Thiền sư Thích Nhất Hạnh giữa dòng xung đột kéo dài từ Chiến tranh ở Việt Nam
Nguồn hình ảnh, Langmai.org
- Tác giả, Joaquin Nguyễn Hoà
- Vai trò, Gửi bài cho Diễn đàn BBC từ San Jose, Hoa Kỳ
Cách đây trên 20 năm, tôi đọc được bộ sách Việt Nam Phật giáo sử luận của tác giả Nguyễn Lang. Bộ sách có ba quyển, được xuất bản trong nước, tôi đọc nó khi còn ở Việt Nam.
Có hai ấn tượng khi đọc sách còn đọng lại với tôi đến bây giờ, thứ nhất là quyển sách trình bày khúc chiết, sáng sủa, một việc mà cho đến lúc đó, hiếm có nhà sử học xã hội chủ nghĩa nào làm được.
Điều thứ hai nằm trong phần lời nhà xuất bản. Nhà xuất bản (tôi không nhớ tên, dĩ nhiên là thuộc sự quản lý của nhà nước XHCN) viết rằng vì tác giả ở xa, nên việc xuất bản chưa có lời xin phép.
Ảnh hưởng lớn đến một thế hệ trước 1975
Một người bạn nói với tôi rằng Nguyễn Lang chính là thiền sư Thích Nhất Hạnh.
Và bộ sách đó là quyển duy nhất của ông mà tôi đọc cho đến nay, tuy nhiên tôi cũng biết rằng sách vở và văn thơ của ông ảnh hưởng rất lớn đến thế hệ đàn anh của tôi ở các thành thị miền Nam trước năm 1975, như các quyển Bông hồng cài áo, Thả một bè lau,...
Việc xuất bản bộ sách Việt Nam Phật giáo sử luận có vẻ như là một chỉ báo rằng nhà nước Việt Nam cởi mở hơn với thiền sư Thích Nhất Hạnh.
Vài năm sau, năm 2005, thiền sư Thích Nhất Hạnh và tăng đoàn Làng Mai được về Việt Nam.
Nhưng sự cởi mở chỉ kéo dài tới 2008-09 và sau thiền sư Thích Nhất Hạnh và Làng Mai rời Việt Nam, kế hoạch xây dựng cơ sở Làng Mai tại Bảo Lộc không thành.
Những tài liệu sau đó cho biết lý do nhà nước Việt Nam đóng cửa đối thiền sư Thích Nhất Hạnh là do bản kiến nghị của ông đưa lên nhà nước Việt Nam, trong đó có những điểm mà cho đến hiện nay, 2022, Hà Nội vẫn xem là cấm kỵ, như là lập đài tưởng niệm hàng chục ngàn thuyền nhân Việt Nam bỏ mạng trên biển, tách rời tôn giáo và chính trị…
Xem thêm bài trên BBC Tiếng Việt: Thiền sư Thích Nhất Hạnh từng muốn Giáo hội Phật giáo ‘tách khỏi Nhà nước’, và cả nội dung Làng Mai đăng về Kiến nghị tại đây.
Năm 2008 tôi thường xuyên đến Huế, và chứng kiến không khí vô cùng căng thẳng ở thành phố thơ mộng này, mà nhất là khu vực bao quanh chùa Từ Hiếu, nơi thiền sư Thích Nhất Hạnh tu tập từ nhỏ. Theo trí nhớ của tôi thì có đến hai vòng chốt công an canh gác xung quanh ngôi chùa cổ kính, người lạ không được phép ra vào.
Gần 10 năm sau, thiền sư Thích Nhất Hạnh được phép trở về Việt Nam, khi đã yếu, để sống tại chùa Từ Hiếu. Ngày 22/1/2022, ông viên tịch, được truyền thông quốc tế đồng loạt đăng tin, chia buồn.
Sự ra đi của ông, người có hàng triệu người ngưỡng mộ trên thế giới dĩ nhiên làm dấy lên niềm thương cảm, nhưng cũng có những lời chì chiết.
Nguồn hình ảnh, AFP/Getty Images
Đúng ra những lời chì chiết nhà sư đã có từ lâu rồi, từ khi Việt Nam Cộng hòa sụp đổ vào ngày 30/4/1975. Tựu chung, người ta đả kích nhà sư đã làm cho Việt Nam Cộng hòa sụp đổ vì những cuộc vận động chống chiến tranh của mình (?!).
Người ta cũng chì chiết ông vì cho rằng ông không lên tiếng cho nhân quyền trong nước. Những lời chì chiết lại không nhắc đến bản kiến nghị 7 điểm là nguyên nhân cơ sở ông lập ra ở Bát Nhã, Lâm Đồng bị Hà Nội đóng cửa vào năm 2009.
Những người chì chiết ông còn đăng hình ông chụp chung với Đại tướng Việt Nam cộng sản Võ Nguyên Giáp. Tôi tự hỏi rằng đã có ai chì chiết những vị tướng và chính trị gia người Mỹ chụp hình chung với tướng Giáp chưa?
