Giáo sư Scott Fritzen nói cần tăng cường vai trò xã hội dân sự để chống tham nhũng

Một người như vậy là giáo sư Scott Fritzen, ở Trường nghiên cứu chính sách công Lý Quang Diệu, thuộc Đại học Quốc gia Singapore.

Ông Scott Fritzen từng sống ở Việt Nam nhiều năm, làm việc cho cơ quan của Liên Hiệp Quốc và tiếp tục theo dõi vấn đề cải cách hành chính và chống tham nhũng ở Việt Nam.

Nghe phỏng vấn ngắn với GS. Scott Fritzen

Trả lời phỏng vấn của đài BBC bằng tiếng Việt, giáo sư Scott Fritzen giải thích ba nguyên nhân vì sao chống tham nhũng ở Việt Nam lại khó khăn:

Scott Fritzen: Cần nói rằng nỗ lực chống tham nhũng ở Việt Nam cũng có. Trong 10 năm vừa rồi cũng đã xây dựng khá nhiều luật, tạo ra một số cơ chế để chống tham nhũng, lãng phí. Nhưng có ba yếu tố, theo tôi, khiến công cuộc chống tham nhũng ở Việt Nam đặc biệt khó.

Thứ nhất, Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi nền hành chính, và kinh tế. Trong giai đoạn chuyển đổi, nhiều vấn đề xảy ra rất khó kiểm soát. Ví dụ, việc chuyển tài sản từ khu vực công sang khu vực tư, sẽ dễ dẫn tới thất thoát.

Thứ hai, tham nhũng ở Việt Nam đã mang tính cơ cấu, nghĩa là các cấp, bộ, ngành đều tham gia ở mức độ nhất định.

Tham nhũng ở Việt Nam đã mang tính cơ cấu, các cấp, bộ, ngành đều tham gia ở mức độ nhất định.

Việc này lại gắn với lý do thứ ba, là hệ thống ở Việt Nam không cho phép các lực lượng theo dõi một cách độc lập, thí dụ xã hội dân sự. Chính người thực hiện luật chống tham nhũng lại cũng có khả năng tham gia hoạt động tham nhũng. Vì vậy việc thực hiện nghiêm túc nhiều khi rất khó.

Không có nghĩa mọi cán bộ đều thoái hóa, nhưng một khi tham nhũng đã mang tính cơ cấu và lại không có áp lực từ bên ngoài, sẽ rất khó thành công trong thời gian ngắn.

BBC:Việt Nam liệu có học được kinh nghiệm từ một nước nào không, như Singapore chẳng hạn?

Singapore là nước đã giảm được tình trạng tham nhũng trong thời gian khá ngắn. Nhưng Singapore có một số yếu tố đặc biệt. Đây là một nước khá nhỏ. Và sức ép từ bên ngoài đòi thay đổi khá lớn, vì trong thập niên 1960, Singapore mới vừa tách khỏi Malaysia, và lãnh đạo của Singapore mà đứng đầu là Lý Quang Diệu, tin rằng nếu chính phủ không sạch, đất nước sẽ thất bại.

Ở Việt Nam, tôi chưa thấy tác động từ bên ngoài đủ mạnh như vậy. Tham nhũng ở đây có mức độ cao, nhưng kinh tế mỗi năm vẫn phát triển, tăng trưởng 7-8%, nên tác động từ ngoài chưa phát huy được ở Việt Nam.

BBC:Chiến lược chống tham nhũng ở Việt Nam vẫn tập trung quá nhiều vào vai trò của Đảng và nhà nước, trong khi người dân đóng vai trò hạn chế. Liệu điều này có thể được cải thiện hay không, theo ông?

Tôi nghĩ vẫn có thể tăng cường vai trò của người dân, nhưng chỉ được ở mức độ nhất định. Nếu anh là người dân ở một xã mà lãnh đạo xã đó tham ô, theo cơ chế bây giờ, người dân cũng khó lên tiếng ở cấp huyện. Nếu lên huyện than phiền, chưa chắc là sẽ không có hậu quả xấu cho người đi kiện. Cho nên, hiện nay chưa có một cơ quan hay cơ chế độc lập để có thể tiếp nhận và giải quyết hiệu quả những than phiền của người dân.

Về lâu dài, tôi nghĩ Việt Nam phải tính đến vấn đề này. Nhận thức chống tham nhũng, của cả người dân và lãnh đạo, đang cao hơn.

Lãnh đạo ở Việt Nam đã cam kết chống tham nhũng. Điều này cũng rủi ro, vì nếu không có kết quả như lời đã hứa sau một thời gian, năm năm mười năm, người dân sẽ ngày càng phản đối. Nhưng đó là nguy cơ phải chấp nhận thôi, lãnh đạo ở Việt Nam cũng đã chấp nhận vì không có cách nào khác. Nếu tham nhũng không giảm trong năm, mười năm tới, thì trong tương lai có thể dẫn tới mất ổn định chính trị.

Chương trình Phỏng vấn hàng tuần của đài BBC sẽ có khách mời là GS. Scott Fritzen, nói về vấn đề tham nhũng ở Việt Nam. Mời quý vị đón nghe trong buổi phát thanh 21:30-22:00 giờ Việt Nam thứ Bảy ngày 15.04.2006.