cho biết thời gian để đạt được một thỏa thuận đã hết. Ông Trump đã đe dọa sẽ áp thuế từ đầu năm và khẳng định chúng sẽ có hiệu lực vào hôm nay 4/3.

Ngoài ra, mức thuế bổ sung 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc cũng dự kiến có hiệu lực, khiến cả ba đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ phải đối mặt với các rào cản thương mại cao hơn đáng kể so với vài tuần trước.

"Không còn chỗ cho Mexico hay Canada," ông Trump nói tại Nhà Trắng vào hôm 3/3. "Các mức thuế, quý vị biết đấy, tất cả đã được thiết lập. Chúng sẽ có hiệu lực vào ngày mai."

Đáp lại, Ngoại trưởng Canada Mélanie Joly cho biết nước này đã lên kế hoạch áp thuế trả đũa đối với hàng nhập khẩu của Mỹ trị giá 155 tỷ USD, với đợt đầu tiên trị giá 30 tỷ USD đã sẵn sàng áp dụng ngay lập tức lên các mặt hàng thường nhật như mì ống, quần áo và nước hoa.

Bà Joly lưu ý rằng Canada không muốn có chiến tranh thương mại, nhưng sẽ đáp trả nếu Mỹ khơi mào.

Bộ Thương mại Trung Quốc hôm 4/3 đã tuyên bố sẽ đáp trả các mức thuế nhập khẩu mới của Mỹ dự kiến có hiệu lực vào cuối ngày, đồng thời tái khẳng định quan điểm rằng chính quyền Trump đang cố gắng "đổ lỗi" và "bắt nạt" Bắc Kinh bằng vấn đề buôn bán fentanyl.

Mexico cũng đã tuyên bố sẽ trả đũa mức thuế quan của Mỹ, làm dấy lên viễn cảnh về một cuộc chiến thương mại đang lan rộng.

Trong khi đó, Việt Nam đã chuẩn bị một số biện pháp để đương đầu với kế hoạch thuế quan của Mỹ - thứ có khả năng ảnh hưởng đến hầu hết hàng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường lớn nhất của nước này, đạt hơn 142 tỷ đô la vào năm 2024, theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc. Con số này tương đương khoảng 30% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam.

Ngược lại với những quốc gia trên, Việt Nam có thể cân nhắc giảm thuế đối với Mỹ trong bối cảnh nhiều nhà kinh tế đồng tình rằng mức thuế mà Việt Nam áp dụng đối với hàng hóa Mỹ cao hơn thuế ở chiều ngược lại. Việt Nam cũng đánh thuế giá trị gia tăng (VAT) lên hàng hóa. Cả hai điều này đều là tiêu chí để ông Trump có thể tăng áp thuế đáp trả.

Việt Nam và các công ty quốc phòng của Mỹ cũng đang thảo luận về việc mua bán thiết bị an ninh. Trong đó, việc mua máy bay vận tải quân sự C-130 Hercules của hãng Lockheed Martin đang tiến triển rất tốt. Thông tin này được các quan chức nắm rõ tình hình nói với Reuters.

Việc Việt Nam gần đây thông qua khung pháp lý cho một chương trình thí điểm mà có thể giúp Starlink của tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk cung cấp dịch vụ internet vệ tinh và an ninh tại Việt Nam, đồng thời đảm bảo công ty mẹ của Starlink, SpaceX, vẫn giữ toàn quyền sở hữu đối với bất kỳ công ty con nào được thành lập tại Việt Nam, được xem như việc tặng SpaceX "một nhành ô liu" trong bối cảnh Việt Nam lo ngại về mối đe dọa áp thuế từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, theo nguồn tin của Reuters.

Bên cạnh đó, một số biện pháp khác Việt Nam có thể cân nhắc gồm nhập khẩu thêm nông sản từ Mỹ (để giảm thặng dư thương mại), giảm bớt lo ngại từ phía Mỹ về việc Việt Nam là nơi trung chuyển hàng hóa Trung Quốc, cũng như thúc đẩy "ngoại giao sân golf" để củng cố mối quan hệ với ông Donald Trump.