Nga tăng cường tấn công xe lửa Ukraine trong 'cuộc chiến đường sắt'

Ngồi tựa mình trên giường bệnh, nữ nhân viên đường sắt Olha Zolotova chậm rãi và nhỏ nhẹ kể lại ngày thiết bị bay không người lái (drone) của Nga tấn công đoàn tàu của bà.

"Khi chiếc [drone] Shahed đánh trúng, tôi bị vùi trong đống đổ nát. Tôi ở toa thứ hai. Mọi người đã kéo tôi ra," bà kể.

"Mắt tôi tối sầm lại. Lửa ở khắp nơi, mọi thứ đều bốc cháy, lửa bén vào một phần tóc tôi. Tôi bị mắc kẹt."

Bà Olha là một trong nhiều nạn nhân của làn sóng tấn công ngày càng dồn dập của Nga nhằm vào hệ thống đường sắt của Ukraine - hạ tầng thiết yếu giúp đất nước duy trì hoạt động hơn ba năm rưỡi kể từ khi Moscow phát động cuộc xâm lược toàn diện.

Mạng lưới đường sắt dài 21.000km của Ukraine không chỉ là một hạ tầng giao thông mà còn là trọng tâm của nỗ lực chiến tranh và biểu tượng mạnh mẽ của tinh thần kiên cường dân tộc.

Vì bị thương quá nặng, Olha đã được đưa tới một bệnh viện đặc biệt ở thủ đô Kyiv, cách đó hơn 300km. Đây là nơi chuyên điều trị cho nhân viên ngành đường sắt.

Bà vừa trải qua ca phẫu thuật hông và được gắn một tấm kim loại trong chân.

Đoàn tàu của bà bị tấn công hồi đầu tháng 10 tại một nhà ga ở Shostka, thuộc vùng Sumy ở miền bắc Ukraine.

Khi lực lượng cứu hộ đang tìm cách chăm sóc những người bị thương, một drone thứ hai của Nga tiếp tục tấn công nhà ga - kiểu tấn công được gọi là "đòn kép".

Ukraine cho biết dân thường và đội cứu hộ đã bị nhắm mục tiêu trực tiếp, điều này có thể cấu thành tội ác chiến tranh theo luật pháp quốc tế.

Tổng cộng có 30 người bị thương. Trong số những người được điều trị tại bệnh viện, ba là trẻ em và đã có một người đàn ông tử vong, có thể do đau tim.

Theo công ty đường sắt quốc gia Ukrzaliznytsia (UZ), số vụ tấn công trong tháng Chín cao gấp đôi tháng Tám – không chỉ nhằm vào các đoàn tàu mà còn vào hệ thống hạ tầng hỗ trợ mạng lưới đường sắt.

Thực tế, một nửa số vụ tấn công vào hệ thống đường sắt kể từ khi chiến tranh bắt đầu đã diễn ra chỉ trong hai tháng qua, theo ông Oleksiy Balesta, thứ trưởng phụ trách cơ quan giám sát mạng lưới đường sắt.

"Gần như mỗi ngày trong hai tháng qua, chúng tôi đều phải hứng chịu các cuộc tấn công có chủ đích nhằm vào cơ sở hạ tầng của Ukrzaliznytsia và các trạm truyền tải điện," ông nói.

Ông Balesta cho rằng Nga đang "săn đầu máy xe lửa – cố tình nhằm vào cả tàu chở hàng lẫn tàu chở khách."

Phía sau lưng vị thứ trưởng là một đầu máy bị phá hủy, thuộc đội tàu liên tỉnh của Ukraine, đã bị tấn công ở phía đông Kyiv trong một đêm cuối tháng Tám vô cùng tàn khốc.

Cuộc tấn công đó còn gồm cả một đợt tấn công vào nút giao đường sắt trọng yếu ở thị trấn Koziatyn thuộc vùng Vinnytsia ở miền trung Ukraine, gây ra chậm trễ đáng kể và buộc nhiều chuyến tàu phải đổi hướng.

Khi đang nói chuyện, ông Balesta nhận được tin nhắn từ trợ lý: vừa có một vụ tấn công khác nhằm vào đoàn tàu chạy giữa Kramatorsk và Sloviansk, ở vùng Donetsk miền đông, gần tiền tuyến.

Ngay trong ngày hôm đó, đã có ba vụ đe dọa đánh bom nhằm vào các chuyến tàu khác, buộc nhân viên phải sơ tán hành khách cho đến khi đội rà phá bom mìn xác nhận an toàn.

Các quan chức tại đây cho rằng có hai nguyên nhân chính khiến làn sóng tấn công này gia tăng mạnh mẽ.

