![]() | ![]() | ![]() | ![]() | ![]() | ![]() | ![]() | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() | ![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tự do báo chí nhìn từ hai phía | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rolling Stone đăng ảnh hai nhân vật nhạy cảm, ca sỹ Cui Jian và nhà văn Muzimei, khiến nhiều người Trung Quốc phẫn nộ. Báo động giả về sóng thần khiến người dân Chi Lê hoảng loạn. Và cộng đồng Hồi giáo đập phá các sứ quán Tây Âu vì bức biếm hoạ Nhà Tiên tri. Tự do ngôn luận nghĩa là gì? Những người đấu tranh cho Quyền Được Nói theo kiểu phương Tây thường lờ đi chương cuối của câu chuyện cổ tích: tự do không có nghĩa là được phép làm ảnh hưởng đến người khác, đến lợi ích cộng đồng. Trong khi ấy, “bảo vệ an ninh quốc gia” là cây bài chiến lược để các chính phủ hạn chế bớt sự phóng túng của công dân. Điều này không chỉ diễn ra ở những nước bị coi là “chậm phát triển” mà ngay cả ở Mỹ, nơi người ta thường khoe khoang khắp thế giới về tự do và nhân quyền. Tổng thổng Bush từng tuyên bố :“nếu trong chính quyền của tôi xảy ra tiết lộ thông tin, tôi sẽ sa thải kẻ chịu trách nhiệm”. Nhưng mặt khác, thỉnh thoảng ông xúi phó tổng thống Cheney thò ra một vài “thông tin mật” có hại cho đảng Dân chủ. Để đến nỗi danh hiệu kẻ tiết lộ thông tin hàng đầu” (leaker in chief) giờ đây thuộc về ông. Bảo vệ lợi ích quốc gia hay lợi ích của đảng cầm quyền? Điều này còn cần được làm sáng tỏ. Nhiều nhà nghiên cứu thường dẫn lời của Russeau, của Mill để tuyên truyền cho tự do mà không để ý rằng, đa số nhân dân không biết những người ấy là ai. Triết lý của Sen về mối quan hệ giữa Phát triển và Tự do, là những thứ khó hiểu, xa vời đối với họ. Nhu cầu về một thứ tự do mơ hồ sẽ bị đè bẹp ngay khi cây bài “an ninh quốc gia” được hạ xuống chiếu. Như thường thấy, người dân được phỏng vấn thường tỏ ra lưỡng lự, tán thành tự do, nhưng tự do đến mức nào? Ở Việt nam, không phải chính phủ không ý thức được rằng những thuyết triết của các nhà tư tưởng nọ thật hay. Nhưng đó mới là lý thuyết. Các nhà lãnh đạo quốc gia chậm rãi dõi theo hiện thực đang diễn ra ở những nước lớn, Nga và Trung Quốc, với hi vọng không cần đến tự do theo kiểu phương tây vẫn có thể đưa nước ta trở thành một quốc gia giàu mạnh. Nên chăng chúng ta cần nói với Đảng, với nhân dân bằng những ngôn từ thực tế hơn? Nên chăng nói với họ rằng, ở Philippines, công nghiệp truyền thông hoàn toàn do tư nhân nắm giữ. 70% cơ sở đào tạo truyền thông cũng thuộc về tư nhân. Ở Campuchia, người nước ngoài cũng được ra báo, điển hình là tờ Phnom Penh Post. Đến như vương quốc hồi giáo Brunei chỉ có 3 đài truyền hình thì một là của tư nhân với 13 kênh. Không phải chính phủ các nước này không quan tâm đến các thế lực chống đối mà chỉ vì báo chí tư nhân không đáng sợ đến thế. Cấm đoán sẽ chỉ gây tò mò Nhóm công chúng quan tâm đến chính trị sẽ tìm thấy những thông tin họ muốn và những thứ “trên cả sự mong muốn” từ vô vàn các website trên Internet mà tường lửa ngăn không xuể. Ấy là chưa kể những tin đồn lan từ vỉa hè này sang quán nước nọ. Càng cấm đoán, trí tò mò của người dân càng bị kích thích và họ! càng tin là thật.