Như vậy là thiền sư Thích Nhất Hạnh lọt vào danh sách những nhân vật Việt Nam gây ra nhiều tranh cãi trong lịch sử xung đột của đất nước này. Những xung đột có vẻ như vẫn chưa chấm dứt, và danh sách những nhân vật như thiền sư có cơ kéo dài ra thêm. Người mới nhất, trẻ nhất là nhà văn Mỹ gốc Việt, Nguyễn Thanh Việt, dù nổi tiếng trên văn đàn thế giới (thiền sư Thích Nhất Hạnh thì nổi tiếng trong giới phật giáo và trí thức phương Tây), cũng bị nhiều chỉ trích bởi nhãn quan về cuộc chiến Việt Nam qua quyển Cảm tình viên.
Không phải chỉ có hành giả Thích Nhất Hạnh rơi vào vòng tranh cãi, mà cả Phật giáo Việt Nam nói chung cũng bị chì chiết, người ta nói rằng phong trào Phật giáo chống chính quyền Ngô Đình Diệm tại miền Nam Việt Nam đã góp phần làm suy yếu Việt Nam Cộng hòa, làm cho nền cộng hòa phôi thai ấy dần đi đến đổ vỡ (?!)
Điều thú vị là nếu như những người chì chiết thiền sư Thích Nhất Hạnh, "quên mất" bản kiến nghị đã làm cho ông bị cấm cửa vào năm 2008, thì báo chí của nhà nước Việt Nam cũng "quên mất" giai đoạn ấy, khi đăng tin về việc ra đi của ông vào đầu năm 2022. Hai bên đối nghịch nhau, vì những mục đích khác nhau, lại cùng có một hành động giống nhau, và nhà sư rơi vào giữa.
Không lâu sau khi đọc bộ Việt Nam Phật giáo sử luận, tôi viếng thăm Bodh Gaya, Bồ đề đạo tràng, nơi Đức Phật Thích Ca thành đạo ở Ấn Độ, tôi ngạc nhiên thấy trong hiệu sách phật giáo, số đầu sách của thiền sư Thích Nhất Hạnh là nhiều thứ hai, chỉ sau sách của Đức Đat lai Lạt Ma của Tây Tạng.
Sau ngày ông viên tịch, trong các bản tin của các hãng truyền thông Tây phương về việc ra đi của ông, ghi rằng ông là nhân vật số hai của Phật giáo thế giới, sau Đức Đạt Lai Lạt Ma, hoặc ghi rằng ông là một trong những nhà sư Phật giáo có ảnh hưởng lớn nhất của nhân loại hiện nay.
Phương Tây chào đón trọng thị nhà sư vì ông đã giúp cho họ thực hành những điều đơn giản, làm cho họ thấy hạnh phúc hơn trong cuộc sống ngày càng căng thẳng và xáo trộn.
Những nhận định này của báo giới phương Tây chắc chắn không được sự đồng tình của những người chì chiết thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây cũng là một điều thú vị khi ta so sánh với việc phản đối những bộ phim về chiến tranh Việt Nam do phương Tây làm ra, rằng chúng chỉ thể hiện cái nhìn của phương Tây về cuộc chiến ấy.
Nay cái nhìn của phương Tây về thiền sư Thích Nhất Hạnh, thể hiện rõ không chỉ qua báo giới, mà qua lời phát biểu của bà Marie Damour, đại biện lâm thời phái đoàn Hoa Kỳ tại Việt Nam:
"Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một người thầy, nhà lãnh đạo tinh thần được yêu mến và là nhà hoạt động không mệt mỏi vì hòa bình cho đất nước của mình và trên khắp thế giới. (Thông báo báo chí của đoàn ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam sau khi thiền sư Thích Nhất Hạnh ra đi.)
Một số người Việt Nam, mặc dù hướng về phương Tây, có khi sống ở phương Tây, không đồng ý về những nhận định đó của phương Tây, người ta phản đối, phản đối rất nhiều.
Những lời phản đối rồi cũng sẽ lắng xuống. Người phương Tây vẫn sẽ tiếp tục thực hành những điều đơn giản mà ông hướng dẫn để tĩnh tâm, để vượt qua những xáo trộn căng thẳng của cuộc sống hàng ngày.
Những người Việt theo chân thiền sư Thích Nhất Hạnh, chắc cũng chẳng ra lời trần tình nào, vì phàm theo lời Phật dạy, mở miệng ra đã mang lời thị phi rồi, làm gì có chân lý tuyệt đối trên đời này, lời nói nào mà chẳng chủ quan, ràng buộc.
Phật giáo Việt Nam và hàng chục triệu Phật tử Việt Nam sẽ vẫn tiếp tục con đường đi tìm giải thoát mà Đức Thích Ca đã vạch ra trên 2500 năm trước.
Trên con đường ấy sẽ có thêm những hành giả rơi vào những vòng xoáy xung đột gần trăm năm qua trên nước Việt Nam vì những xung đột ấy vẫn chưa chấm dứt, nhưng rồi thì họ cũng sẽ qua bờ bên kia, như câu kinh phật yết đế yết đế para yết đế vậy!
Bài thể hiện quan điểm riêng của tác giả, hiện sống tại San Jose, bang California, Hoa Kỳ.
Đọc lại phỏng vấn nhà hoạt động Phật giáo Võ Văn Ái nói về Tăng đoàn Làng Mai:
Xem thêm:
Tin chính
BBC giới thiệu
Phổ biến
Nội dung không có