Xe công an bao vây Đông Châu, huyện Sơn Vĩ, Quảng Đông

Đây cũng là đề tài được dư luận cả ở Trung Quốc và quốc tế rất quan tâm, với các bình luận, đánh giá khác nhau.

Như tờ Washington Post tháng 12/2005 bình về vụ đàn áp ở Đông Châu, huyện Sơn Vĩ, Quảng Đông làm một số người thiệt mạng thì mâu thuẫn nảy sinh từ:

“...căng thẳng do nhu cầu tăng trưởng kinh tế tại Trung Quốc và mong muốn của nông dân muốn giữ lại đất đai-chỗ dựa về tài sản và an sinh cuối cùng của họ,”

Xung khắc không nổ ra tại những nơi hoang vắng, mà phần lớn tập trung tại các khu vực đông dân cư, có đầu tư và các công trình xây cất.

Ở Trung Quốc điểm nóng là các vùng gần sông Châu Giang và hạ lưu Dương Tử.

Chỉ riêng trong năm 2004 theo Bộ Công an Trung Quốc cả nước có 3,76 triệu người tham gia vào ít nhất là 74 nghìn vụ phản đối về đất đai.

Xử cả quan tham và dân kiện

Vậy cách hành xử của chính quyền Trung Quốc thường ra sao?

Báo US Today số 26/03/2007 trích bình luận của nhà nghiên cứu về Trung Quốc Kevin J. O'Brien từ đại học University of California, Berkley nói rằng thường thì sự đấu tranh kiên trì của người nông dân đem lại hiệu quả:

	Dân làng Đông Châu khóc thân nhân bị giết khi an ninh tràn vào

Với các nhà hoạt động nhân quyền trên thế giới và truyền thông quốc tế, việc đàn áp những người khiếu kiện là một vi phạm nặng nhân quyền của họ, vì thường họ chỉ đấu tranh ôn hòa, theo đúng pháp luật.

Nhưng cũng không hiếm trường hợp các đám đông khiếu kiện hay phản đối rơi vào tình thế chống trả, thậm chí tấn công công an.

Theo báo chí quốc tế thường thì khi xảy ra phản đối lớn tại Trung Quốc, chính quyền điều động quân đội và công an bao vây nhằm hạn chế đấu tranh lan rộng.

Như tại Đông Châu, hàng nghìn quân cảnh đã vây cả một làng trong nhiều ngày.
Bạo lực bùng nổ vì nông dân ném chai xăng nhưng có những ý kiến nói trong tình thế bị bao vây, những người khiếu kiện dễ rơi vào tình trạng bị kích động.

Chính quyền cũng sẽ lấy cớ họ bạo động để trấn áp và giải tán.

Đất đa là chỗ dựa về tài sản và an sinh cuối cùng của nông dân Trung Quốc   Bình luận của báo Mỹ

Có một cách nhìn khác, so sánh việc chính quyền hỗ trợ cho các quan chức địa phương và nhà đầu tư thu lại đất của dân để làm kinh tế tại Trung Quốc với việc chính quyền Hoa Kỳ thu đất của thổ dân da đỏ thời lập quốc.

Nhưng theo Giáo sư Gerald Korngold từ đại học Case Western Reserve University School of Law, Cleveland, Mỹ, thì cách so sánh đó không đúng.

Theo ông, việc chính quyền Hoa Kỳ ủng hộ những người di dân nhận đất đai khi sang châu Mỹ thời lập quốc là giải pháp cần thiết để tạo ổn định chính trị và xây dựng một nền kinh tế và hệ thống xã hội dân chủ.

Trong bài đăng trên New York Times, ông cho rằng việc đem đất cho dân ở Mỹ hồi đó đem lại “quyền sở hữu tư nhân cho từng công dân Mỹ”, điều đã tạo ra nền tảng tài chính cho phát triển kinh tế.

Theo ông, vấn đề quyền làm chủ đất đai ở Trung Quốc hiện nay có nội dung khác hẳn.

Căn bệnh của hệ thống

Cũng theo tin từ Trung Quốc, vấn đề đất đai tại nước này vẫn chưa có giải pháp rõ ràng, dù chỉ còn vài tháng nữa là đến đại hội của Đảng Cộng sản Trung Hoa.

	Công an Nhân dân vây dân tại Thái Thạch, Quảng Đông vào tháng Chín 2005

Các ý kiến do “tân tả phái” ở Trung Quốc đưa ra đề nghị lãnh đạo phải thực sự tìm giải pháp lâu dài cho vấn đề nông dân qua cải tổ pháp quyền.

Ví dụ như Giáo sư luật Củng Hiến Điền, Đại học Bắc Kinh đã yêu cầu Quốc hội bàn lại luật tư hữu và tạo được dư luận tác động lên cả Thủ tướng Ôn Gia Bảo.

Có vẻ như các lãnh đạo đảng CSTQ cũng nhận thức ra rằng chỉ có pháp luật mới giúp cho việc điều hành một nền kinh tế ngày càng phức tạp và cần có dư luận giám sát và kể cả qua các vụ kiện thì quan chức địa phương mới chịu hành xử theo luật, làm giảm đi bất ổn xã hội do phân hóa giàu nghèo gia tăng.

Với Việt Nam hiện nay, vấn đề đất đai còn phản ánh hiện tượng suy giảm quyền lực ở cấp địa phương, cụ thể là việc quan chức cấp tỉnh, huyện, xã không còn được dân chúng tin tưởng.

Ngay tại trong nước, đã có ý kiến đề xuất cần lập cơ quan tài phán cao cấp chuyên về khiếu kiện đất đai.

Hồi tháng Giêng năm nay, trả lời phỏng vấn của BBC, ông Đặng Hùng Võ, Thứ trưởng Bộ Tài Nguyên Môi trường đã nói:

“Người dân hiện nay có vẻ tin tưởng vào tính khách quan của cơ quan trung ương hơn. Vậy một cơ quan tài phán cấp cao để phán quyết lại những quyết định người dân không đồng tình với quyết định của địa phương là một giải pháp cần thiết.”