Nga-Ukraine: Tâm tư của người Việt từ Donetsk

Donetsk, vốn thuộc Ukraine sau khi Liên Xô tan rã, tuyên bố độc lập và thành lập nước cộng hoà ly khai vào tháng 5/2014 sau những cuộc biểu tình đã dẫn tới xung đột vũ trang giữa quân ly khai và quân chính phủ Ukraine.

Việc Tổng thống Putin của Nga tuyên bố công nhận hai nước cộng hoà ly khai Donetsk và Luhansk hôm 22/2/2022 đã tạo tiền đề để Nga đưa quân vào Donetsk, và nhiều nơi khác trên lãnh thổ Ukraine, để "bảo vệ các nước cộng hoà này" và tiến hành cuộc tấn công quân sự tại Ukraine trong mấy ngày qua.

Một người Việt muốn được giấu tên sống tại Donetsk cho biết người dân tại đây đã quá mệt mỏi vì tám năm xung đột kể từ khi vùng đất này ly khai khỏi Ukraine.

Ông nói nhiều người Việt tại đây hy vọng là cuộc chiến Nga-Ukraine này cũng sẽ giúp chấm dứt xung đột kéo dài giữa Donetsk và Ukraine để có hoà bình và phát triển kinh tế. Trước hết ông kể tình hình chiến sự tại đây trong mấy ngày qua.

Nga-Ukraine: Cựu sinh viên người Việt nghĩ gì về cuộc chiến?

Chiến tranh Ukraine, ai thua?

------

Ngay khi TT Putin tuyên bố công nhận Donetsk là nước Cộng hoà ly khai hôm 22/2 thì từ 12h trưa đến 1h chiều, quân đội Nga kéo ầm ầm qua biên giới sang Donetsk.

Sang ngày 23, từ 4h sáng tới 11h trưa là tiếng súng, pháo kích bắn liên tục qua lại giữa hai bên. Đến chiều chiều thì thấy tiếng đại bác, tiếng súng nổ xa dần, xa dần nên tôi nghĩ là chiến trường đã dịch sâu vào Ukraine rồi.

Tới ngày 24, sáng vẫn còn nghe tiếng súng, tiếng pháo nổ gần, cách khoảng 30-40 km gì đó nhưng không lâu, chỉ khoảng 5-10 phút. Và sáng nay 25/2 dậy thì cũng nghe vài tiếng nổ, chắc cách đây khoảng 15-20 cây số, có lẽ là Ukraine bắn sang. Rồi trưa lại nghe tiếng nổ đâu như khu vực trung tâm thành phố mà sau đó tôi đọc tin thấy nói là Ukraine đã bắn một phát đạn pháo vào sân vận động cũ của thành phố.

Hiện giờ trong thành phố hầu như không có người. Xe taxi cũng hầu như không có vì xưa nay vốn toàn thanh niên lái taxi nhưng bây giờ thanh niên những ai không muốn bị gọi tham gia quân đội thì tránh không ra đường. Lý do là thanh niên từ 18-55 tuổi nếu ra đường sẽ bị bắt vào phục vụ quân đội luôn. Nên giờ chỉ có một số xe là phụ nữ lái.

Trung tâm thành phố vắng vẻ vô cùng. Xe buýt trống rỗng. Hôm qua (24/2) tôi vào cửa hàng để mua đèn pin, cũng chuẩn bị sẵn, sợ khi đánh nhau thì mất điện nên sẽ phải có cái đèn pin… Đấy, vừa có tiếng nổ, có nổ súng ở đâu đây, vừa có một tiếng nổ kia kìa… Cửa hàng này trước đây đông lắm mà giờ không một bóng người.

Cả thành phố sống trong tâm trạng đang chờ đợi một điều gì đó sẽ xảy ra. Tôi nghĩ là trong vòng 1-2 tuần tới sẽ có điều gì đó xảy ra.

Nói chung dân ở đây, kể cả người thân Nga lẫn thân Ukraine, nhất là những người lĩnh lương hưu của Ukraine, thì đều thân thiện với Ukraine hơn vì lương Ukraine được trả cao hơn (so với lương do chính quyền Donetsk trả).

Ngày xưa vẫn còn đi lại mỗi tháng 1-2 lần thì người ta cũng thường mua đồ từ Ukraine về vì cảm thấy còn lưu luyến, như mua bánh kẹo, quần áo. Nhưng hai năm nay từ 2019 vì Covid nên đóng cửa chặt, không qua lại được thì có lẽ một số người cũng quên dần.

Mà sau 8 năm đợi chờ rồi (kể từ khi ly khai năm 2014) người dân ở đây ai cũng muốn chiến tranh với Ukraine chấm dứt thật nhanh. Bây giờ xảy ra chiến tranh giữa Nga và Ukraine như thế này thì người dân Donetsk sẽ được nhờ vì hy vọng Nga sang bên kia đánh thì chỗ này sẽ yên ổn, không có ai đụng vào đây nữa.

