Quốc hội Việt Nam: Băn khoăn ngân sách, chứng khoán và đổi mới thể chế

Quốc hội Việt Nam khóa XV bước sang tuần làm việc thứ ba của Kỳ họp thứ ba, từ ngày 6 tới 10/6.

Điểm nhấn của tuần này là hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn trước Quốc hội, dự kiến diễn ra trong hai ngày rưỡi (từ chiều 7/6- 9/6).

Điện hạt nhân của Việt Nam: Làm hay bỏ?

Bị Đảng phê ‘suy thoái đạo đức’, Chu Ngọc Anh, Nguyễn Thanh Long đối mặt ‘cách chức, khai trừ’

Bốn nhóm vấn đề sẽ đưa ra chất vấn gồm nông nghiệp và phát triển nông thôn; tài chính; ngân hàng; giao thông vận tải.

Tuần này, các đại biểu Quốc hội cũng sẽ nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra Chủ trương đầu tư các dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (giai đoạn 1); Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột (giai đoạn 1); Biên Hòa - Vũng Tàu (giai đoạn 1).

BBC có cuộc trao đổi với PGS.TS Vũ Minh Khương - giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore) - để nghe chia sẻ của ông xung quanh một số vấn đề được Quốc hội Việt Nam thảo luận lần này.

BBC:Kỳ họp Quốc hội Việt Nam đang diễn ra, dự kiến còn kéo dài đến giữa tháng Sáu. Một chủ đề các đại biểu sẽ thảo luận là về ngân sách nhà nước, với các câu hỏi về "ước thu khác xa so với thực tế, lập dự toán thu thấp; phân bổ, giao dự toán chậm, nhất là về công tác chuẩn bị đầu tư, giải ngân vốn đầu tư công; chi chuyển nguồn ngân sách còn quá lớn; sai phạm trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước còn nhiều..." Xin ông cho biết đánh giá của mình?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Về sự khác biệt khá lớn (khoảng 17%) giữa dự toán thu và thực thu ngân sách (NS) năm 2021, tôi thấy có có thể lý giải sự qua hai quan sát sau.

Thứ nhất, Bộ Tài Chính đã chọn phương án dự thu cho năm 2021 ở mức độ quá cẩn trọng khi tình hình thu thực tế năm 2020 thấp hơn so với năm 2019 (khoảng 3%) do đại dịch, trong khi đó mức thực thu của các năm trước đại dịch thường tăng đều ở mức xấp xỉ 10%/năm.

Ở thời điểm cuối năm 2020, khi triển vọng thoát khỏi đại dịch COVID-10 còn mù mịt, việc Bộ Tài Chính dự toán thu NS năm 2021 thấp hơn khoảng 10% so với mức thực thu năm 2019 là quá cẩn trọng nhưng có thể hiểu được vì nền kinh tế thế giới đang bị suy giảm rất mạnh.

Thứ hai, nền kinh tế Việt Nam có sức chống chịu khá tốt, duy trì được tăng trưởng dương trong suốt cả hai năm đại dịch, trong đó các Doanh nghiệp FDI và Doanh nghiệp lớn vẫn hoạt động khá ổn định. Với nỗ lực vượt bậc của cả nước trong tiêm phủ vaccine và triển vọng thoát khỏi đại dịch vào năm 2022 sáng dần đã giúp Việt Nam đạt mức thực thu NS trong năm 2021 cao hơn 4% so với năm 2020. Mức tăng này là không có gì đặc biệt vì tăng trưởng GDP năm 2021 là 2,58% và tỷ lệ lạm phát là 1,87%.

Về công tác chuẩn bị đầu tư và giải ngân vốn đầu tư công chậm và chưa hiệu quả, tôi thấy đây là thách đố có tính cấu trúc; nó đòi hỏi Việt Nam phải có cải cách mạnh mẽ cùng với các nỗ lực quyết liệt đang thực hiện thì mới có thể vượt qua.

BBC:Quốc hội Việt Nam sẽ xem xét, quyết định chủ trương đầu tư 5 Dự án: Dự án đường Vành đai 4 vùng Thủ đô Hà Nội; dự án đường Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh; dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa -Vũng Tàu; dự án đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột; dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng. Ông có thể cho biết ý kiến của mình về các dự án này?