Còn những người khác, dù chán ngấy mỗi tháng cũng phải nhận hàng tấn spam e-mail chứa đựng tin tức thật giả lẫn lộn. Sự ra đời của một vài tờ báo tư nhân chẳng vì thế mà thay đổi được lề lối quan tâm của công chúng. Nên chăng nói với họ rằng, những kẻ tung tin không có bằng chứng gây hoang mang trong cộng đồng hoặc xâm hại lợi ích quốc gia cần phải bị xử phạt. Tuy nhiên ở nước ta, việc giáo dục công dân về giới hạn của Quyền Được Nói còn chưa tốt. Đôi khi chỉ vì tinh thần ái quốc, quá tin vào những nguồn tin vỉa hè hoặc không hiểu rõ vấn đề nào có thể bày tỏ chính kiến, vấn đề nào hàm chứa những ẩn ý ngoại giao phức tạp không nên lạm bàn, một số người đã sử dụng Quyền Được Nói một cách quá đà. Nên chăng giảm hình phạt đối với những người như vậy, đặc biệt là những người trẻ? Ngoài ra, một cách làm mang tính giáo dục sâu rộng là tạo ra những diễn đàn chính thức trên các tờ báo lớn (bao gồm cả báo điện tử và báo giấy), để nhân dân có thể tranh luận về các vấn đề học thuật nhạy cảm trong khuôn khổ lý thuyết, làm sáng tỏ những trường hợp liên quan đến “an ninh quốc gia” và “lợi ích cộng đồng”. Nên chăng nói với họ rằng, học sinh Việt nam thường bị đánh giá là thụ động. Không thiếu trí thông minh, sự cần cù nhưng khả năng sáng tạo kém. Trong khi Bộ Giáo dục cố gắng nhồi nhét thật nhiều kiến thức khiến trẻ học mờ mắt mới theo kịp chương trình, một cách làm đơn giản hơn là giảm chương trình chính khoá, để trẻ có nhiều thời gian tự đọc, thời gian để tự do tư duy, sáng tạo thì chẳng được mấy ai quan tâm. Và cũng với cung cách không khuyến khích sáng tạo như thế, người ta áp dụng vào báo chí người lớn. Dưới sự kiểm duyệt khắt khe, chỉ những bài báo làng nhàng, khác nhau chỉ là văn phong, còn nội dung thì na ná; những bài thường được gọi là “thiếu cũng chả chết ai”, không chứa đựng những ý tưởng “trái chiều” mang tính đột phá; đượ! c phép ra đời. Liệu điều này có liên quan đến việc cả năm 2005, cả nước chỉ có MỘT đơn xin đăng ký sáng chế với Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO)? Nên chăng nói với họ rằng, 500 tờ báo nhà nước với 600 triệu bản phát hành trên toàn quốc mỗi năm tưởng là nhiều, nhưng kỳ thực bình quân mỗi người Việt chỉ được đọc 7.5 tờ báo/năm. Riêng đợt đóng góp cho Đại hội Đảng X vừa rồi, VietnamNet cho biết: có hàng nghìn kiến nghị gửi về nhưng toà báo chỉ đủ sức đăng 300 bài. Vậy còn những ý kiến khác đi đâu? Nhu cầu được “thấy tên mình trên báo”, được tranh luận, chia xẻ của dân rõ ràng là rất lớn. Khu vực báo chí quốc doanh hiện nay chưa đáp ứng kịp. Ấy là chưa kể, các nhóm lợi ích khác nhau trong xã hội đều mong muốn có tiếng nói riêng để bảo vệ quyền lợi cho mình, thoát khỏi sự cắt xét theo quan điểm của báo chí nhà nước. Nên chăng nói với họ rằng, giống như những sản phẩm vật chất, báo chí - sản phẩm tinh thần, cũng có hàng tốt, hàng kém chất lượng. Nhưng không nên vì thế mà cấm đoán cả một loại mặt hàng. Cần phải có một khu vực báo chí tư nhân bên cạnh khu