Cho nên người dân ở đây cảm thấy dễ thở hơn một chút. Không phải là vì họ muốn gây chiến để đánh chết dân hay chết quân đội của Nga hay của Ukraine đâu. Điều đó không ai muốn cả, nhưng mà đã mệt mỏi lắm rồi nên muốn chiến tranh ra chỗ khác đi, tám năm rồi.

Trong khi bên này kinh tế càng ngày càng đi xuống, vì những công ty có sẵn trước kia hầu như đóng cửa hết. Những ai có tiềm lực kinh tế thì chạy sang Ukraine hay chạy ra nước ngoài hết. Còn ở đây lại là những người không có điều kiện mở rộng công việc làm ăn.

Mà trước khi được Nga công nhận thì hàng làm ra cũng chẳng bán đi đâu được. Muốn bán sang Nga thì phải có giấy chứng nhận tiêu chuẩn của Nga mới vào được, mà giấy đấy phải trả một số tiền rất lớn. Vì thế khó lắm. Nên một số người sang Nga mua thức ăn mang về đây như rau cỏ, hoa quả, thịt lợn, thế thôi.

Donetsk là đất mỏ mà tất cả các mỏ khai thác than trước đây, có tới mấy trăm mỏ, thì bây giờ đóng cửa hết, giờ còn chục mỏ là cùng lắm. Cả nước Cộng hoà Donetsk mà chỉ có vậy để thấy nó như thế nào. Giờ chỉ còn nhà máy luyện kim ở trung tâm này mà từ năm ngoái có một tỷ phú đầu tư để làm gang bán sang Nga.

Nghĩ về Ukraine, tuy xa mà gần

Trái ngược nghi ngờ, quân đội Ukraine đang 'anh dũng chiến đấu' chống Nga

Được cái đường phố, vỉa hè, công viên tại đây luôn rất sạch sẽ. Về an ninh thì rất tốt vì người ta biết là nếu ăn trộm ăn cắp thì bị trừng phạt nên trật tự lắm, không ai ăn trộm ăn cướp hay móc túi như ngày xưa nữa.

Cái ngày còn XHCN thời Liên Xô ấy, đời sống của người dân ở đây còn cao hơn của người dân ở Matxcova. Hồi đấy thợ mỏ đi nghỉ đâu là người phục vụ, người bán hàng ở đó thích lắm vì đi tới đâu là tiêu tiền nhiều lắm.

Sau đấy khi Donetsk thuộc về Ukraine thì vẫn còn được như thế nhưng do lạm phát nên tiền lương bằng đồng tiền Ukraine bị giảm đi so với đồng đô la nên dân ngày một nghèo đi. Ngoài ra một số tỷ phú ở đây đã phá hoại kinh tế, để các mỏ sụp đổ nhằm mua lại với rất giá rẻ. Nhiều công nhân mỏ làm việc mà chỉ được trả lương nửa năm.

Dù đời sống càng ngày càng đi xuống tuy nhiên khi còn thuộc về Ukraine thì ít nhất vẫn còn khá văn minh, đi lại vẫn dễ dàng, công việc buôn bán nhỏ cũng vẫn ổn.

Nhưng sau khi thành lập nước cộng hòa ly khai thì nói thật còn đi xuống hơn nữa, xuống hơn cả thời Ukraine. Cơ sở hạ tầng còn tụt hậu rất xa, đi sau Việt Nam có lẽ tới 30 năm.

Người dân và chính bản thân tôi cũng muốn Donetsk nhập vào với Nga, còn nếu nhập trở lại Đông Ukraine thì sẽ phải mất thời gian lắm mới phát triển kinh tế lên được. Nhập vào Nga thì làm ăn kinh tế sẽ dễ hơn và sẽ đi lên cùng với các thành phố khác của Nga.

Tôi cho rằng có lẽ người ta sẽ không để chiến tranh kéo dài lâu đâu nên chắc một vài tuần nữa sẽ phải sớm ngồi vào đàm phán. Nga có thể rút ra và có một biên giới tạm thời nào đó giữa Ukraine, Nga và nước cộng hoà ly khai Donetsk này.

Tôi nghĩ nếu nước Nga thực sự muốn dân ở nước ly khai này có nền kinh tế tốt, thì đầu tư vào đây, không cần nhiều đâu, vì Donetsk chỉ có khoảng một triệu dân, nên một, hai tỷ đô la bỏ vào đây là kinh tế sẽ lên nhanh lắm, mà số tiền này đối với Nga chả là gì.

Trong khi đất đai ở đây tốt lắm, trồng được rất nhiều loại nông sản như hướng dương, khoai tây, lúa mạch, v.v. nhưng bỏ không trồng trọt lâu rồi vì không bán được, không có nhà máy chế biến và không có kho lưu trữ.

Cuối cùng thì tôi cho rằng điều quan trọng là cần có một vị thế chính thức trên thế giới và sự trợ giúp đầu tư vào cho Donetsk thì sẽ phát triển lại được nền kinh tế cho vùng đất này. Chỉ có vậy thôi.