Nhật Bản: Giá sinh hoạt tăng gây sốc cho người dân

Khi lớn lên ở Nhật Bản, tôi cảm thấy mọi thứ dường như rất ít tăng giá.

Bữa trưa yêu thích của tôi luôn có giá 500 yen ($3,9) và mức giá vẫn giữ như vậy cho tới năm 2021. Giá quần áo hay giầy dép cũng rất ít thay đổi.

Tôi được dạy dỗ là phải tiết kiệm, tiết kiệm và tiết kiệm, và liên tục được nhắc nhở là trị giá nhà của bố mẹ tôi đã sụp đổ những năm 1990, khi thị trường bất động sản bị sập.

Thiệt hại tài chính đau đớn này có nghĩa là cha mẹ tôi, và nhiều người khác như họ, chưa có thể bán nhà hay nâng cấp nhà được.

Trung Quốc cảnh cáo Nhật Bản 'đừng đùa với lửa' về vấn đề Đài Loan

Nhật phạt công ty môi giới vì một công nhân Việt Nam bị hành hung

Nhưng khi giá cả các mặt hàng thông dụng không tăng, mọi người không thực sự tiêu tiền nhiều.

Vì thế, các công ty đáp ứng bằng cách không tăng lương, khiến nhu cầu tiêu dùng và giá cả còn giảm hơn nữa. Khi bạn không được tăng lương, bạn không đi mua sắm thường xuyên.

Trong khi nhiều khu vực ở châu Á trở nên giàu có hơn, mức tăng trưởng của Nhật lại trì trệ. GDP tính trên đầu người của Nhật vẫn giữ nguyên từ những năm 1990. Tới năm 2010, Trung Quốc đã vượt Nhật và trở thành nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới.

Trong nhiều thập niên, ngân hàng trung ương Nhật đã cố gắng kích thích tăng trưởng để khuyển khích người Nhật "chi tiêu nhiều hơn, đầu tư nhiều hơn, lương tăng lên và giá cả tăng lên cùng ở mức độ vừa phải", bà Nobuko Kobayashi từ hãng tư vấn EY-Parthenon cho biết.

Tháng Tư vừa rồi, chỉ số đo giá tiêu dùng tăng 2,1%, đủ cao để lạm phát năm nay cuối cùng dự tính sẽ đạt mục tiêu 2% của Ngân hàng trung ương Nhật, sau ba thập kỷ gần như không hề tăng.

Tuy nhiên, việc lạm phát tăng không dính dáng gì tới chính sách kinh tế quốc nội. Giá tăng chủ yếu là do chi phí nhập khẩu cao, giá năng lượng và nguyên liệu thô tăng toàn cầu - làm trầm trọng thêm bởi đại dịch và chiến tranh ở Ukraine.

Bà Kobayashi thậm chí cảnh báo rằng điều này có thể đánh dấu "khởi điểm của tình trạng lạm phát xấu, vì lương vẫn chưa tăng lên". Thực tế, mức lương trung bình gần như không hề tăng trong ba thập kỷ qua, nên đời sống sẽ khó khăn hơn cho người tiêu dùng.

Sau đại dịch Covid, nhiều chính phủ các nước phải vật lộn đương đầu với giá sinh hoạt tăng cao, điều này là một cú sốc lớn cho Nhật Bản, nơi người dân đã quen với giá cả ổn định hàng chục năm qua.

Khi giá của món umaibo, quà vặt phổ biến ở Nhật - từng luôn ở mức 10 yen ($0.075) kể từ khi món này ra đời cách đây 43 năm - tăng 20%, nó làm cho cả nước Nhật sốc.

Trong một xã hội mà mọi người tin vào chuyện chia sẻ gánh nặng xã hội, việc giá cả tăng được coi là như một điều cấm kỵ về văn hóa.

Cú sốc này lớn đến mức Yaokin, công ty sản xuất món umaibo được ưa chuộng này, phải mở một chiến dịch quảng cáo để giải thích vì sao họ tăng giá.

Nhưng chuyện này là không thể tránh khỏi và từng mặt hàng một, từ mayonnaise đến nước uống đóng chai tới bia đã trở nên đắt đỏ hơn. Theo ngân hàng dữ liệu Teikoku, giá của hơn 10.000 mặt hàng thực phẩm được dự đoán sẽ tăng trung bình 13% năm nay.

Thế khó của Ngân hàng Trung ương

Nhật Bản có một vấn đề thực sự khó khăn: các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới đã phản ứng trước việc giá cả tăng bằng cách nâng dần lãi suất để giúp kiểm soát lạm phát.

Ngân hàng Trung ương Nhật đã giữ lãi suất ở mức rất thấp trong nhiều năm.

Nếu có khoảng cách lớn về lãi suất giữa Nhật Bản và các nền kinh tế lớn khác, chẳng hạn như Mỹ, đồng yen của Nhật sẽ yếu đi rất nhiều. Gần đây, giá đồng yen so với đồng đô la đã tụt xuống mức thấp nhất trong 20 năm qua.

Đồng yen yếu đi có nghĩa là các mặt hàng nhập khẩu - nhất là dầu và khí đốt - còn có giá cao hơn.

"Người tiêu dùng không quen với việc chấp nhận lạm phát," Takeshi Niinami, giám đốc hãng Suntory Holdings nói. Hãng này nổi tiếng với các loại whisky Nhật như Yamazaki, Hibiki và Hakushu, cũng như các loại bia và đồ uống không cồn như nước và cà phê đóng chai.

Hãng Suntory Holdings gần đây tuyên bố tăng giá hầu hết các mặt hàng từ tháng 10, để có thời gian bàn bạc việc tăng giá với các nhà phân phối.

Ông Niinami nói nguyên nhân của việc tăng giá là do chuỗi cung ứng toàn cầu bị ảnh hưởng, gây ra bởi đại dịch và các đợt phong tỏa gần đây ở Trung Quốc.

"Nhìn chung, việc tăng giá đã được chấp nhận. Nhưng nó vẫn là thách thức cho các hãng bán lẻ lớn," ông nói.

Một trong những lý do đằng sau nỗ lực khuyến khích lạm phát của chính phủ Nhật là để đẩy mức lương lên cao.

"Có áp lực rất lớn từ xã hội và chính phủ để tăng lương, nhưng chúng ta cần tăng năng suất lao động," ông Niinami nói.

Ông Niinami nói Nhật cũng cần đầu tư vào các lĩnh vực mới như cải tiến năng lượng xanh hay y tế để thúc đẩy kinh tế, và tạo ra việc làm mới để tăng mức lương trung bình.

Ông cũng hy vọng chính phủ sẽ làm nhiều hơn để thu hút đầu tư nước ngoài.

Nhưng tất cả điều đó cần thời gian và tạo ra việc làm chỉ là một trong nhiều vấn đề mà Nhật Bản phải đối mặt trong nhiều thập niên tới.

Mặt tích cực duy nhất của một đồng yen yếu hơn trong tầm ngắn hạn có lẽ là dòng khách du lịch đổ tới Nhật để tiêu tiền, tuy nhiên Nhật mới chỉ bắt đầu mở cửa biên giới sau đại dịch Covid.