vực nhà nước để tăng cường nguồn cung thông tin; tạo sự cạnh tranh lành mạnh trong giới báo chí; góp phần đẩy lùi tham nhũng; tăng cường hình ảnh ngoại giao cởi mở của Việt Nam trên trường quốc tế và cuối cùng là tạo thêm nhiều công ăn việc làm. Như là một bước đi thận trọng, đầu tiên, chính phủ có thể cho phép một số nhà báo đã có kinh nghiệm, am hiểu những vấn đề nhạy cảm và có thâm niên công tác 5-10 năm ở các toà báo lớn đứng ra làm chủ bút báo tư nhân. Mục tiêu do Đại hội Đảng IX đề ra và được tiếp tục ở Đại hội Đảng X là phấn đấu đến năm 2020 Việt nam trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, dựa trên nền tảng kinh tế tri thức, với 50% GDP do tri thức tạo ra. Trong nền kinh tế ấy, thông tin trở thành tài nguyên quan trọng nhất. Tăng nguồn tài nguyên thế nào nếu không phải là tăng nguồn cung cấp thông tin và tạo ra môi trường cởi mở để cho các tư tưởng sáng tạo được tự do phát triển, đóng góp vào kho tàng tri thức quốc gia. Nếu nhà nước không tăng kịp nguồn cung thì hãy để cho nhân dân cùng làm. Những quốc gia nhỏ như Việt nam nên lấy việc thoả mãn nguyện vọng của nhân dân làm mục tiêu tối thượng, thay vì theo gương các nước lớn. Bởi lẽ, các quốc gia như Nga, Trung quốc có cơ sở hạ tầng kinh tế, văn hoá cũng như vị thế trên vũ đài quốc tế tốt hơn ta nhiều. Họ không dễ gì bị những áp lực quốc tế làm điêu đứng. Còn các nước nhỏ, nếu không theo kịp những dòng chảy lớn của thế giới, lòng người trong nước không thuận thì hẳn là tự chuốc lấy những hiểm hoạ bất ổn. Bộ trưởng Phạm Quang Nghị đã nói: “vấn đề báo chí tư nhân còn phụ thuộc vào quốc hội và ý nguyện chung của nhân dân”. Chúng ta có quyền hi vọng nhà nước sẽ sớm hỏi ý dân về vấn đề này, phải không? Nhân ngày Tự do Báo chí Thế giới 3/5, xin gửi đến 47 nhà báo quốc tế đã ngã xuống trong khi làm nhiệm vụ năm 2005, lòng biết ơn sâu sắc nhất. Xin gửi đến các nhà báo Việt nam lòng kính trọng vì sự dũng cảm, tinh thần cương quyết đấu tranh của các anh chị vì sự nghiệp phòng chống tham nhũng và đổi mới nước nhà. (Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả. Quý vị có ý kiến gì về đề tài này xin gửi email cho chúng tôi ở địa chỉ [email protected] hoặc dùng hộp tiện ích bên phải) --------------------------------------------------------------- Bùi Quang Lộc Trước hết như bạn Đa Linh có nhận xét nền giáo dục Vn hiện nay đang đào tạo ra những người chủ tương lai của đất nước thông minh nhưng thụ động, mà nhiều người nói vui trong đó hầu hết đều là gà công nghiệp. Vì sao ? Ngay từ nhỏ học sinh đã được tập cho thói quen chấp nhận ý kiến người lớn, không tranh luận, không phản biện, còn thầy cô thì phải tập thói quen chấp hành triệt để chỉ thị, chương trình của cấp trên đưa xuống, nhất nhất tuân theo từng tiết dạy đã được phân bố sẳn bất kể trình độ thực tế của từng học sinh, từng trường, như vậy thì làm sao đào tạo ra những người dám sáng tạo tức là dám nghĩ khác với những cái thường được công nhận để tìm đến những điều mới mẻ hơn. Kết quả của nền giáo dục hiện nay là đào tạo ra một lớp người lao động, viên