Thứ nhất là việc Nga gia tăng khả năng sản xuất số lượng lớn drone Shahed giá rẻ, với tầm bay ngày càng xa hơn.

Thứ hai là tình trạng gần như bế tắc trên chiến tuyến, khiến Nga chuyển trọng tâm sang việc phá hoại các tuyến tiếp vận.

"Đây rõ ràng là một trận chiến đường sắt," ông Oleksandr Pertsovskyi, Tổng giám đốc Ukrzaliznytsia, nhận định.

"Kẻ thù đang tìm cách khiến chúng tôi tê liệt hoàn toàn. Đây là một phần trong chiến thuật chiến tranh nhằm gieo rắc hoảng loạn trong dân thường, phá hủy nền kinh tế của chúng tôi và khiến đất nước này thành nơi không thể sống nổi."

Theo ông Pertsovskyi, những yếu tố then chốt trong phản ứng của Ukraine bao gồm khắc phục thiệt hại nhanh nhất có thể, phối hợp chặt chẽ với quân đội và huấn luyện nhân viên nhận diện nguy cơ phá hoại.

"Cuối cùng thì chúng tôi luôn có kế hoạch B, C và D. Mục tiêu là không bao giờ hủy bất kỳ chuyến tàu hay điểm đến nào. Nếu tàu không thể chạy, chúng tôi sẽ kết hợp tàu với xe buýt," ông nói.

Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, tinh thần của hành khách cũng là điều được quan tâm.

"Gần đây, một chuyến tàu từ Kyiv đến Sumy phải đổi hướng, khiến hành trình kéo dài thêm sáu tiếng vì lý do an toàn," giám đốc của Ukrzaliznytsia chia sẻ.

"Một hành khách đăng lên mạng xã hội rằng cô ấy sẽ phải đón sinh nhật trên tàu thay vì bên bạn trai, nhưng vẫn tỏ ra thông cảm. Chúng tôi đã gửi tặng cô ấy bánh kem và hoa."

Mối đe dọa thường trực từ tên lửa và drone khiến việc vận chuyển người và hàng hóa bằng đường hàng không gần như không thể.

Phần lớn ngũ cốc và quặng sắt - những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nền kinh tế Ukraine - được vận chuyển bằng đường sắt đến các cảng ở Biển Đen phía nam và qua Ba Lan sang phía tây.

Các nhà lãnh đạo chính trị nước ngoài khi đến thăm Ukraine cũng đều vào nước này bằng tàu hỏa – người Ukraine gọi đó là "ngoại giao thép".

Còn những nhân viên đường sắt bị cuốn vào các vụ tấn công được tôn vinh là "anh hùng thép".

Tại nhà ga trung tâm Kyiv tráng lệ, một bộ trưởng khác của chính phủ đã trao giấy chứng nhận dũng cảm cho nhóm Anh hùng thép mới nhất – là những người đã chữa cháy trong đêm ga trung chuyển tàu liên tỉnh bị tấn công.

"Rất đáng sợ, vì lửa bốc ngùn ngụt và gây thiệt hại lớn," ông Oleksandr Leonenko, một trong những người tham gia dập lửa, kể lại.

Ông tự hào khoe tấm giấy chứng nhận của mình và cho biết điều đó sẽ giúp ông nhận thêm một khoản tiền thưởng.

Làn sóng tấn công nhằm vào hệ thống đường sắt cũng trùng với việc Nga tăng cường tấn công vào hạ tầng năng lượng của Ukraine.

Một đợt tấn công gần đây đã khiến hàng trăm ngàn người mất điện.

Trong khi đó, Ukraine đã đáp trả bằng hàng loạt cuộc tấn công vào các nhà máy lọc dầu của Nga và tuyên bố rằng điều này đã gây ra tình trạng thiếu xăng ở nhiều khu vực.

Khi người dân Ukraine chuẩn bị bước vào mùa đông thứ tư kể từ khi cuộc xâm lược toàn diện của Nga bắt đầu, ông Oleksandr Pertsovskyi cho rằng các cuộc tấn công vào hạ tầng có thể khiến mùa đông năm nay trở nên khắc nghiệt nhất.

Trong lời kêu gọi được nhiều quan chức Ukraine nhắc lại, ông thúc giục các quốc gia đồng minh cung cấp hệ thống phòng không mạnh hơn.

"Nhưng chúng tôi không hề tuyệt vọng. Chúng tôi đang chuẩn bị cả về tinh thần lẫn thực tế. Người Ukraine vẫn giữ vững ý chí."

Có lẽ tinh thần ấy sẽ tiếp tục phải đối mặt với những thử thách khó khăn nhất trong những tháng tới.

Mariana Matveichuk và Anastasiia Levchenko tường thuật bổ sung