PGS.TS Vũ Minh Khương:Theo tôi, đây là các dự án có giá trị cao cả về hiệu quả kinh tế và ý nghĩa chiến lược.

Các dự án này nên được đặc biệt chú trọng, không chỉ trong triển khai thực hiện mà cả trong định hình các phương thức đầu tư và quản lý hiện đại để Việt Nam có thể đạt được những tiến bộ vượt bậc trong phát triển hạ tầng trong thời gian tới.

BBC:Diễn tiến chứng khoán, bất động sản trong vài tháng qua rất 'nóng', qua sự lên xuống của thị trường và các vụ bắt tạm giam. Theo quan sát của ông, iệu tình hình sẽ tốt lên?

PGS.TS Vũ Minh Khương:Thị trường chứng khoán (TTCK) là phong vũ biểu của nền kinh tế. Trong bối cảnh thế giới biến động mạnh với nhiều biến cố bất thường, gây tổn hại lớn như đại dịch COVID-19 và chiến tranh Nga-Ukraine, việc biến động lên xuống khốc liệt của TTCK là điều khó tránh khỏi.

So với TTCK các nước trong khu vực, TTCK Việt Nam biến động ít hơn và mang lại mức sinh lời khá hơn. Tuy nhiên về chất lượng quản trị và quản lý TTCK, Việt Nam còn ở mức khá thấp so với khu vực.

Việc xử lý kiên quyết gần đây của Chính phủ trong loại bỏ các hành vi và cá nhân tiêu cực là bước đi rất cần thiết và quan trọng. Tôi cũng kỳ vọng chúng ta sẽ có những bước đi mạnh mẽ hơn trong cải cách thể chế để TTCK là một biểu tượng của Việt Nam về sự minh bạch, liêm chính, và sự sống động của nỗ lực của Doanh nghiệp.

BBC:Nhìn chung, từ góc nhìn thể chế, ông có đánh giá hay mong muốn gì về hoạt động của Quốc hội nhiệm kỳ mới này, đặt trong mối quan hệ giám sát với chính phủ?

PGS.TS Vũ Minh Khương:Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn cất cánh, quản trị quốc gia có tầm quan trọng đặc biệt. Quốc hội, vì vậy không chỉ có vai trò giám sát; mà quan trọng hơn, có vai trò rất lớn trong góp phần định hướng chiến lược phát triển của quốc gia, thôi thúc toàn dân sát cánh đồng lòng, và gửi những thông điệp lớn đển cộng đồng thế giới.

Tôi thấy sự hiệp đồng khá tốt trong lãnh đạo Việt Nam trong thời gian qua, đặc biệt là khi cùng nhau dốc sức lo đủ vaccine cho toàn dân để vượt qua đại dịch COVID-19 một cách vững vàng.

Trong thời gian tới, tôi kỳ vọng và tin là quốc hội sẽ có chuyển biến mạnh hơn trong góp phần nâng cao hiệu lực quản trị quốc gia; trong đó yểm trợ Chính phủ trong nắm bắt các xu thế thời đại để tạo nên những bước tiến vượt bậc cần là một ưu tiên hàng đầu.

Đặc biệt, trong lĩnh vực phát triển năng lượng tái tạo và đưa phát thải ròng về 0, Quốc hội có thể tạo các nền tảng thể chế để giúp Chính phủ đưa ra các bước đi đột phá. Chẳng hạn, trong xem xét dự án điện hạt nhân ở Ninh Thuận, Quốc hội có thể cùng bàn với Chính phủ khả năng biến Bình Thuận cùng các tỉnh lân cận có tiềm năng điện tái tạo rất lớn như Bình Phước, Tây Ninh, Gia Lai, Bình Thuận, Dak Lak, Lâm Đồng (với tổng công suất điện mặt trời theo ước tính mới nhất của Ngân hàng Thế giới là 125 GW) thành trung tâm năng lượng lớn của cả nước và của Đông Nam Á. Theo kinh nghiệm xây dựng các tổ hợp điện tái tạo tích hợp với thủy điện tích năng như ở Ấn Độ và Trung Quốc, với hướng đi này, Việt Nam có thể nhanh chóng thu hút hàng chục tỷ USD đầu tư và trở thành một nhà xuất khẩu điện lớn cho Singapore và nhiều nước Đông Nam Á.