chức nhà nước biết ngoan ngoãn vâng lời, không hề thắc mắc về các chỉ đạo của cấp trên, hoặc họ chỉ biết đi làm, kinh doanh sao cho giàu có là đủ. Rõ ràng những người này không cần đến cái tự do báo chí như ở các nước phát triển, đối với họ có mấy tờ báo của nhà nước là quá đủ. Cho nên theo tôi nếu đặt vấn đề tự do báo chí ở Vn lúc này là chưa hợp thời. Như bạn James Trần viết khi dân trí VN còn thấp việc tự do báo chí có thể đem lại những điều không tốt. Theo tôi cái cần nhất ở Vn hiện nay là sự thay đổi tận gốc rễ quan điểm về giáo dục, từ đó có một chiến lược giáo dục thật sự vì lợi ích vì, sự phát triển của cả dân tộc chứ không phải những cải cách hình thức, vụn vặt như bộ giáo dục VN đang làm. Khi nói đến việc thay đổi nền giáo dục hiện nay, chúng ta sẽ gặp ngay cái vòng luẩn quẩn là muốn thay đổi thì phải thay đổi từ lãnh đạo trung ương, nhưng cấp lãnh đạo có thật muốn thay đổi không ? Vì nếu người dân được nâng cao dân trí, đòi quyền tự do ngôn luận thì mấy vị ngồi trên đó có thể bịt tai che mắt thiên hạ được nữa không, rồi cái ghế mấy vị ngồi có còn vững không. Tóm lại theo tôi cái Vn đang cần là có những ngưòi tài giỏi có uy thế đối với chính quyền trung ương vận động cho được sự cải cách giáo dục thật sự trong thời gian tới. Đây có lẽ cũng là mong muốn thiết tha của những người dân thường như tôi trưóc thời cuộc nước nhà. Ẩn danh Báo chí VN là công cụ của đảng, cho nên chẳng bao giờ có chuyện báo chí tư nhân ra đời để phục vụ cho nhu cầu của người dân mà nhà nước chưa cung cấp đủ. Nguyen Phan, Hà Nội Tôi đặt ra câu hỏi: tôi không phải là Đảng viên , báo Nhân dân tôi không đọc, bây giờ nhà nước cho một qúi vị nào đó ở báo nhân dân ra lập báo - thì kể cả thâm niên đến 30 năm - tôi dám chắc là tờ báo này cũng chỉ là bản sao của báo nhân dân mà thôi! Do vậy quan điểm phải rõ ràng : đã cho phép lập báo tư nhân là cho phép chứ không thể lại cài thêm những điều kiện như vậy được. Chi, TP. HCM Tất nhiên, những người ủng hộ tự do ngôn luận thì cho là mặt tích cực của nó nổi trội hơn mặt tiêu cực, còn những người dè dặt hay phản đối quyết liệt tự do ngôn luận thì có suy nghĩ ngược lại, song dù lập luận như thế nào thì cũng không thể phủ nhận sự thật rằng tự do ngôn luận luôn là kẻ thù truyền kiếp của các thể chế toàn trị (chế độ độc tài). Ở những xã hội này, các cơ quan thông tin đại chúng trở thành một công cụ rất hiệu quả trong việc duy trì và kéo dài chế độ mà cụ thể là tình trạng đưa tin có chọn lọc. Với cách thức đưa tin như vậy, liệu có góp phần nâng cao dân trí, một trong những nhiệm vụ hàng đầu của báo chí hay chỉ nhằm bảo vệ cái gọi là "ổn định xã hội", một nhóm thiểu số cai trị với những đặc quyền đặc lợi còn phần đông dân chúng thì bị cho đứng ngoài lề, phải trông chờ vào lòng hảo tâm của những người cai trị? Tuy nhiên, những người phản đối thường nêu ra một vài mặt trái của tư do ngôn luận chẳng hạn như báo chí tư nhân đăng tin không đúng sự thật nhằm gây hoang mang cho độc giả hay những tin tức không phù hợp với truyền thống văn hoá..vv. Đúng là những lo ngại này hoàn toàn có cơ sở, nhưng với việc phát triển internet hiện nay, dường như độc giả có thể kiểm chứng phần nào thông tin mà mình tiếp nhận vậy liệu họ có chịu bỏ tiền để mua một tờ báo tư nhân mà họ biết hay đăng tin vịt để đọc? Đứng ở gốc độ là một độc giả, tôi chỉ nghỉ đơn giản nếu tôi đã bỏ tiền túi của mình để mua một tờ báo thì tôi phải có quyền được cung cấp những thông tin đầy đủ, chính xác nhưng rất tiếc hiện nay ở Việt Nam vẫn chưa có báo tư nhân nên đôi khi gặp phải những kiểu cắt xén, xào nấu thông tin nhưng cũng đành phải mua vì không có lựa chọn. Nguyên Lê, TP. HCM Ngược lại, người được nói thì miệng càng lúc càng phát triển, cái lưỡi thì càng lúc càng dẽo đến độ có thể biểu diễn quay 180 độ, trong khi cái tai thì thoái hoá dần đến nỗi nhiều khi cũng không nghe để biết được mình đã nói gì, cái đầu thì bên nhỏ bên lớn vì chỉ hoạt động có một bên. Nhưng tay và mắt rất linh hoạt để tìm xem ai có biểu hiện rục rịch muốn phát biểu là lập tức xếp vào loại có vấn đề cần quan tâm chăm sóc đặc biệt. Không hiểu đến khi nào thì tất cả mọi người VN nhận ra và điều chỉnh sự bất bình thường này. Trung Dương Báo chí tư nhân sẽ đăng tin về thái độ của dân chúng các nước với nhà cầm quyền khi có những điều khuất tất, liệu có thể cấm người Việt Nam không học theo? Cho nên, đừng hy vọng có báo chí tư nhân. Còn nếu như cho phép báo chí tư nhân hoạt động thì đảng này đã không còn là đảng cộng sản nữa. Nhiều người tha thiết chờ đợi điều này xảy ra. Không nêu tên Vũ Thị Kim Thoa, HCMC 1./ Hiện nay,VN luôn có sẵn lực lượng an ninh tinh nhuệ và 1 hệ thống tư pháp đủ mạnh để giám sát các hoạt động của báo chí tư nhân. Và những người không ủng hộ báo chí tư nhân sẽ gồm : 1./ Những cán bộ tham nhũng, nếu những vụ bê bối của họ bị báo chí tư nhân phanh phui thì họ không thể ngăn cản hoặc dàn xếp cho êm chuyện Tôi nghĩ rằng, mấu chốt của vấn đề báo chí tư nhân chính là lợi ích từ dịch vụ Quảng cáo. Tôi hy vọng rằng báo chí tư nhân sẽ góp sức với Chính Phủ VN trong cuộc chiến chống tham nhũng. James Trần, USA Khi dân trí còn thấp, như Việt Nam, khi cho phép tự do ngôn luận vấn đề lạm dụng sẽ càng nhiều hơn dẫn đến tình trạng xã rác trong báo chí. Dù muốn dù không các xáo trộn sẽ xảy ra trong tất cả các quốc gia, ngay cả các quốc gia tự do nhất, cho nên dùng các xáo trộn xã hội để ngụy biện cho phép nhà nước dùng quyền kiểm duyệt cấm tự do ngôn luận chỉ nói lên sự độc tài của nó. Nhà nước Việt nam cần phải nâng cao dân trí bằng cách giáo dục người dân hữu hiệu hơn, cho phép báo chí tư nhân, sẵn sàng chấp nhận "xả rác" rồi dọn rác, và từ đó sẽ dẫn đến một quốc gia thực sự dân chủ như tên của nó. Khang, Hà Nội Tuấn Khoa, Houston Nguyễn Sơn, New York | CÁC BÀI LIÊN QUAN ![]() 03 Tháng 5, 2006 | Việt Nam ![]() 02 Tháng 5, 2006 | Việt Nam ![]() 05 Tháng 3, 2006 | Trang tin chính ![]() 20 Tháng 2, 2006 | Trang chuyên đề ![]() 28 Tháng 4, 2006 | Việt Nam ![]() 27 Tháng 4, 2006 | Việt Nam ![]() 26 Tháng 4, 2006 | Việt Nam ![]() 27 Tháng 4, 2006 | Việt Nam | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||